Το «σύνδρομο της Μάνδρας», τα θεσμικά ελλείμματα για την οργάνωση του χώρου υποδοχής επιχειρήσεων και η Εφοδιαστική Αλυσίδα

Του Μανώλη Μπαλτά*

Οι πρόσφατες καταστροφές στη Μάνδρα αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για την έλλειψη κρατικής φροντίδας (κεντρικά και περιφερειακά) αλλά και πρόνοιας και οργάνωσης και προγράμματος ανάπτυξης βασικών τεχνικών υποδομών που θα μπορούσαν να έχουν αποτρέψει και στη Μάνδρα το θάνατο αθώων ανθρώπων και την καταστροφή περιουσιών.

Στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης που αναπτύχθηκε, υπήρξαν κάποιες φωνές, έστω και λίγες, που εκτός από τα θλιβερά περιστατικά απώλειας ανθρώπων, υποσημείωσαν τις καταστροφές που έγιναν σε μεγάλες επαγγελματικές εγκαταστάσεις επιχειρήσεων. Επιχειρήσεων που βρίσκονται   στους θύλακες και στις άτυπες συγκεντρώσεις της Μάνδρας που φιλοξενούν για δεκαετίες τα εκτός σχεδίου όνειρα της επιχειρηματικότητας, σε περιοχές που δεν υπάρχει ούτε ένα φρεάτιο ομβρίων και σπανίζουν ακόμη και οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, ασφαλούς πρόσβασης και κυκλοφορίας των επισκεπτών και εργαζομένων στις επιχειρήσεις. Έτσι, ένα θλιβερό περιστατικό και πάλι, που οι συνέπειες του μάλλον θα ξεχαστούν ξανάακολουθώντας τη μοίρα της φυλής, ανέδειξε από άλλη σκοπιά αυτό που χρόνια επιμένουμε και πρόσφατα προβλήθηκε στο Special Report του ΣΕΒ υπό τον τίτλο «Τα επιχειρηματικά πάρκα «κλειδί» για τη βιομηχανική ανασυγκρότηση της οικονομίας και την προσέλκυση επενδύσεων».

Το 2008, η ReDePlanAE εκπόνησε το τετραετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Μάνδρας. Περιγραψαμε και αναλύσαμε την υπάρχουσα ( τότε) κατάσταση και προσδιορίσαμε αναλυτικα ( χρονικά και οικονομικά) πληθος δρασεων σε όλους  βασικούς αξονες πρωτεραιότητας της τοπικης ανάπτυξης και κοινωνικής προστασίας, μεταξύ των οποίων και οι άξονες ………  Αξίζει για την ιστορία και τα πρόσφατα γεγονότα, κάθε ενδιαφερόμενος να προσφύγει σε αυτό. Εμείς απλώς αναζητήσαμε τα κείμενα της μελέτης μας και βρήκαμε την προτεινόμενη δράση «Οργάνωση και αναβάθμιση της βιομηχανικής ζώνης» ως έργο προγραμματιζόμενης ωρίμανσης  για τη διετία 2009 – 2010. Ως σκοπιμότητα του έργου αναφερόταν η αρτιότερη και αποδοτικότερη λειτουργία της βιομηχανικής ζώνης με γνώμονα το περιβάλλον και το κοινωνικό όφελος και με ωφελούμενους του χρήστες της βιομηχανικής ζώνης και τους επαγγελματίες και τους κατοίκους της περιοχής, μέσω της αναβάθμισης του περιβάλλοντος. Έκτοτε, τα πράγματα παρέμειναν στάσιμα. Όπως τα βρήκαμε τότε έτσι παρέμειναν. Και λυπάμαι αλλά πρέπει να αναφέρω ότι μία από τις δυνάμεις αδράνειας και συχνά άρνησης για την οργάνωση της βιομηχανικής ζώνης ήταν η ίδια η επιχειρηματικότητα.

Τώρα πια η συζήτηση για τα Επιχειρηματικά Πάρκα έχει γενικευθεί στους παραγωγικούς κύκλους και στις οργανώσεις τους. Οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής, αναφέρονται σε αυτά μόνο με καλά λόγια. Λείπουν όμως οι πράξεις. Κυρίως , δεν απουσιάζουν οι αρνητικές πράξεις. Ακραίο παράδειγμα ο χρόνος αδειοδότησης ενός Επιχειρηματικού Πάρκου που συνεχίζει να είναι πολυετής, συχνά χωρίς ορατό τέλος. Όπως δυστυχώς   συμβαίνει στην οκτάχρονη προσπάθεια οργάνωσης της άναρχης συγκέντρωσης των 2.000 στρ του Ασπροπύργου, εκεί στή Λεωφόρο ΝΑΤΟ, όπου οι εγκατεστημένες επιχειρήσεις δηλώνουν την πρόθεση τους να επενδύσουν 25 εκ. € , ήδη απο το 2009 και η Διοίκηση ανταποκρίνεται με τους ρυθμούς της……

