Ταξινομία και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση στη δόμηση

Του Δημήτρη Ζεμπίλη* πραγματογνώμων κατασκευών και αειφόρου δόμησης baugutachterdz@gmail.com Οι οικονομικές δραστηριότητες και οι νέες επενδύσεις των επιχειρήσεων, προκειμένου να εξασφαλίζουν χρηματοδότηση οφείλουν να...

Του Δημήτρη Ζεμπίλη* πραγματογνώμων κατασκευών και αειφόρου δόμησης

baugutachterdz@gmail.com

Οι οικονομικές δραστηριότητες και οι νέες επενδύσεις των επιχειρήσεων, προκειμένου να εξασφαλίζουν χρηματοδότηση οφείλουν να τηρούν τους ισχύοντες ευρωπαϊκούς κανονισμούς, στους οποίους εξέχουσα θέση έχει η ταξινομία. Τι είναι και πως εφαρμόζεται η ταξινομία. Τα κριτήρια και η μέθοδοι αξιολόγησης για τα τεχνικά οικοδομικά έργα.

Χρηματοδοτήσεις δραστηριοτήτων με ορίζοντα αειφόρου ανάπτυξης

Όπως ήδη είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε τον Δεκέμβριο του 2019 τους στόχους στα πλαίσια του προγράμματος Green Deal, για μια Ευρώπη μηδενικών ρύπων, ως το έτος 2050. Το πρώτο σκαλί για την υλοποίηση του προγράμματος Green Deal, αποτελεί ο στόχος μείωσης των ρυπογόνων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι και 55% κάτω από τις τιμές των ρύπων των ίδιων αερίων το έτος 1980. Φιλόδοξος στόχος, για την επίτευξη του οποίου απαιτείται μετασχηματισμός των επιχειρήσεων με επενδύσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ…

Πολλές από αυτές τις επενδύσεις υποστηρίζονται οικονομικοτεχνικά από την ΕΕ. Για να χρηματοδοτήσει όμως η ΕΕ επιχειρήσεις από δω και πέρα, πρέπει να είναι σίγουρη ότι τα χρήματα επενδύονται σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, που εξυπηρετούν πρωτίστως την επίτευξη των στόχων του προγράμματος Green Deal. Σε τελική, ότι ο μετασχηματισμός των επιχειρήσεων θα συμβάλλει προς την επίτευξη του απώτερου στόχου του προγράμματος Green Deal, ο οποίος δεν είναι άλλος από την αειφορία στην ανάπτυξη.

Ήδη από τον Μάρτιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα πρώτο σχέδιο δράσης, βάσει του οποίου θα καθορίζονται οι χρηματοδοτήσεις δραστηριοτήτων με ορίζοντα αειφόρου ανάπτυξης. Αυτό προέβλεπε τρεις βασικούς άξονες:

1.Ανακατεύθυνση των χρηματοοικονομικών κεφαλαίων σε αειφόρες επενδύσεις (με απλά λόγια: τα χρήματα πηγαίνουν μόνο σ’αυτούς που εφαρμόζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία)

2.Μέριμνα για επενδύσεις με όσο το δυνατόν χαμηλό ρίσκο, το οποίο θα μπορούσε να προκύψει από τις επιδράσεις που θα μπορούσε να έχει η επένδυση στη κλιματική αλλαγή, στη κατανάλωση των φυσικών πόρων, στη καταστροφή του περιβάλλοντος και στο κοινωνικό σύνολο (με απλά λόγια: τα χρήματα πηγαίνουν μόνο σ’αυτούς που θωρακίζουν τις επενδύσεις τους) και

3.Προώθηση της διαφάνειας και της αντοχής στο χρόνο για όλες τις πραγματοποιούμενες επενδύσεις (με απλά λόγια: τα χρήματα πηγαίνουν μόνο σ’αυτούς που ενεργούν με διαφάνεια και αποσκοπούν σε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα).

