Τελικά πόσο αυστηρή είναι η περιβαλλοντική νομοθεσία στις εξορύξεις υδρογονανθράκων;

Του Δημήτρη Ιμπραήμ*

Κατά καιρούς ακούμε επίσημες δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος για το δήθεν αυστηρό περιβαλλοντικό καθεστώς που διέπει την έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Στην πραγματικότητα, η περιβαλλοντική αδειοδότηση της έρευνας και εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου διέπεται από ένα ευνοιοκρατικό, ελαστικό και αδιαφανές πλαίσιο υπέρ της πετρελαϊκής βιομηχανίας και εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος. Για να κλείσει οριστικά αυτή η συζήτηση, παρατίθενται ορισμένες ισχυρές αντιφάσεις μεταξύ δημόσιων ισχυρισμών της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ και της πραγματικότητας, οι οποίες αποκαλύπτουν αυτήν τη διγλωσσία. Η κυβέρνηση όχι μόνο υπονομεύει περιβαλλοντικά κεκτημένα δεκαετιών, αλλά εσκεμμένα παραπλανεί πολίτες και θέτει σε άμεσο κίνδυνο το περιβάλλον (θαλάσσιο και χερσαίο), τις παράκτιες κοινότητες, τον τουρισμό και κατ’ επέκταση την εθνική οικονομία.

Η έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων επιτρέπεται σε προστατευόμενες περιοχές

Παρά τους δημόσιους ισχυρισμούς της κυβέρνησης ότι «οι περιοχές Natura θα παραμείνουν άθικτες[1]», οι εργασίες έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων επιτρέπονται ακόμα και σε προστατευόμενες περιοχές. Συγκεκριμένα, 56 προστατευόμενες περιοχές[2] βρίσκονται εξ’ ολοκλήρου και 136 προστατευόμενες περιοχές[3] βρίσκονται μερικώς μέσα σε χερσαία και θαλάσσια οικόπεδα εξορύξεων. Το μοναδικό «μέτρο ασφαλείας» που προβλέπεται αφορά τις προστατευόμενες περιοχές στα «οικόπεδα» του Ιονίου, για τις οποίες ισχύει ζώνη αποκλεισμού μόλις 1 χιλιομέτρου, η οποία φυσικά δεν διασφαλίζει την ουσιαστική προστασία σημαντικών περιοχών και οικοτόπων από τις επιβλαβείς εργασίες έρευνας και εξορύξεων. Ο εκκωφαντικός θόρυβος από τις εκρήξεις των σεισμικών ερευνών, η αύξηση των διελεύσεων δεξαμενόπλοιων και η ρύπανση (επιχειρησιακή ή ατυχηματική) δεν γνωρίζουν σύνορα, ιδιαίτερα όταν οι εργασίες αυτές υλοποιούνται στη θάλασσα.

Χάρτης των “οικοπέδων” που γειτνιάζουν ή συμπίπτουν με το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών

Σεισμικές έρευνες χωρίς την υποχρέωση εκπόνησης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Το δεύτερο σημαντικό πλήγμα στην περιβαλλοντική νομοθεσία είναι η εξαίρεση των σεισμικών ερευνών από την υποχρέωση διενέργειας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Για να έχουμε μία εικόνα του τι σημαίνουν χερσαίες σεισμικές έρευνες, στην περίπτωση του οικοπέδου των Ιωαννίνων (~4.100 τ.χλμ) προβλέπονται 11.500 μικρές γεωτρήσεις βάθους 10-20 μ. με χρήση έως και 18 κιλών εκρηκτικών ανά γεώτρηση και 38 γεωτρήσεις μέσου βάθους 80 μ. Οι σεισμικές έρευνες περιλαμβάνουν επίσης αποψιλώσεις, διανοίξεις δρόμων, συχνές πτήσεις ελικοπτέρων και κατασκευές ελικοδρομίων σε οικολογικά σημαντικές περιοχές ή και κοντά σε οικισμούς, χρήσεις μηχανοκίνητου εξοπλισμού, κτλ.

Για τα θαλάσσια οικόπεδα, οι σεισμικές έρευνες αφορούν τη χρήση σεισμικών αεροβόλων (seismic airguns) για την πρόκληση ισχυρών ακουστικών «εκρήξεων», που ξεπερνούν τα 250dB και πραγματοποιούνται κάθε 10-15 δευτερόλεπτα, 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα επί εβδομάδες ή και μήνες. Η διαδικασία αυτή προκαλεί σοβαρά ακουστικά τραύματα που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στον θάνατο τα θαλάσσια θηλαστικά και τις θαλάσσιες χελώνες που ζουν στην περιοχή (είδη κατά προτεραιότητα προστατευόμενα από την ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία).

Το «σκοτεινό» Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης

Στην περίπτωση των σεισμικών ερευνών, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αντικαθίσταται από το Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης, ένα κείμενο που δεν τίθεται σε δημόσια διαβούλευση και είναι άγνωστο πού, με ποιους όρους υποβάλλεται, καθώς και ποια είναι η διαδικασία και τα κριτήρια αξιολόγησης και έγκρισής του. Είναι επίσης, άγνωστο πώς εφαρμόζεται και αναθεωρείται και – το πιο σημαντικό από όλα – ποιος ελέγχει και αξιολογεί την υλοποίησή του. Εννοείται βέβαια, ότι το Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις για δέουσα εκτίμηση έργων και δραστηριοτήτων που επηρεάζουν σημαντικά προστατευόμενες περιοχές και προστατευόμενα είδη, όπως ακριβώς οι σεισμικές έρευνες και οι εξορύξεις υδρογονανθράκων.

