Η Ελλάδα εναρμονιζόμενη με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, δημιούργησε το νομικό πλαίσιο,  με βάση το οποίο από την 1η Ιανουαρίου 2018  παύει  η δωρεάν διάθεση λεπτών πλαστικών σακουλών από τα ταμεία των σούπερ μάρκετ και των εμπορικών καταστημάτων  και θεσπίζεται ανταποδοτικό περιβαλλοντικό τέλος για κάθε αγορά πλαστικής σακούλας από τους καταναλωτές, όπως άλλωστε γίνεται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Πρόκειται για ένα  καθαρά περιβαλλοντικό μέτρο, με ανταποδοτικό οικονομικό όφελος για τον καταναλωτή και το περιβάλλον.

Η έναρξη εφαρμογής του μέτρου αποτελεί ταυτοχρόνως ένα κρίσιμο τεστ για να φανεί εάν και κατά πόσον έχει ωριμάσει στη χώρα μας το πολιτικό και επικοινωνιακό σύστημα και πάνω απ όλα πόσο έτοιμοι είναι οι ίδιοι οι πολίτες να αποδεχθούν και να ενσωματώσουν στις καταναλωτικές συνήθειες της καθημερινής ζωής τους δοκιμασμένες πρακτικές και  μέτρα υπέρ του περιβάλλοντος αλλά και των πραγματικών συμφερόντων τους. 

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει παγιωμένη μικροπολιτική αλλά και επικοινωνιακή αντίληψη στη χώρα μας, τα περιβαλλοντικά μέτρα, που στηρίζονται στην διεθνώς καθιερωμένη αντίληψη «ο ρυπαίνων πληρώνει» και έχουν από χρόνια εφαρμοστεί χωρίς προβλήματα και κραδασμούς στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις σύγχρονες κοινωνίες,  να απογυμνώνονται από την ουσία και τη σημασία τους και να αντιμετωπίζονται ως «εισπρακτικά» και πολλές φορές ακόμη και ως αντιλαϊκά μέτρα!

Στην περίπτωση του τέλους της πλαστικής σακούλας εκτιμάται από πολλές πλευρές ότι αυτές οι αντιλήψεις στην Ελλάδα του 2018 βρίσκουν δύο τουλάχιστον συμμάχους, οι οποίοι είναι:

-Η  δύσκολη οικονομική συγκυρία που δημιουργεί εξαρτημένα αντανακλαστικά αντίδρασης στους πολίτες, όταν πρόκειται να πληρώσουν ακόμη και το πολύ χαμηλό τίμημα της πλαστικής σακούλας.

-Η απουσία προετοιμασίας και  συμμετοχής του κοινού,  ώστε οι πολίτες καταναλωτές να λειτουργήσουν ευθύς εξ αρχής, ως συνειδητοί υποστηρικτές του μέτρου.

Βόμβα στα θεμέλια του οικοσυστήματος

Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης 52 χρόνια μετά τη «γέννηση»  της πλαστικής σακούλας, η αποτίμηση δεν είναι θετική.  Η αλόγιστη εξάπλωσή της  έχει βάλει «βόμβα» στα θεμέλια του οικοσυστήματος και της ζωής μας, μετατρέποντας μια σημαντική ανακάλυψη σε εφιάλτη.

Οι πλαστικές σακούλες δημιουργούν ανεπανόρθωτες βλάβες και μπορούν να σκοτώσουν ψάρια, θαλάσσιους οργανισμούς και πουλιά, μπορούν να αποδομηθούν και να μολύνουν το πόσιμο νερό και εν τέλει να βλάψουν όλους εμάς. Η καταστροφική τους δύναμη είναι μακράς διάρκειας και κρατά για δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια!

Μόνο το 2015 στην Ελλάδα,  η ετήσια κατανάλωση πλαστικών σακουλών ήταν μεταξύ 242 και 363 τεμάχια ανά άτομο, ενώ το 2010 σ’ ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιήθηκαν 98,6 δις πλαστικές σακούλες.

Για να περιοριστεί λοιπόν η μάστιγα της πλαστικής σακούλας, το 2015 η ΕΕ εξέδωσε οδηγία με στόχο τον περιορισμό της κατανάλωσής της σε 90 πλαστικές σακούλες ανά πολίτη μέχρι το 2019 και σε 40 έως τα τέλη του 2025.

Στόχος του νέου μέτρου που εφαρμόζει η Ελλάδα , σύμφωνα με την Κοινοτική οδηγία είναι, με την επιβολή του τέλους να αποθαρρυνθούν οι πολίτες από την αλόγιστη χρήση της πλαστικής σακούλας, ενώ τα χρήματα από το τέλος θα χρησιμοποιούνται για δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης των καταναλωτών και ανταποδοτικά  για την αντικατάσταση των λεπτών πλαστικών σακουλών από επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες. Αυτές θα δίνονται δωρεάν στους πολίτες που θα επιστέφουν για ανακύκλωση τις λεπτές  πλαστικές σακούλες που θα αγοράζουν.

Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης  ξεκίνησε ήδη καμπάνια ενημέρωσης με τίτλο «Ζήτημα επιβίωσης». Η πρώτη δράση της καμπάνιας περιλαμβάνει προβολή της επικοινωνιακής αφίσας, σε πληθώρα στάσεων λεωφορείων στο κέντρο της Αθήνας και της Περιφέρειας Αττικής, ενώ το 2018 αναμένονται να υλοποιηθούν περισσότερες επικοινωνιακές δράσεις  σε όλες τις περιφέρειες της χώρας

Το κρίσιμο τεστ 

Από τις 3 Ιανουαρίου 2018 λοιπόν, που θα ανοίγουν τα καταστήματα, οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνονται με περιβαλλοντικό τέλος τριών λεπτών (με 24% ΦΠΑ κοστίζουν τέσσερα λεπτά), ενώ από 1/1/2019 το κόστος τους θα είναι 9 λεπτά.

Το κρίσιμο τεστ που αρχίζει θα δώσει και τις απαντήσεις στα ερωτήματα που ήδη τίθενται, τα οποία σε γενικές γραμμές είναι:

-Πως θα αντιδράσει το πολιτικό και κατ επέκταση το επικοινωνιακό σύστημα στην εφαρμογή του μέτρου;

-Θα αναδείξουν την περιβαλλοντική και ανταποδοτική διάταση του νέου τέλους ή θα το παρουσιάσουν  ως ένα ακόμη εισπρακτικό μέτρο;

-Οι καταναλωτές Θα θελήσουν να  αντιληφθούν γιατί πρέπει να χρεώνεται η πλαστική σακούλα ή θα θωρακιστούν πίσω από τη διαπίστωση ότι για δεκαετίες παρεχόταν δωρεάν;

-Πόσοι καταναλωτές θα είναι απροετοίμαστοι και πόσοι προετοιμασμένοι, ώστε να έχουν μαζί τους εναλλακτικές επιλογές μεταφοράς των προϊόντων που θα αγοράσουν ;

-Οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι υπάλληλοι σε αυτές,  είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν και να υπερασπιστούν τη λογική και τους σκοπούς του νέου μέτρου;

-Υπάρχει προετοιμασία στα καταστήματα για παράλληλη διάθεση τσαντών πολλαπλών χρήσεων (χάρτινων ή πλαστικών) ή άλλες ανθεκτικές πλαστικές τσάντες, τις οποίες μπορούν να προμηθευτούν οι καταναλωτές για να μεταφέρουν τα ψώνια τους;

 ΕΟΑΝ:  12 ερωτήσεις απαντήσεις

Ο Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης  (ΕΟΑΝ) ενημερώνει τους καταναλωτές για την εφαρμογή του νέου μέτρου, με 12 ερωτήσεις απαντήσεις, οι οποίες έχουν ως εξής:

1.Η διάθεση της πλαστικής σακούλας – χρέωση στον καταναλωτή είναι υποχρεωτική για όλους;

Από 1 Ιανουαρίου 2018, όλα τα σημεία πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων και οι έμποροι, με εξαίρεση τα περίπτερα και τους εμπόρους που ασκούν υπαίθριο εμπόριο, και εφόσον διαθέτουν στους καταναλωτές τα προϊόντα ή εμπορεύματα τους σε λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς (< 15μm υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος.

2.Ποια είναι η πρακτική χρέωσης των πλαστικών σακουλών 50-70 μm; Ποιος θα καθορίζει την τιμή πώλησης;

Η τιμολόγηση των πλαστικών σακουλών μεταφοράς μεταξύ 50 και 70 μικρών εξαρτάται από την πολιτική τιμολόγησης της εκάστοτε εταιρείας, και δεν προσδιορίζονται συγκεκριμένα 2 κριτήρια τιμολόγησης στην ΚΥΑ 180036/2017. Τα σημεία πώλησης και οι έμποροι χρεώνουν την πλαστική σακούλα μεταξύ 50 και 70μm αλλά δεν αποδίδουν σε κανένα δημόσιο φορέα τέλος, αλλά μόνο το ΦΠΑ από τη χρέωση της πλαστικής σακούλας.