Oδηγία της Ταξινομίας, τα τεχνικά κριτήρια για τον έλεγχο και τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων

Από κάποια στιγμή και μετά, το σχέδιο άρχισε να παίρνει συγκεκριμένη, μετρήσιμη μορφή, καταλήγοντας στην Oδηγία της Ταξινομίας (2019/2088), στον κανονισμό 2020/852 και στον κανονισμό 2021/2139, συμπληρωματικός του 2020/852, θεσπίζοντας τα τεχνικά κριτήρια για τον έλεγχο και τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων, υπό τις οποίες μία οικονομική δραστηριότητα θεωρείται ότι συμβάλλει σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, καθώς επίσης και για τον καθορισμό του κατά πόσον αυτή η οικονομική δραστηριότητα δεν επιβαρύνει σημαντικά οποιονδήποτε από τους υπόλοιπους περιβαλλοντικούς στόχους, τους οποίους είχε θέσει πρωτίστως το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Πρόκειται για 6 στόχους (βλ. αρίθμηση παρακάτω), για τους οποίους ισχύει το εξής: για να χρηματοδοτηθεί μία συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα μιας επιχείρησης, θα πρέπει:

Η επιχείρηση να συμβάλλει με την συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα ΣΗΜΑΝΤΙΚA στην επίτευξη τουλάχιστον ενός στόχου («σημαντική συμβολή») και
Η επιχείρηση να μη προκαλεί σημαντική επιβάρυνση σε κανέναν από τους υπόλοιπους στόχους κατά την εκτέλεση της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας («Do no Significant Harm») και
Να παρέχεται εγγυημένη προστασία των απασχολούμενων στην επιχείρηση. Η προστασία των απασχολουμένων προκύπτει από τη τήρηση των προβλεπόμενων κανονισμών του Οργανισμού Οικονομικής Προστασίας και Ανάπτυξης (OECD), του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UNO), του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) και των διεθνών οργανισμών περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι 6 στόχοι για τους οποίους μιλάμε, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί μία συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα μιας επιχείρησης είναι οι εξής:

Κλιματική προστασία

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Αειφόρα χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων

Μετάβαση σε κυκλική οικονομία

Αποφυγή και έλεγχος της ρύπανσης του περιβάλλοντος

Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων στη φύση

Οι οικοδομικές δραστηριότητες

Στις οικονομικές δραστηριότητες υπάγονται βέβαια και οι οικοδομικές δραστηριότητες (δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν άλλωστε…), οι οποίες εκτελούνται από σχετικές εταιρείες – επιχειρήσεις. Όπως όλες, οφείλουν λοιπόν και αυτές οι δραστηριότητες να τηρήσουν τους ισχύοντες ευρωπαϊκούς κανονισμούς, άρα και την Ταξινομία. Υπενθυμίζω ότι οι οδηγίες και οι κανονισμοί της ΕΕ είναι υπεράνω της τοπικής νομοθεσίας των κρατών – μελών…

Στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σελίδα 124, περιγράφονται ακριβώς τα τεχνικά χαρακτηριστικά ελέγχου, τα οποία οφείλει να τηρήσει η κατασκευαστική δραστηριότητα, ώστε να εκπληρώσει την υποχρέωση της «σημαντικής συμβολής» στη κλιματική προστασία ή στη προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή και την αποτροπή (μη πρόκληση) σημαντικής επιβάρυνσης (Do no Significant Harm) στους υπόλοιπους 4 τομείς (εν τω μεταξύ ο στόχος «μετάβαση σε κυκλική οικονομία» επεξεργάστηκε σε βαθμό που να αποτελεί κριτήριο «σημαντικής συμβολής»). Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι η σελίδα 124 έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα που προκύπτουν καθημερινά από τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο κεφάλαιο Ταξινομία.

Τα βασικότερα κριτήρια, βάσει των οποίων διενεργείται ο έλεγχος της «σημαντικής συμβολής» είναι η χρήση πρωτογενούς ενέργειας (Primary Energy Demand – PED) και το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP), όχι μόνο για την κατασκευαστική φάση, αλλά (προ πάντων) για όλη τη περίοδο λειτουργίας της, δηλαδή για όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της κατασκευής (κατά κανόνα 50 έτη).

