Τιμολόγια ρεύματος: οι υψηλές τιμές στην ενέργεια ήρθαν για να μείνουν

Του Βαγγέλη Ματράγκου, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ MSC

Δίκτυο Συμβούλων Μηχανικών

Η ΔΕΗ από την 5^η Αυγούστου υιοθέτησε στα  τιμολόγιά της την Ρήτρας Αναπροσαρμογής Χρέωσης Προμήθειας, δηλαδή ρήτρα που συνδέει τη χρέωση της κιλοβατώρας με την τιμή του ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά, καταργώντας παράλληλα την ρήτρα CO2.Παρ’όλα αυτά υπάρχουν πληροφορίες πως στους λογαριασμούς του Αυγούστου υπάρχουν και οι δύο ρήτρες.

Σε σχέση με πέρυσι, η μέση τιμή της χονδρεμπορικής τιμής στην ενδοημερήσια αγορά και την αγορά της επόμενης ημέρας έχει αυξηθεί κατά 40% . Είναι χαρακτηριστικό πως παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν πως τιμές γύρω στα 130€/MWhθα πρέπει να τις συνηθίσουμε και θα αποτελέσουν τη τιμή αναφοράς.

Πολλοί παράγοντες και πολλά άρθρα στον Tύπο έχουν προσπαθήσει να αποκωδικοποιήσουν τις αιτίες των απανωτών αυξήσεων τον τελευταίο χρόνο.

Ένας λόγος είναι η κατακόρυφη αύξηση της τιμής του Φυσικού Αερίου (ΦΑ), η οποία ακολούθησε την πολύ μεγάλη πτώση της από το 2013 μέχρι και το περασμένο καλοκαίρι. Είναι χαρακτηριστικό πως η τιμής του ΦΑ το 2013 ήταν της τάξης των 15€/MWh με τιμή brend στα 40 δολάρια ενώ τον Αύγουστο έφτασε και τα 40€/MWh. Η μακρά περίοδος χαμηλών τιμών του ΦΑ ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης πτώσης της ζήτησης κυρίως στις χώρες της Ανατολής. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως για ένα πολύ μεγάλο διάστημα η τιμή του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) ήταν χαμηλότερη από αυτή του pipegas. Είναι χαρακτηριστικό το tweetτης Ρωσικής Πρεσβείας στην Αθήνα «Η τιμή του φυσικού αερίου στην αγορά spot έχει φτάσει στα 650 δολλ./1000 κυβικά μέτρα. Την ιδέα του καθορισμού της τιμής από την ελεύθερη αγορά πρότειναν οι εξυπνάκηδες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ιδού το αποτέλεσμα».

Ακολουθούμενη από μια φωτογραφία του Β. Πούτιν στην οποία ανέφερε πως «στα δικά μας συμβόλαια η τιμή του ΦΑ εξαρτάται από την τιμή του πετρελαίου… Η Gazprom πουλάει το ΦΑ στη Γερμανία προς 220 δολλ./1000 κυβικά μέτρα»

Άλλο ένα σημείο είναι πως η συμμετοχή ή μη των ΑΠΕ είναι σημαντική για το τελικό κόστος και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η αυξημένη συμμετοχή δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και μείωση του κόστους σε όλες τις περιπτώσεις μιας και η  μεταβλητότητα – στοχαστικότητά τους καλύπτεται από τις θερμικές μονάδες βάσης οι οποίες καλούνται να λειτουργούν σε χαμηλή απόδοση για την παροχή εξισορρόπησης. Το κόστος αυτό εξαρτάται από την προέλευση του ενέργειας αν δηλ. πρόκειται για εισαγωγές ή από εγχώρια παραγωγή και ανάλογα με το μείγμα.

Η αύξηση των δικαιωμάτων ρύπων έπαιξε και αυτή με τη σειρά της ρόλο αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό μιας και το ΦΑ που είχε τη μεγαλύτερη συμμετοχή στο μείγμα δεν επιβαρύνεται τόσο όσο ο λιγνίτης και το πετρέλαιο.

Ένας παράγοντας που δεν έχει αξιολογηθεί κατά τη γνώμη μου επαρκώς είναι όχι η αύξηση στην μέση κατανάλωση ειδικά τους θερινούς μήνες αλλά η αύξηση στην ωριαία ζήτηση. Στο περασμένο καλοκαίρι η ζήτηση συγκεκριμένων ημερών ανήλθε στα 11GW ενώ τα έτη 2018-2019-2020 η μέγιστη ήταν στα 9.5GW που μας δίνει μια αύξηση 10% η οποία είναι πολύ μεγάλη για το peak της ημέρας. Η ζήτηση αυτή καλύπτεται μέσω της αγοράς εξισορρόπησης ή οποία είναι η ουσιαστικά η ανάγκη του διαχειριστή να προμηθευτεί έξω από την ενδοημερήσια αγορά ενέργειας, ποσότητες άμεσα και με ξεχωριστή διαπραγμάτευση. Όπως όλοι καταλαβαίνουν το άμεσο αλλάζει και τους όρους διαπραγμάτευσης μιας και αυτό που διακυβεύεται είναι το γενικό blackout.HΡΑΕ μόλις πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε να προχωρήσει στην διάκριση της ενέργειας εξισορρόπησης και της ενέργειας λόγω ανακατανομής (redispatching), σύμφωνα με το MarketReformPlan. Αυτό θα έχει επίπτωση στο πως αποζημιώνονται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και  για την παροχή εφεδρειών για τον σύστημα οι ηλεκτροπαραγωγοί, με απώτερο σκοπό την μείωση του κόστους εξισορρόπησης.