3.Οι πλαστικές σακούλες με πάχος άνω των 70 μm θα φέρουν σήμανση;

Για τους παραγωγούς πλαστικών σακουλών με πάχος άνω των 70 μικρών, ισχύουν οι διατάξεις από το άρθρο 5 της παραγράφου 1 (περ. α’, γ’ δ’ και ε’) και θα πρέπει οι σακούλες αυτές να έχουν σήμανση, η οποία φέρει τον τόπο και την ημερομηνία παραγωγής και τον Αριθμό ΕΜΠΑ. Δεν προβλέπεται υποχρέωση χρέωσης ή καταβολής τέλους για πλαστικές σακούλες άνω των 70 μm. Οι έμποροι και τα καταστήματα μπορούν να τις διαθέτουν δωρεάν (άνω των 70 μm) αν επιθυμούν.

4.Ποιες είναι οι κατηγορίες τροφίμων για τις οποίες θα εξαιρεθεί η χρέωση των πολύ λεπτών σακουλών (πάχος 0-15 μm);

  Οι πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς όπως ορίζονται στο άρθρο 2, παρ. 1 (περ. δ’) και μόνο για μεταφορά χύδην τροφίμων και προ ταμείου εξαιρούνται από την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους. Οι υπόλοιπες λεπτές σακούλες μεταφοράς < 15μm υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος

5.Τι στοιχεία σήμανσης και σε ποιες σακούλες αναγράφονται αυτά τα στοιχεία;

Όλες οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς, ανεξαρτήτου πάχους, φέρουν σήμανση με στοιχεία: τόπος και ημερομηνία παραγωγής, καθώς και τον Αριθμό Μητρώου Παραγωγού (ΕΜΠΑ), με ευκρινή τρόπο και σε εμφανή θέση στο σώμα της πλαστικής σακούλας. Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς, οι οποίες είναι μικρότερες των 70μm και υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος ή υποχρεωτική χρέωση, φέρουν επίσης και τον σειριακό αριθμό (bar code).

6.Από 1η Ιανουαρίου 2018 θα χρεώνεται η πλαστική σακούλα μεταφοράς παρόλο που δεν έχει σήμανση;

 Από 1η Ιανουαρίου 2018, θα υπάρχει διάθεση πλαστικής σακούλας με περιβαλλοντικό τέλος ( <50 μm) ή χρέωση 50-70 μm ακόμα και αν οι πλαστικές σακουλές  σακούλες δεν έχουν τα αναγραφόμενα στοιχεία της σήμανσης που αναφέρει η νομοθεσία γιατί αποτελούν αποθέματα σακουλών που δημιουργήθηκαν πριν τη δημοσίευση της σχετικής νομοθεσίας. Τα αποθέματα των πλαστικών σακουλών που δεν έχουν σήμανση μπορούν να εξαντληθούν μέχρι 10-6-2018.

7.Ο σειριακός αριθμός πως θα καθοριστεί για κάθε τύπο πλαστικής σακούλας;

Ο σειριακός αριθμός είναι ο αύξων και μοναδικός αριθμός ενός προϊόντος και η αναγραφή του στις πλαστικές σακούλες θα διευκολύνει τη τιμολόγηση – χρέωση της πλαστικής σακούλας στο ταμείο των καταστημάτων.

8.Υπάρχει υπόδειγμα σχετικά με την σήμανση των πλαστικών σακουλών που θα διακινούνται στην ελληνική αγορά (αριθμό μητρώου, σειριακός αριθμός, τόπος και ημερομηνία παραγωγής); Για τις εκτυπώσεις θα δοθούν προδιαγραφές, π.χ font type, fon size, color selection, placement;

Η υπηρεσία μας δεν διαθέτει κάποιο υπόδειγμα σχετικά με την σήμανση των πλαστικών σακουλών. Στην ΚΥΑ, στο άρθρο 5, περ. γ αναφέρεται ότι «… πλαστικές σακούλες μεταφοράς με σήμανση η οποία φέρει τον τόπο και την ημερομηνία παραγωγής και τον Αριθμό Εθνικού Μητρώου Παραγωγού (ΕΜΠΑ) με ευκρινή τρόπο και σε εμφανή θέση στο σώμα της πλαστικής σακούλας ….» Ο ευκρινής τρόπος προϋποθέτει τη χρήση προδιαγραφών σήμανσης (σύμφωνα με τον νεότερο νόμο Ν4496 (ΦΕΚ 170Α ’) / 8-11-2017 οι χαρακτήρες θα πρέπει να έχουν μέγεθος τουλάχιστον 1,2 χιλιοστών) έτσι ώστε η εκτύπωση να γίνεται με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει οι πληροφορίες να γίνονται εύκολα αντιληπτές από το κοινό μάτι και η εμφανής θέση καθορίζει ότι η σήμανση θα γίνεται στο κυρίως σώμα της σακούλας και όχι σε σημείο που η σήμανση κρύβεται από ραφές και πτυχώσεις της σακούλας

9.Υπάρχει η δυνατότητα εκτύπωσης αντί για την ημερομηνία παραγωγής της εβδομάδας παραγωγής ή του μήνα παραγωγής;

  Η ΚΥΑ αναφέρει «εκτύπωση της ημερομηνίας παραγωγής» δηλαδή ημέρα/μήνας/έτος, και δεν μπορεί να αλλάξει αυτό παρά μόνο με τροποποίηση της ΚΥΑ.