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν το εξής σημαντικό: δεν είναι ανάγκη να επίκειται χρηματοδότηση από την ΕΕ, για να τηρήσει μία κατασκευαστική οικονομική δραστηριότητα την οδηγία της Ταξινομίας.

Όλα ανεξαιρέτως τα κριτήρια ελέγχου, ακόμα και αυτά που δηλώνουν μη πρόκληση σημαντικής επιβάρυνσης για τους υπόλοιπους τομείς, «δουλεύουν» υπέρ της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Αυτή (η ποιότητα ζωής), δεν καθορίζεται (μόνο) από την πολυτέλεια και το Ά-μετρο του σύγχρονου τρόπου ζωή μας. Την υποδηλώνουν ΚΑΙ ο τρόπος που παράγουμε, ΚΑΙ η φροντίδα μας για τον ορυκτό πλούτο και τις πρώτες ύλες του πλανήτη, ΚΑΙ η μέριμνα για να παραδώσουμε έναν «ανθρώπινα αειφόρο» κόσμο στις επόμενες γενεές, καθώς και αυτές έχουν το δικαίωμα να ζήσουν τουλάχιστον (αν όχι καλύτερα) όπως εμείς, ΚΑΙ η παροχή ίσων συνθηκών στα άτομα με ειδικές ανάγκες, ΚΑΙ οι καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειές μας, ΚΑΙ η κοινωνικότητά μας και η συλλογική μας συμπεριφορά.

Η Ταξινομία έρχεται να βάλει φρένο σ’έναν ανεξέλεγκτο, φρενήρη ρυθμό διαβίωσης και επιχειρηματικότητας, ο οποίος αποτέλεσε μοντέλο βιοκουλτούρας από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά. Πρόκειται όμως για ένα μοντέλο που λειτουργούσε εις βάρος του περιβάλλοντος, όπου ο κύριος μέτοχος, συμμέτοχος και υπαίτιος ήταν και θα είναι (αν δεν αλλάξει) ο Άνθρωπος…

Σ’αυτή τη συμμετοχή έρχεται να βάλει το χεράκι της η Ταξινομία:

-περισσότερο μαζί με το περιβάλλον, παρά εναντίον του,

-περισσότερη ποιότητα, παρά ποσότητα,

-περισσότερη φροντίδα, παρά απερίσκεπτες ενέργειες

-περισσότερη μέριμνα, παρά κατανάλωση

-περισσότερο μέτρο, παρά αναρχία.

-περισσότερο Αειφορία, παρά βιωσιμότητα…

Από την εφαρμογή της όμως, εξαρτάται κατά πόσο ο Άνθρωπος θα θελήσει να πάρει το μέλλον στα χέρια του.

-Θα θελήσει να ζήσει αειφόρα ή να παλέψει για βιωσιμότητα;

-Ποιά η διαφορά;

-Τεράστια.

Αειφορία σημαίνει αεί+φερω, προσφέρω κάτι για πάντα, με το βλέμμα όλων μας στραμμένο στο μέλλον. Η βιωσιμότητα κρύβει τη προσπάθεια, τον αγώνα για να καταφέρω να είμαι βιώσιμος, να καταφέρω να επιζήσω… να μείνω στον αφρό… να επιπλεύσω… και ας έχω το νερό μέχρι το λαιμό… αρκεί εγώ (!!!) να επιζήσω!!!… Αυτό και τίποτα παραπέρα… αρκεί να τα καταφέρω εγώ!

-Αυτό θέλουμε αλήθεια;

Τα κριτήρια ταξινομίας στο οικονομικό κομμάτι της κατασκευής

Κλείνοντας, να αναφερθώ και στο οικονομικό κομμάτι μιας κατασκευής που υπόκειται στα κριτήρια της Ταξινομίας.

-Με τη πρώτη ματιά, φαίνεται να αυξάνει το κόστος κατασκευής, εφαρμόζοντας τους κανόνες της Ταξινομίας.