Ας δούμε όμως σε αυτό το σημείο τι συμβαίνει με την ΔΕΗ μιας και αποτελεί μια εταιρία που διοικείται πρακτικά από το δημόσιο αφού ορίζει τον Πρόεδρο, τον Δ/ντα σύμβουλο και την πλειοψηφία του ΔΣ και αποτελεί τον καθετοποιημένο πάροχο με το μεγαλύτερο μερίδιο αυτή τη στιγμή στην αγορά.

Στις 25/10/2106 ξεκίνησαν οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ με βάση το 2^ο μνημόνιο του 2012, με σκοπό η ΔΕΗ να πάψει να μονοπωλεί τον λιγνίτη. Έτσι μετά την ψήφιση του ν. 4389/2016, ξεκίνησαν οι δημοπρασίες πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΝΟΜΕ) με τιμή εκκίνησης τα 37,37 ευρώ. Η πράξη έδειξε πως οι τιμές στις οποίες διαπραγματεύονταν η ενέργεια που πουλούσε η ΔΕΗ στους ανταγωνιστές της ήταν κάτω του κόστους και ζημιώνονταν την εταιρία. Οι δημοπρασίες καταργήθηκαν το 2019 και ίσως υιοθετηθεί κάποιος εναλλακτικός μηχανισμός, ώστε να εκμεταλλεύονται ιδιώτες τα αποθέματα λιγνίτη της ΔΕΗ.

Με το τρίτο μνημόνιο όμως, η ΔΕΗ υποχρεώθηκε να μειώσει τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά κάτω του 50% για την βελτίωση των όρων του ανταγωνισμού στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να γίνει λιγότερο ανταγωνιστική σε σχέση με τους ιδιώτες προμηθευτές, άρα θα πρέπει να αυξήσει τα τιμολόγιά της. Επομένως η ΔΕΗ επί της ουσίας παύει να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα και η διαμόρφωση των τιμών θα εξαρτάται μόνο από τους ιδιώτες.

Και εδώ έρχεται ο ρόλος της ΡΑΕ και του υπουργείου, να προστατεύσουν τους καταναλωτές. Η ενέργεια πέρα από εμπορεύσιμο προϊόν, το οποίο πλέον από την Άνοιξη του 2020 διαπραγματεύεται στο Χρηματιστήριο ενέργειας, ήταν και είναι και κοινωνικό αγαθό. Δεν είναι δυνατόν να επαφίεται το υπουργείο σε συστάσεις και εκκλήσεις προς τους ιδιώτες όταν κατά τους ίδιους οι αυξήσεις οφείλονται στην άνοδο των διεθνών τιμών του ΦΑ, των ρύπων κλπ, δηλ σε διεθνείς και μόνο παράγοντες.. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι δραστικές όσο παράξενο αυτό και αν ακούγεται σε μια φιλελεύθερη αγορά, μιας και οι δηλώσεις για την έναρξη του Χρηματιστηρίου ενέργειας ήταν διθυραμβικές και πως θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους ενέργειας και βελτίωση της ευστάθειας της αγοράς.

Ένα χρόνο μετά αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει.

-Ποια θα είναι η επίπτωση όμως στον καταναλωτή;

Πέρα από την προφανή αύξηση στα οικιακά τιμολόγια, θα αυξάνουν μια σειρά από υπηρεσίες και αγαθά. Το κόστος της βιομηχανίας και των μεταφορών θα εκτοξευθεί με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση του εμπορικού ελλείμματος, (το οποίο αυξήθηκε κατά 17,1% το τρέχον επτάμηνο), εξαιτίας της αύξησης τους κόστους παραγωγής.

Επομένως θα έλεγε κανείς πως αυτή η κατάσταση που διαμορφώνεται δεν κάνει διακρίσεις και είναι αταξική.

Βέβαια η αγορά ως γνωστόν αυτορυθμίζεται και σύμφωνα με το market reform plan που παρουσίασε η ΡΑΕ, εισάγεται ένα νέο ενεργειακό εργαλείο για τις βιομηχανίες ώστε να προστατευθούν από την στοχαστικότητα του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Σύμφωνα με το σχέδιο, η νέα πλατφόρμαγια την αγοραπωλησία διμερών συμβολαίων ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ, RES-PPAs (Renewable Energy Sources Power Purchase Agreements)θα είναι ανεξάρτητη από την υφιστάμενη Προθεσμιακή Αγορά του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, και τα συμβόλαια αυτά θα λαμβάνουν κρατική εγγύηση όταν αγοράζονται από ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι οποίες φέρουν ενεργειακό κόστος άνω του 10% του κόστους παραγωγής και είναι εκτεθειμένες στον ανταγωνισμό από το εξωτερικό.

Οι συμβάσεις θα συνάπτονται απευθείας  μεταξύ προμηθευτών (εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και aggregators που προσφέρουν σταθερή ενέργεια από τους παραγωγούς ΑΠΕ) και καταναλωτές ή και λιανοπωλητές, παρακάμπτοντας το Χρηματιστήριο Ενέργειας.

Επομένως η μικρή βιοτεχνία και βιομηχανία καθώς και οι οικιακοί καταναλωτές που δεν θα έχουν πρόσβαση σε αυτές τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές  αναμένεται να επωμιστούν όλο το κόστος των αυξήσεων της ενέργειας.

Βαγγέλης Ματράγκος, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ MSC

Δίκτυο Συμβούλων Μηχανικών