Θεοποίηση επενδύσεων στο ιστορικό κέντρο Αθήνας και στις παραλίες Σαρωνικού

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η θεοποίηση κάθε είδους επενδύσεων πάνω από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας και πάνω από τις παραλίες του Σαρωνικού έχει άνισο αποτέλεσμα: περιβάλλον – ανάπτυξη, σημειώσατε 2. Θυμόμαστε το περιβάλλον μόνο, όπου και όταν έχει κορεστεί η αδηφάγος ανάπτυξη. Το μέγα ζητούμενο είναι οι τουριστικές επενδύσεις, που δεν βλάπτουν την περιβαλλοντική υγεία του λεκανοπεδίου. Μετά τον κορεσμό με επενδύσεις των ακτών, τι μένει ακόμα να γίνει; Η ανάπτυξη με πλωτές νησίδες μέσα στον Σαρωνικό; Και οι πολίτες; Ποιος, σε τελευταία ανάλυση, νοιάζεται για τους πολίτες;

Το κέντρο της Αθήνας μέσα από το νέφος της κλιματικής αλλαγής

Περιβάλλον και επενδύσεις

Από το κατάστρωμα πλοίου της γραμμής, ανοιχτά του Φαληρικού Όρμου, μπορείς εύκολα να καταλάβεις τι θα πει νέφος και τι σημαίνει κλιματική αλλαγή. Νωρίς το πρωί ιδιαίτερα, φαίνεται ολοκάθαρα το νέφος που, βουβά και απειλητικά, τυλίγει το λεκανοπέδιο. Το σοκ, την πρώτη φορά που το βλέπεις ιδίως πάνω από τους Θρακομακεδόνες, είναι πολύ μεγάλο. Μετά το Σούνιο, έχει συνήθως ξεχαστεί ή, στην καλύτερη περίπτωση, «αρχειοθετηθεί» με όλα τα περιβαλλοντικά δεινά που θεωρούμε αναπόφευκτα και μη αναστρέψιμα. Και έξω από τις δικές μας δυνατότητες επηρεασμού του τελικού αποτελέσματος.

Το πρόβλημα είναι ότι αρχίζουμε να συνηθίζουμε τον όρο «κλιματική αλλαγή». Όπως συνηθίσαμε τους όρους «νέφος» και «καυσαέρια». Οι εικόνες φυσικών καταστροφών μας αγγίζουν, αλλά είναι μακριά από μας. Ούτε μας τρομάζει ακόμα η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Ζούμε περιχαρακωμένοι στη δική μας πραγματικότητα, και στην ποιότητα ζωής που έχουμε συνηθίσει, προσπαθώντας να ανεβάσουμε λίγο πιο ψηλά τον πήχη. Με στοχευμένες νομοθεσίες για τις εκπομπές ρύπων και για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, υπάρχει φώς στον ορίζοντα, όχι όμως ακόμα για το πλήθος των αυτοκινήτων. Η συνέχιση της λειτουργίας βιομηχανιών στο λεκανοπέδιο είναι, κάτω από τις σημερινές συγκυρίες, αναπόφευκτη, με τους όποιους νομοθετικούς περιορισμούς να προσπαθούν να βάλουν τάξη σε ένα δισεπίλυτο θέμα. Άλυτη παραμένει η ανισοκατανομή ρυπογόνων λειτουργιών μέσα στο λεκανοπέδιο, η οποία, καθόλου περίεργα, συμπίπτει και με την άνιση κατανομή των χώρων πρασίνου. Ελπίδα, για μια τόσο πυκνοκατοικημένη πόλη όπως η Αθήνα, είναι οι, αρκετοί ακόμα, άδειοι αστικοί χώροι. Και η αυξανόμενη συμβολή της περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένης αρχιτεκτονικής.