-Λάθος εντύπωση, καθώς θα πρέπει να δούμε το συνολικό κόστος της, δηλαδή το κόστος καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής της (κύκλος ζωής μιας κατασκευής = κατά κανόνα 50 έτη, κατά τη διάρκεια των οποίων θα χρειαστεί συντήρηση, ανακαίνιση, ενέργεια θέρμανσης – ψύξης και ενέργεια διαβίωσης – χρήσης). Θα πρέπει να δούμε την κατασκευή υπό το πρίσμα της αειφόρου ταξινομίας, σε συνδυασμό δηλαδή με κριτήρια αειφόρου δόμησης.

Αν τηρηθούν τα κριτήρια αυτά (σωστή επιλογή υλικών, συναρμολογίσιμη κατασκευή, επαναχρησιμοποιούμενα υλικά, έλεγχος περιεκτικότητας βλαβερών σωματιδίων σε υλικά και αέρα, μέριμνα προσβασιμότητας, ενεργειακές πηγές, ανακύκλωση νερού, κομποστοποίηση απορριμμάτων, ένταξη στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, αποδεκτές συνθήκες διαβίωσης κλπ), αναπόφευκτα τηρούνται και τα κριτήρια της ταξινομίας.

Μέθοδος αξιολόγησης DGNB

Αναφέρομαι συγκεκριμένα στη μέθοδο αξιολόγησης της DGNB (Deutsche Gesellschaft fQr Nachhaltiges Bauen), τη κορυφαία όλων, καθώς είναι η μόνη που λαμβάνει υπόψη της οικολογικά (σε ποσοστό 22,5% επί του συνόλου των 37 κριτηρίων που ισχύουν για τα κτίρια κατοικιών), οικονομικά (22,5%), κοινωνικοπολιτιστικά (22,5%), τεχνικά (15%), διαδικαστικά (12,5%) και τοπικά – μορφολογικά (5%) κριτήρια, δεδομένα και αποτελέσματα, κατά την αξιολόγηση των κατασκευών. Σε καμία άλλη μέθοδο δεν απαντάται η βαρύτητα που δίνει η DGNB στα οικονομικά (ίδια βαρύτητα με τα οικολογικά και κοινωνικά κριτήρια), τεχνικά, διαδικαστικά και τοπικά κριτήρια και δεδομένα, αξιολογώντας με το τρόπο αυτό το σύνολο της κατασκευής και όχι επί μέρους τμήματα.

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω την αναγκαιότητα εφαρμογής της συγκεκριμένης Οδηγίας.

Μπορεί σήμερα (ακόμα) να εφαρμόζεται ο κανονισμός αποκλειστικά σε οίκους με χρηματοοικονομικά προϊόντα, όπως π.χ. επενδυτικά κεφάλαια και επιχειρήσεις που υπόκεινται στην υποχρέωση δημοσίευσης της δραστηριότητάς τους μέσω της οδηγίας CSR, σύντομα όμως, οικοδομικές και άλλης φύσεως επιχειρήσεις θα υποχρεωθούν σε δημοσίευση της οικονομικής τους δραστηριότητας με διαφανή και ξεκάθαρο τρόπο.

Αυτό δεν αποτελεί μόνο επιτακτική ανάγκη της εποχής μας, δεν θα αναβαθμίσει μόνο τη ποιότητα της ζωής μας, αλλά θα αποτελέσει την βάση για προσοδοφόρες και ουσιαστικές επενδύσεις, τόσο από πλευράς ιδιωτών, όσο και σε ό,τι αφορά τη διοχέτευση των κρατικών και κοινοτικών χρηματοδοτήσεων. Ο καιρός απαιτεί, η φύση το επιβάλλει και οι άνθρωποι οφείλουν να προσαρμοστούν. Για το καλό όλων μας, με το βλέμμα στο μέλλον, καθώς το μέλλον είναι εδώ, πολύ πιο γρήγορα απ’ότι νομίζουμε…