Πρόσφατα, η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας έδωσε στη δημοσιότητα ένα Επιχειρησιακό Σχέδιο για το που, κατά προτεραιότητα, πρέπει να γίνουν Επιχειρηματικά Πάρκα, ποιό είναι  το πλήθος και τα ενδεδειγμένα μεγέθη αυτών. Όλοι όσοι είχαν την σπάνια  ευκαιρία να πουν τη γνώμη τους , σε μια πρωτοφανή «διαβούλευση»,  για ελάχιστο χρόνο και με πρωτότυπη και «μυστική» διαδικασία διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων , δεν βρήκαν ούτε ένα καλό λόγο για να επαινέσουν ή να αποδεχθούν τις προτάσεις και τα συμπεράσματα του Επιχειρησιακού Σχεδίου.Παρόλα αυτά, οι αρμόδιοι, με άλλοθι το ότι ανταποκρίνονται δήθεν σε αίτημα της αγοράς, σπεύδουν να αξιοποιήσουν το μνημονιακό τοπίο και να θεσμοθετήσουν τις κατευθύνσεις του Σχεδίου, δεσμεύοντας στα επόμενα χρόνια την ανάπτυξη των Επιχειρηματικών Πάρκων, στις αγκυλώσεις και τις ατεκμηρίωτες τεχνικές, “φωτογραφικές”κατά κάποιους,  επιλογές που περιγράφονται σε αυτό.

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις που μπορούν να διατυπωθούν για την ουσία και το περιεχόμενο του Επιχειρησιακού Σχεδίου,τα αποτελέσματα και συμπεράσματα που περιλαμβάνονται σε αυτό, δεν φαίνεται να αποτυπώνουν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών οικονομιών και των επιχειρήσεων, στις διάφορες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Ακραίο παράδειγμα είναι οι κατευθύνσεις για την Αττική, που ενώ η συνεισφορά της στο μεταποιητικό ΑΕΠ, μαζί με τη Βοιωτία, ανέρχεται στο 45%, διαθέτει μόλις το 2,86% της εθνικά διαθέσιμης πολεοδομημένης γης για τις επιχειρήσεις. Παρόλα αυτά, στο Επιχειρησιακό Σχέδιο, η Περιφέρεια Αττικής έρχεται δεύτερη, τρίτη, τέταρτη ….. κ.λπ.  Δεν λαμβάνει τη δέουσα θέση που της αξίζει, ούτε στις προτεραιότητες, ούτε στα μεγέθη, ούτε στην τυπολογία των προτεινόμενων Επιχειρηματικών Πάρκων, με βάση τις πραγματικές ανάγκες και συνθήκες που επικρατούν στην Περιφέρεια.  Και ας βρεθεί κάποιος να εξηγήσει τους λόγους, έστω και με την κοινή λογική … … …

Στο ίδιο πλαίσιο, εκτός από λάθος, είναι και αναπτυξιακά αδόκιμο, το Επιχειρησιακό Σχέδιο να διαπιστώνει τη μη αναγκαιότητα ανάπτυξης Επιχειρηματικών Πάρκων στο νησιωτικό χώρο, όπου η αναπτυγμένη τουριστική οικονομία  επιβάλλει, εκ των ων ουκ άνευ, τη διάκριση χρήσεων γης. Επιβάλει  την χωροταξική οργάνωση των επαγγελματικών χρήσεων σε ΕΠ μικρής κλίμακας για να είναι βιώσιμα και προς το σκοπό αυτό  υπάρχουν και εχουν καταγραφει  σχετικές πρωτοβουλίες επιχειρήσεων και τοπικων  φορέων για ανάλογες  επενδύσεις .

Όμως, το μείζον ελάττωμα του Επιχειρησιακού Σχεδίου είναι ο τεχνητός διαχωρισμός που κάνει σε Πάρκα Βιομηχανίας, Εφοδιαστικής κ.λπ. και ο υπολογισμός του πλήθους και των μεγεθών ανάπτυξης νέων ΕΠ. Μεγεθών που  προκύπτουν  χωρίς να συνεκτιμώνται, να συνυπολογίζονται και να τίθενται σε προτεραιότητα οι αναπτύξεις των Άτυπων Συγκεντρώσεων που φιλοξενούν χιλιάδες επιχειρήσεις και ο μετασχηματισμός τους σε Επιχειρηματικά Πάρκα αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα για το περιβάλλον και τις επιχειρήσεις. Αυτός ο τεχνητός διαχωρισμός, μη φυσικός με βάση τις δομές της πραγματικής οικονομίας σήμερα, έλκει την καταγωγή του σε μεθοδολογίες και στοιχεία παλαιών δεκαετιών που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου.