Οι ακτές του Σαρωνικού μαγνήτες για επενδύσεις

Η επέλαση των νέων ξενοδοχειακών μονάδων και των έργων τουριστικής ανάπτυξης, έχει φέρει τα πάνω κάτω στις παραλίες του Σαρωνικού. Ήδη αγνώριστες, άδηλο το πώς θα εξελιχθούν, αν αφεθούν στην τύχη των αναπτυξιακών νόμων. Με νομοσχέδια και αδειοδοτήσεις που, ορισμένες φορές, δεν συνοδεύονται από τις προαπαιτούμενες εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων, η νέα πραγματικότητα έχει ξεφύγει από κάθε λογική που θα ιεραρχούσε ψηλά τον σεβασμό προς το περιβάλλον. Τον πρώτο λόγο έχουν οι ανυπόμονοι επενδυτές, και είναι προφανές ότι οι εκ των υστέρων περιβαλλοντικές εγκρίσεις δεν μπορούν να αλλάξουν τα τετελεσμένα των κατασκευών. Όταν οι τουριστικές επενδύσεις είναι ο νέος θεός, όλα να τα περιμένεις – ψηλά κτίρια σε ευαίσθητα σημεία του αστικού ιστού, καθώς και διαμορφώσεις κατά μήκος των ακτών, όπου τα ίδια τα κτίρια αποτελούν μέρος μόνο της μορφολογικής αλλοίωσης. Και όταν κορεστούν οι ακτές, ο Σαρωνικός θα είναι πάντα εκεί να περιμένει την ανάπτυξη πέρα από τις ακτογραμμές. Αλήθεια, αν κάποτε αντιστραφεί η τουριστική ζήτηση, όπως πρόσφατα φάνηκε με τον κορονοϊό, θα μας μείνουν μεγάλα κτίρια κουφάρια; Για την Αττική τουλάχιστον, μάλλον κάποια άλλη χρήση θα βρεθεί γιατί η Αθήνα και οι παραλίες της θα παραμένουν πάντα μαγνήτες.

COSCO – μια επένδυση με θετικές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς

Όλα για τις επενδύσεις, λοιπόν; Προφανώς όχι, αλλά ούτε και το «όχι σε όλα» θα μας πάει μπροστά. Τα πάντα εξαρτώνται από το είδος της επένδυσης, τι αφήνει στον τόπο και τι παίρνει. Ένα απλό συν πλην, όσο δύσκολο και αν είναι να σταθμιστεί εκ των προτέρων. Παλαιότερα είχαν γίνει, στην ευρύτερη Αττική, πολλές επενδύσεις πολυεθνικών σε παραγωγικές βιομηχανικές μονάδες. Βέβαια και αποκόμισαν κέρδη, αυτός ήταν και ο προφανής στόχος τους. Αλλά άφησαν και τεχνογνωσία, πολύτιμη για μας. Σε γενικές γραμμές, τα εργοστάσια αυτά δεν κατασκευάστηκαν σε ιδιαίτερα ευαίσθητες, περιβαλλοντικά, περιοχές. Άλλες, πιο πρόσφατες, επενδύσεις αποτελούν το εφαλτήριο δημιουργίας σημαντικών λιμενικών και συγκοινωνιακών υποδομών, όπως η συνολική επένδυση της COSCO, η οποία θετικά πρέπει να κριθεί με τη προϋπόθεση Κερατσίνι και Δραπετσώνα να μην αποκοπούν από την λειτουργική τους επαφή με την θάλασσα. Με τις επενδύσεις σε τουριστικές εγκαταστάσεις τα πράγματα είναι διαφορετικά, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μεγάλες μονάδες του βιομηχανικού τουρισμού, όπως είχε χαρακτηριστεί από τον Στάθη Καλύβα [Ο τουρισμός που επιθυμούμε /Καθημερινή 31.05.2020].

Νάτανε, στ’ αλήθεια, η Αθήνα μια πράσινη πόλη!

Οι μεγάλες τουριστικές μονάδες λογικό είναι να κατασκευάζονται είτε σε αστικές περιοχές με ιστορικό παρελθόν, είτε σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, όπως κοντά στις ακτές. Οι, πολλές φορές, απρόσωποι επενδυτές αφήνουν χρήμα και δημιουργούν θέσεις εργασίας. Αυτό είναι σίγουρο. Σίγουρο είναι, επίσης, ότι αλλοιώνουν την ταυτότητα του περιβάλλοντος το οποίο μας κληροδοτήθηκε. Όλα θα έπρεπε να κρίνονται στο «ζύγισμα» των συν με τα πλην. Σε καμιά, όμως, περίπτωση δεν πρέπει η μετεξέλιξη του λεκανοπεδίου να καθορίζεται από οικονομικά και μόνο συμφέροντα. Εκεί θα φτάσουμε;

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design