Κι όλα αυτά, την ίδια στιγμή που μας η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ μας διαβεβαιώνει ότι «έχουμε ενσωματώσει όλη την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία που είναι η αυστηρότερη στον κόσμο», καθώς και ότι «όλα τα στάδια έρευνας γίνονται με διάφανο τρόπο σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες σε κοινές επιτροπές παρακολούθησης[1]».

Παντελής έλλειψη διαβούλευσης, ελλιπής και αποσπασματική πληροφόρηση, άρνηση για χορήγηση σημαντικών πληροφοριών

Μέχρι και σήμερα, η παντελής απουσία ουσιαστικής διαβούλευσης και συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών και των πολιτών στις συζητήσεις περί εξορύξεων υδρογονανθράκων, είναι κραυγαλέα. Ενημερωτικές εκδηλώσεις στην Ήπειρο κατόπιν εορτής που παρουσιάζουν μόνο την άποψη της βιομηχανίας, δημοτικά συμβούλια κεκλεισμένων των θυρών, διαβουλεύσεις σε τεχνικά κείμενα εκατοντάδων σελίδων μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες, είναι μόνο από τις πιο συνήθεις πρακτικές της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ και των εταιρειών πετρελαίου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δημόσια διαβούλευση για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τα δύο «οικόπεδα» της Κρήτης. Παρά την τεράστια σημασία του θέματος, η δημόσια διαβούλευση ξεκίνησε στις 25 Ιουλίου (δύο ημέρες μετά τις φονικές πυρκαγιές στο Μάτι) και διήρκησε έως τις 25 Αυγούστου, μέσα δηλαδή στην καρδιά των θερινών διακοπών. Σημαντική λεπτομέρεια: η ΣΜΠΕ αφορούσε ένα τεχνικό κείμενο 700 σελίδων.

Στο ίδιο πνεύμα, η πεισματική άρνηση του Υπουργείου Περιβάλλοντος να χορηγήσει τα αποτελέσματα της μελέτης που διενήργησε για το σχιστολιθικό αέριο (shale gas), παρά το σχετικό αίτημα πληροφοριών από το WWF Ελλάς και την εισαγγελική εντολή που ακολούθησε. Το υπουργείο Περιβάλλοντος αρνήθηκε τη χορήγηση, υποστηρίζοντας πως η μελέτη αυτή, η οποία έχει ολοκληρωθεί, αποτελεί «εσωτερική πληροφόρηση της υπηρεσίας μας, η δημοσιοποίηση της οποίας μπορεί να βλάψει τα οικονομικά συμφέροντα του Δημοσίου […]» και ότι το υπουργείο «είναι, παραγώγως, δικαιούχος πνευματικής ιδιοκτησίας της «προκαταρκτικής γεωλογικής μελέτης», από την οποία εξαρτά ζωτικά οικονομικά συμφέροντα άμεσα συναρτώμενα με την οικονομική σταθερότητα του Κράτους […]»

Κι εάν θεωρούμε ότι λίγο-πολύ, η Ελλάδα ακολουθεί το παράδειγμα άλλων χωρών, αρκεί να αναφέρουμε ότι μόλις πριν λίγες εβδομάδες η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Βραζιλίας απέρριψε για τέταρτη(!) και τελευταία φορά το αίτημα της Total (της ίδιας εταιρείας που σχεδιάζει εξορύξεις σε Κρήτη και Κέρκυρα) να εξορύξει πετρέλαιο σε ευαίσθητη περιοχή του Αμαζονίου. Το σκεπτικό της απορριπτικής απόφασης έκανε λόγο για «τεχνικά προβλήματα» στο πλάνο εξόρυξης και «σοβαρές αβεβαιότητες» στο σχέδιο έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση πετρελαιοκηλίδας. Λίγο νωρίτερα, η Ισπανία και η Πορτογαλία ανακοίνωναν σχέδια για απαγόρευση των εξορύξεων. Οι κυβερνήσεις τους, αντιλαμβάνονται ότι εξορύξεις υδρογονανθράκων, προστασία του περιβάλλοντος και τουρισμός δεν πάνε μαζί.

Ας φροντίσουμε φέτος να το αντιληφθεί και η δική μας.

https://support.wwf.gr/action/say-no-to-oil

————————————————————————————————–

*  Ο Δημήτρης Ιμπραήμ είναι Υπεύθυνος εκστρατείας ενάντια στους υδρογονάνθρακες, WWF Ελλάς

[1] Δηλώσεις Γιώργου Σταθάκη, υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 21/11/2018,http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=389&sni[524]=5980&language=el-GR

[2] 40 καταφύγια άγριας ζωής και 16 περιοχές του δικτύου Natura 2000

[3] 59 καταφύγια άγριας ζωής, 69 περιοχές Natura, 7 εθνικά πάρκα και ένας εθνικός δρυμός

[4] Δηλώσεις Γιώργου Σταθάκη, υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 27/9/2018, https://government.gov.gr/monografi-simvaseon-parachorisis-gia-erevna-ke-ekmetallefsi-idrogonanthrakon/

www.cnn.gr