Ταυτότητα κτιρίου και ο αρχιτεκτονικός μας πλούτος

Του Νικόλαου Κορακιανίτη*

Ηλεκτρονική ταυτότητα, Κτηματολόγιο, Αυθαίρετα, Πιστοποιητικά, εξοικονομώ, Τετραγωνικά μέτρα κα, πλατφόρμες με αριθμούς που πλέον έχουν μπει στην ζωή μας.

Από την μία λογικό αφού εκσυγχρονιζόμαστε, αν και αργά όταν στην Ευρώπη ήδη έχουν προχωρήσει σε άλλα στοιχεία ταυτοποίησης.

Από την άλλη πλευρά όμως δεν ξέρω τελικά αν μέσα από οθόνες, χάρτες ψηφιακούς και αλγόριθμους έχουμε χάσει στην ουσία τον «αρχιτεκτονικό μας πλούτο» που εξαφανίζεται μέρα με τη μέρα.

Ας δούμε λίγο την ιστορία μας. Από το ένα σημείο του πλανήτη στο άλλο υπάρχουν κτίρια που δημιουργήθηκαν πολλούς αιώνες πριν, τα οποία δηλώνουν μέχρι σήμερα την παρουσία τους, προκειμένου να υπενθυμίζουν στους ντόπιους και ξένους την ιστορία τους. Πραγματικά αριστουργήματα Τέχνης και αρχιτεκτονικής, αποτελούν σήμα-κατατεθέν της χώρας όπου βρίσκονται και σπουδαία αξιοθέατα για τους απανταχού τουρίστες.

Από την Αγιά Σοφιά που ήταν η πρώτη ξύλινη στέγη και εγκαινιάστηκε το 360 μ.Χ. η οποία εκτός από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, ξεχωρίζει επίσης για  τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο της, που ωστόσο υπέστη σοβαρές καταστροφές από τις βαρβαρότητες των Τούρκων, έως την Ακρόπολη όπου για αμυντικούς σκοπούς, οι οικιστές επέλεγαν ένα υπερυψωμένο σημείο, συχνά ένα λόφο με απότομες πλευρές. Σε πολλά μέρη στον κόσμο, αυτοί οι πρώιμοι οχυροί οικισμοί γίνονταν ο πυρήνας μεγάλων πόλεων, που επεκτείνονταν στο επίπεδο έδαφος γύρω από την Ακρόπολη. Τέτοια παραδείγματα είναι οι πόλεις της Αθήνας και της Ρώμης.

Ακόμη είναι σκόπιμο να αναφερθούν κάποια στοιχεία που αφορούν στη διαδικασία εφαρμογής της οικοδομικής πολιτικής σε διάφορες περιόδους, π.χ μέχρι τον 5ο αιώνα, αναθέτες των έργων ήταν οι ηγεμόνες, ενώ με την μετάβαση στο δημοκρατικό πολίτευμα αναθέτες ήταν οι πολίτες μέσω της Βουλής.

Λάμβαναν χώρα συσκέψεις στην Εκκλησία του Δήμου και συζητήσεις στη φάση του σχεδιασμού, π.χ σχετικά με την οριοθέτηση του κτιρίου και εγκρίνονταν οικοδομικά ψηφίσματα που συμπληρώνονταν με τις συγγραφές, που περιλάμβαναν περιγραφές των απαιτούμενων εργασιών.

Οι περιγραφές βασίζονταν σε σκίτσα και μάλιστα αναφέρεται και επιλογή μεταξύ διαφόρων σχεδίων, όπως προκύπτει από τη διάσημη επιγραφή του 347/6 π.Χ. για τη σκευοθήκη και άλλες επιγραφές. Κατά τον 5ο αιώνα παρατηρείται συνδυασμός αναλογιών μεταξύ κάτοψης και ανωδομής (δωρική περιοχή), ενώ η ιωνική παρουσίαζε ελευθερίες στην ατομική σχεδίαση.

Από τον 4ο αιώνα εμφανίζεται συστηματικό σχέδιο βασισμένο σε κάνναβο (εμβάτη), όπου ήταν επαρκή απλά σκίτσα, αποκλείοντας την ύπαρξη προσχεδίων υπό κλίμακα, ενδεχόμενα και μοντέλων.

Και φεύγουμε από αυτά τα ιστοπρικά γεγονότα για να πάμε στον μεταμοντερνισμό όπου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιλήψεις δεν άργησαν να μεταπηδήσουν από τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία στην αρχιτεκτονική. Επιβλητικά κτίρια στο εξωτερικό τους πανύψηλα που πλέον κρύβουν τα μικρά σπιτάκια στις γειτονιές.

Αμέσως λοιπόν γεννιέται η ανάγκη για εξυχρονισμό των πολιτών που βλέπουν  ότι μπροστά στην τεχνολογία πρέπει να δράσουν και οι ίδιοι και να επακολουθήσουν τους νέους ρυθμούς ανάπτυξης.

