Το στοίχημα του εκδημοκρατισμού της ενέργειας 

Του Γιώργου Αρβανιτίδη*

Μέσα σε ένα παγκόσμιο σκηνικό που αλλάζει ραγδαία, βιώνουμε ήδη την ενεργειακή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ. Σε αυτή τη μετάβαση προκύπτουν διλλήματα και ανοίγονται διαφορετικά μονοπάτια για την επίτευξη των φιλοπεριβαλλοντικών ενεργειακών στόχων που έχουν θέσει η διεθνής και η ευρωπαϊκή κοινότητα.

Το Ευρωκοινοβούλιο, με πρόσφατο ψήφισμά του, ανέβασε στο 60% τον στόχο περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030. Από την άλλη πλευρά, παρά το πρόσκαιρο «φρένο» που μπήκε λόγω του πλανητικού λοκντάουν, θα αποτύχουμε να συγκρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2°C έως το 2050 και άρα οι προσπάθειες πρέπει να ενταθούν.

Με αυτά ως δεδομένα, η πολιτική καλείται να λάβει γενναίες αποφάσεις και να χαράξει προτεραιότητες. Πέρα από τη στοχοθεσία ποσοστών για εξοικονόμηση ενέργειας, παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ και μηδενικές εκπομπές άνθρακα, για εμάς στο Κίνημα Αλλαγής, κεντρικής σημασίας ζήτημα είναι ο τρόπος που θέλει να τα πετύχει αυτά μια κυβέρνηση. Ή για να θέσω το δίλλημα αλλιώς: Το πώς, με ποιους και για ποιους θα γίνει αυτή η ενεργειακή μετάβαση.

Εμείς θέλουμε διάχυση της ωφέλειας και όχι συγκέντρωση σε λίγους και ισχυρούς. Βλέπουμε την ενέργεια ως τομέα αιχμής όπου μπορούμε να εφαρμόσουμε ένα άλλο μοντέλο παραγωγής ώστε να πετύχουμε ισόρροπη βιώσιμη ανάπτυξη και μηδενικές εκπομπές άνθρακα στη χώρα μας. Και γι’ αυτό μιλάμε για τον εκδημοκρατισμό της ενέργειας, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να παράγουν, να καταναλώνουν αλλά και να αποθηκεύουν ΑΠΕ.

Η πολύ μεγάλη διείσδυση των κυμαινόμενων ΑΠΕ που έχει ανάγκη η Ελλάδα (φωτοβολταϊκά, αιολικά) στο ενεργειακό της μίγμα την επόμενη δεκαετία απαιτεί και μεγάλη ανάπτυξη των μέσων αποθήκευσης σε διασπορά. Για κάθε νέο MW έργων από κυμαινόμενα ΑΠΕ θα πρέπει να σχεδιάζεται και η κατασκευή περίπου 0,25 MW έργων αποθήκευσης. Στην παρούσα φάση ο ενεργειακός σχεδιασμός περιλαμβάνει κυρίως έργα αντλησιοταμιευτικά και μπαταρίες. Αλλά μέχρι το 2025 θα πρέπει να σχεδιαστεί η ένταξη στο ενεργειακό σύστημα της χώρας και άλλων τεχνολογιών αποθήκευσης, σε αποκεντρωμένη μικροκλίμακα από τους πολίτες.
Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι ότι η μετάβαση στις ΑΠΕ, στις περισσότερες περιπτώσεις, γίνεται με παλιούς όρους. Εχει κυρίως συγκεντρωτικό χαρακτήρα και διενεργείται βασικά με μεγάλα έργα και συμμετοχή μερικών μόνο μεγάλων εταιρειών. Η επιλογή αυτή αποτελεί μια κλασική συντηρητική συνταγή, ενώ η δική μας προοδευτική πρόταση προωθεί ένα άλλο υπόδειγμα ανάπτυξης των ΑΠΕ.

Εμείς θέλουμε αποκεντρωμένη παραγωγή ΑΠΕ από τον απλό πολίτη, ο οποίος μετατρέπεται από καταναλωτή σε αυτοπαραγωγό πράσινης ενέργειας και βασικό συν-διαμορφωτή της ενεργειακής μετάβασης. Αυτό το μοντέλο της συνιδιοκτησίας από τους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες μπορεί να δώσει το βάθος και την ένταση που χρειαζόμαστε για τα επόμενα κρίσιμα δέκα χρόνια. Αυξάνοντας την ταχύτητα προώθησης των έργων και διασφαλίζοντας ταυτόχρονα μεγάλα ποσοστά συναίνεσης στην κλιματική δράση. Στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης άλλωστε, τη Γερμανία, αυτό το μοντέλο ήδη λειτουργεί στην πράξη. Πάνω από το 40% των έργων ΑΠΕ ανήκει σε πολίτες που παράγουν τη δική τους πράσινη ενέργεια.

Γιατί να μη γίνει κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα; Αυτό θα αποτελεί μόνιμο ερώτημά μου προς τον ΥΠΕΝ κ. Χατζηδάκη, που αρέσκεται να αναφέρεται σε βέλτιστες πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Το ζητούμενο λοιπόν για εμάς είναι η ισόρροπη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της αποκεντρωμένης παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ κάθε κλίμακας. Και όχι μόνο η κατασκευή μεγάλων έργων από λίγες ισχυρές εταιρείες, όπως δηλαδή συνέβαινε στο παρελθόν με τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρισμού από ορυκτά καύσιμα.

Το Κίνημα Αλλαγής είναι υπέρ της μεγάλης ενίσχυσης των ΑΠΕ για να καλύψουν το 65% της ζήτησης στον ηλεκτρισμό ώς το 2030, με σχέδιο για τη χωροθέτησή τους και συνεννόηση με τις τοπικές κοινωνίες. Με εκδημοκρατισμό της ενέργειας, ουσιαστική συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης, των αγροτών και των ενεργειακών κοινοτήτων που μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά και στην απολιγνιτοποίηση. Προτείνουμε επίσης να μελετηθεί ένας κανόνας ή μια ρήτρα δυναμικής αυτάρκειας, π.χ. Ν+2 για τα νησιά και τις περιοχές όπου πρόκειται να εγκατασταθούν νέα έργα ΑΠΕ. Ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό το συντομότερο δυνατό να γνωρίζουμε όλοι μας τι θα απογίνουν αυτές οι εγκαταστάσεις (ανεμογεννήτριες, πάνελ κ.λπ.) όταν ολοκληρώσουν τον 25ετή, περίπου, κύκλο ζωής τους.

Η εποχή της ενεργειακής μετάβασης μας οδηγεί στο να σκεφτούμε λύσεις και να χαράξουμε δρόμους -παγκόσμια και τοπικά- που δεν είχαμε ακολουθήσει μέχρι τώρα. Και το δίλημμα είναι αν η πορεία αυτή προς την ενεργειακή μετάβαση θα βασίζεται τελικά σε επιλογές που θα γίνουν μέσα από ανοιχτά συστήματα «συν-διαμόρφωσης», με όφελος για τους πολλούς, ή μέσα από κλειστά συστήματα διατήρησης του «ελέγχου», με όφελος για τους λίγους. Εμείς απαντάμε το πρώτο.

*Γιώργος Αρβανιτίδης Βουλευτής Β’ Θεσσαλονίκης, Τομεάρχης Ενέργειας και Περιβάλλοντος του Κινήματος Αλλαγής

efsyn.gr