Του Ιωάννη Γκόλια*
Ο κόσμος μετασχηματίζεται από την τεχνολογία με ταχύτατους ρυθμούς. Η έρευνα για τη διασύνδεση των καλούμενων συγκλινουσών τεχνολογιών θα επιδράσει σύντομα σημαντικά στα επιστημονικά πεδία των μηχανικών. Νανο-βιο-πληροφορικά συστήματα, βιοαισθητήρες που θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ασθενειών, κατασκευή «εξωτικών» υλικών που δεν συναντιούνται στη φύση, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ενός μέλλοντος, που πλησιάζει γρήγορα. Παράλληλα, η συνεχώς αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση θα μεταβάλει ριζικά το σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών.
Ποια θα είναι, λοιπόν, η θέση του Μηχανικού και ποιά τα χαρακτηριστικά του σε αυτόν το νέο κόσμο που έρχεται; Ο πυρήνας βέβαια του ρόλου του μηχανικού δεν αλλάζει. Ο μηχανικός πρέπει να μπορεί να επιλύει αποτελεσματικά το εκάστοτε πρόβλημα βρίσκοντας τις βέλτιστες λύσεις κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Πρέπει όμως επίσης να είναι ικανός να επικοινωνεί τις λύσεις αυτές στις αρμόδιες αρχές αλλά και στο ευρύ κοινό. Επομένως ο μηχανικός πρέπει να διαθέτει όχι μόνο δεξιότητες που σχετίζονται άμεσα με την αριστεία στη μηχανική και την τεχνολογία αλλά και ικανότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς είναι πολύ πιθανό λόγω της παγκοσμιοποίησης να συμμετέχει ή και να ηγείται διεπιστημονικών και διαπολιτισμικών ομάδων.
Με δεδομένο ότι στα επιστημονικά πεδία του μηχανικού η γνώση αυξάνεται με γεωμετρικούς ρυθμούς, είναι φανερό ότι ένα πρόγραμμα σπουδών δεν θα πρέπει να αποσκοπεί μόνο στην απόκτηση της τρέχουσας γνώσης. Ο μηχανικός του μέλλοντος πρέπει να αποκτά την ικανότητα να «μαθαίνει πώς να μαθαίνει». Πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί τις γρήγορες αλλαγές στις γνώσεις, να μπορεί να εφαρμόζει νέες ποσοτικές μεθόδους και τεχνολογίες στην επίλυση των προβλημάτων και να υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει εκτός από την τεχνική, την περιβαλλοντική, την οικονομική, την νομική αλλά και την κοινωνική θεώρηση. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις αναμένεται να φέρουν επίσης στο προσκήνιο σημαντικούς προβληματισμούς αναφορικά με ηθικά διλήμματα, ζητήματα ασφαλείας, κ.ά.
Ο Μηχανικός θα κληθεί να παίξει έναν καθοριστικό ρόλο, καθώς δεν θα πρέπει μόνο να «κατασκευάζει τα πράγματα σωστά» αλλά και να «κατασκευάζει τα σωστά πράγματα».
Απαιτούνται επομένως σημαντικές αλλαγές στα προγράμματα σπουδών των Μηχανικών, ώστε να εξασφαλισθεί η απαιτούμενη διεπιστημονικότητα. Ενώ η εμβάθυνση στα επιστημονικά πεδία θα αποτελεί μια διαρκή ανάγκη, οι πραγματικές τομές στη γνώση, οι νέες επιστημονικές επαναστάσεις, τα προς επίλυση προβλήματα αναμένεται να αναπτυχθούν στη διεπιφάνεια των επιστημών. Η ανάγκη ενός προγράμματος σπουδών πενταετούς διάρκειας για την προετοιμασία ενός ολοκληρωμένου μηχανικού με ευρύτητα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, καθίσταται προφανής.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα πρέπει να εξασφαλίζει μεταξύ άλλων την ανάπτυξη δεξιοτήτων για συνδυασμένη αναλυτική και συνθετική προσέγγιση, την δυνατότητα επιλογής με πολυπαραμετρικά κριτήρια, την απόκτηση γνώσεων οικονομικής διαχείρισης, την ωρίμανση σε θέματα ηθικής, την εμφύσηση προσόντων ηγεσίας, την δυνατότητα διαμόρφωσης συνολικής στρατηγικής στην αντιμετώπιση των θεμάτων.
Τα παραπάνω είναι δυνατό να επιτευχθούν με την εισαγωγή σειράς μαθημάτων επιλογής στα πρώτα έτη του ολοκληρωμένου πενταετούς κύκλου σπουδών, αφήνοντας τα τελευταία έτη για τα κύρια μαθήματα μηχανικού. Είναι προφανές ότι αυτή η ενιαία διεπιστημονική μαθησιακή προσέγγιση για τους μηχανικούς υπερτερεί σημαντικά οποιοσδήποτε άλλης του επιφυλάσσει συνένωση επιμέρους γνώσεων με άθροισμα επιμέρους πτυχίων.
*Ο κ. Ιωάννης Γκόλιας είναι πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