10.Ποια είναι η διαδικασία λήψης του αριθμού μητρώου για τον παραγωγό και τον εισαγωγέα πλαστικών σακουλών;

O Αριθμός Μητρώου Παραγωγού (ΑΜΠ) λαμβάνεται αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία εγγραφής στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ), υπό την προϋπόθεση ότι οι παραγωγοί θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους όπως αυτές αναφέρονται στο άρθρο 9 της ΥΑ 181504/2016 (ΦΕΚ 2454/Β) όπως ισχύει. Για τη διευκόλυνση των παραγωγών στην ιστοσελίδα του ΕΟΑΝ, έχει αναρτηθεί ο αναλυτικός οδηγός εγγραφής στο ΕΜΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 2β (όπως αυτό έχει τροποποιηθεί με την ΥΑ 892/2017) οι υφιστάμενοι παραγωγοί θα πρέπει να εγγραφούν εντός 8 μηνών από την ημερομηνία έκδοσης της σχετικής υπουργικής απόφασης που αφορά τα μέτρα για την πλαστική σακούλα (10.8.2017) σύμφωνα με το άρθρο 5 του σχετικού 2, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 13 του σχετικού 3.

11.Ποιες είναι οι οικονομικές υποχρεώσεις του παραγωγού πλαστικών σακουλών ως προς τα ΣΕΔ;

Οι παραγωγοί (κατασκευαστές, εισαγωγείς) της πλαστικής σακούλας σύμφωνα με την διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, όταν εγγράφονται σε ΣΕΔ πληρώνουν μια χρηματική εισφορά (66 ευρώ/tn είναι η εισφορά για πλαστικό στα δύο εγκεκριμένα ΣΕΔ), έτσι ώστε το ΣΕΔ να μεριμνήσει για την ανακύκλωση του προϊόντος όταν το προϊόν γίνει απόβλητο. Η υποχρέωση εκπλήρωσης της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για τον κατασκευαστή/εισαγωγέα της πλαστικής σακούλας ξεκινάει από τη δημοσίευση της ΚΥΑ στις 10 Αυγούστου 2017, ενώ μέχρι τότε, τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού εκπλήρωνε ο τελικός «συσκευαστής» δηλαδή ο έμπορος του οποίου η πλαστική σακούλα έφερε την επωνυμία, ως μια εφαρμοζόμενη πρακτική, παρόλο που η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία και ο Νόμος 2939/2001 προέβλεπε ως υπόχρεους εκπλήρωσης της ευθύνης του παραγωγού είτε τους εισαγωγείς/κατασκευαστές είτε τους τελικούς «συσκευαστές». Παραγωγός ο οποίος είχε την υποχρέωση εγγραφής σε ΣΕΔ και ΕΜΠΑ και προ της δημοσίευσης της συγκεκριμένης ΚΥΑ (10 Αυγ. 2017) με βάση τον Ν.2939/2001, και δεν την είχε εκπληρώσει, θα πρέπει κατά την εγγραφή του να μεριμνήσει να εκπληρωθούν οι όροι της σύμβασης συνεργασίας. Σύμφωνα με νεότερη νομοθετική ρύθμιση και πιο συγκεκριμένα με το αρ. 23 του Ν.4496/2017 που τροποποιεί τον Ν. 2939/2001, οι παραγωγοί πλαστικών σακουλών μεταφοράς υπέχουν την υποχρέωση σε οργάνωση ΑΣΕΔ ή συμμετοχής σε ΣΣΕΔ από 1.1.2018.

12. Ποια είναι η διαδικασία αποστολής των στοιχείων παραγωγής και εισαγωγής πλαστικών σακουλών (0-15, 15-50, 50-70, >70 μm);

Στο ΕΜΠΑ έχει γίνει η ειδική προσαρμογή και οι παραγωγοί πλαστικής σακούλας μπορούν να εγγράφονται σε ειδική κατηγορία, ξεχωριστά από τις υπόλοιπες συσκευασίες. Η παροχή στοιχείων από τους παραγωγούς στον ΕΟΑΝ, θα γίνεται μέσω υποβολής αυτών σε δήλωση ετήσιων εκθέσεων στο ΕΜΠΑ, όπου θα πρέπει να δηλώνονται τα τεμάχια και το βάρος (kg) ανά έτος σε κατηγορίες των 0-15, 15-50, 50-70 και άνω των 70 μικρών.