Και εκεί θα λέγαμε ξεκίνησε το χάος το όποιο προσπαθούμε να συμμαζέψουμε έως και σήμερα …

Τα μικρά σπίτια έγιναν πολυκατοικίες (με το λαϊκό αρχιτεκτονικό στοιχείο να εξαφανίζεται). Ιδιαίτερα σε πόλεις που δεν ήταν έτοιμοι να δεχτούν τον μεγάλο φόρτο της εποχής με αποτέλεσμα σήμερα να τρέχουμε να τακτοποιούμε τα ακίνητα, να διορθώνουμε τις πλατφόρμες και όχι μόνο.

Η ιστορική αναδρομή, λέει ότι ένα έργο υποδομής ή ακόμα και ένα κτίριο, είχε κατασκευαστεί κατά το παρελθόν από τον εμπνευστή του λαμβάνοντας υπ όψιν όλες τις παραμέτρους που θα έκαναν το αποτέλεσμα να ήταν όχι μόνο εντυπωσιακό, ιδιαίτερο και να προκαλούσε θαυμασμό αλλά κυρίως να είχε χαρακτήρα, να μπορούσε να ενταχθεί στην κοινωνία της τότε εποχής και να αποτελούσε μέρος της ζωτικής σημασίας του εκάστοτε πολιτισμού . Αυτή, ίσως και να ήταν, η πραγματική ταυτότητα του ακινήτου.

Πλέον η εξέλιξη στα κτίρια και στην καθημερινότητα πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα και  προετοιμάζει τον κόσμο να συμβάλει σε ασυνήθιστα κτήρια σε μερικά χρόνια από τώρα.

Η νεότερη ιστορία, η μεταπολεμική εποχή δείχνει την ανάγκη για δημιουργία κτιρίων που αρκούνται στην κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών. Την ανάγκη στέγασης ανθρώπων, την απομόνωση μεταξύ κοινωνικών ομάδων και οικογενειών αφού ο διαχωρισμός των κτιρίων έρχεται να υποστηρίξει ακόμα περισσότερο την φιλοσοφία του διαμερίσματος έναντι της μονοκατοικίας. Στηρίζει την πόλη έναντι της επαρχίας.

Κατά την δεκαετία του 1970 με τον τουρισμό οι ανάγκες πληθαίνουν με αποτέλεσμα να γίνεται επιβολή η παροχή υπηρεσιών στέγασης σε τρίτους, αφού ως Έλληνες ανέκαθεν είχαμε αυξημένα στοιχεία φιλοξενίας. Μόνο που αυτήν την φορά μετατρέψαμε την ανάγκη σε τούβλα και κεραμίδια. Κατασκευάσαμε το μεγαλύτερο ποσοστό του κτιριακού συνόλου της χώρας, χωρίς ουσιαστικό σεβασμό των κατασκευών, αφού καμία προδιαγραφή δεν εξασφαλιζόταν κατά την μελέτη αυτών των υποδομών ή ακόμα χειρότερα αφού δεν είχαν καν μελέτες και απλά είχαν κατασκευαστεί από αναρμόδιους.

Αναρωτιέμαι βέβαια αν  με αυτές τις επιλογές απλά μειώνουμε την ποιότητα του κτιριακού αποθέματος της χώρας ή μήπως συμβάλλουμε στην αλλοίωση του αρχιτεκτονικού πλούτου, ή ακόμα χειρότερα στην εξάλειψη της ιστορίας μας.

Και έτσι, όπως εξάλλου εξελίχθηκε το φαινόμενο αυτό, οι πολιτικοί της σύγχρονης εποχής αντιλαμβάνονται ότι για να επιλυθεί το ζήτημα τον ρόλο αυτό πρέπει να τον παίξουν οι μηχανικοί, αλλά και άλλοι επιστήμονες (Δικηγόροι, Οικονομολόγοι, Συμβολαιογράφοι, κ.α).

Κάπως έτσι, εν έτη 2021, φτάνουμε στην Ηλεκτρονική ταυτότητα, τον «Μεγάλο Αδελφό» των ακινήτων. Με τους μηχανικούς να τρέχουν να μαζέψουν τις ελλείψεις, να βαφτίσουν προδιαγραφές στοιχεία των κατασκευών, να συλλέξουν τα στοιχεία ένα προς ένα ώστε το κάθε ακίνητο να έχει ψηφιακό αποτύπωμα…

Ως επιστήμονες του είδους δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τον αρχικό σκοπό ενός κτιρίου ή μίας υποδομής που δεν είναι άλλος από το να εξυπηρετεί αφενός την ανάγκη αυτού που τον χρειάζεται, και αφετέρου να εντάσσεται αρμονικά στο ευρύτερο περιβάλλον (φυσικό και κοινωνικό) αφού με τον τρόπο αυτό θα πρέπει να αποτελέσει ζωντανό στοιχείο και μέρος της ιστορίας του τόπου του.

*Νικόλαος Κορακιανίτης, Πολιτικός Μηχανικός Laisergo