Στη σύγχρονη οικονομία, στα Επιχειρηματικά Πάρκα εγκαθίστανται επιχειρήσεις από όλους του τομείς παραγωγής, όπως και ο Ν.3982/2011 καλώς επιτρέπει. Οι συνθήκες αγοράς και οικονομικής ανάπτυξης καθορίζουν, κάθε φορά, ποιος τομέας π.χ. μεταποίηση, εφοδιαστική κ.λπ., είναι η δεσπόζουσα δύναμη στην ανάπτυξη ΕΠ, προκειμένου οι επιχειρήσεις που αφορά να εγκαθίστανται σε αυτά (τα ΕΠ) και να αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα τους.

Σήμερα, ανερχόμενος και δυναμικός κλάδος της  οικονομίας στη χώρας μας, είναι η εφοδιαστική αλυσίδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις ενδείξεις της αγοράς και την Εθνική Στρατηγική Logistics, η εφοδιαστική αναμένεται να εξελιχθεί σε δεσπόζουσα δύναμη ζήτησης χώρων εγκατάστασης. Το πλήθος και τα μεγέθη των υποδομών logistics που πρέπει να αναπτυχθούν στα επόμενα χρόνια, μόνο σε οργανωμένους υποδοχείς (ΕΠ) μπορούν να κατασκευαστούν. Μόνο με τον τρόπο αυτό, θα ενισχυθεί ο τομέας της εφοδιαστικής και ταυτόχρονα θα τηρηθούν οι βασικοί κανόνες χωροταξικής ευνομίας, περιβαλλοντικής προστασίας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ΓΓΒ δεν φαίνεται να συμμερίζεται αυτήν την άποψη δυστυχώς , καθώς προβλέπει μόνο 11.500 στρ. Επιχειρηματικών Πάρκων Εφοδιαστικής για όλη την Ελλάδα.

Η θεώρηση μας για την εγκατάσταση των επιχειρήσεων σε Επιχειρηματικά Πάρκα αποσκοπεί  στη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Αφορά δε  ταυτοχρόνως και πρωτίστως και την πολεοδομική οργάνωση των άτυπων συγκεντρώσεων, με μεγάλες πυκνότητες επιχειρήσεων τόσο της βιομηχανίας όσο και της   εφοδιαστικής αλυσίδας. Πιο συγκεκριμένα, η λύση που προκρίνουμε για όλες τις άτυπες συγκεντρώσεις της ελληνικής επικράτειας, είναι η οργάνωση και πολεοδόμηση τους ως Επιχειρηματικών Πάρκων Εξυγίανσης του Ν.3982/2011, τα οποία, ιστορικά και θεσμικά, αναπτύσσονται ως ιδιωτικές επενδύσεις, συγχρηματοδοτούμενες από δημόσιους πόρους.

Η θεώρηση αυτή εντάσσεται, σε επίπεδο αρχών, σε μία στρατηγική χωροταξικής και περιβαλλοντικής τάξης, για τις περιοχές εγκατάστασης των επιχειρήσεων που πρέπει να υιοθετηθεί από όλους. Σκοπός μας είναι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες που θα μετριάζουν ή και θα εξαλείφουν τις περιβαλλοντικές απειλές και συνέπειες που δημιουργούνται από το χωροταξικό χάος, την έλλειψη έργων υποδομής, τη γενίκευση, αναπαραγωγή και διαιώνιση της εκτός σχεδίου δόμησης που θα αναπαράγει το “σύνδρομο της Μανδρας”. Παράλληλα, πρέπει να εκτιμηθεί ότι η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών εγκατάστασης επιχειρήσεων, εντός ΕΠ, εγγυάται ασφάλεια δικαίου και δημιουργεί ευκαιρίες κινήτρων, πλεονεκτημάτων, οικονομιών κλίμακος κ.λπ., προς όφελος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, με υψηλά ανταποδοτικά οικονομικά οφέλη, έστω και αν αυτό δεν είναι προφανές με την πρώτη ματιά.

Αυτή η επιλογή, χωροταξικής και περιβαλλοντικής ευνομίας, με ευμενέστατες συνέπειες στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, είναι, κατά την άποψη μας, μονοσήμαντη επιλογή. Πρέπει δε, να τύχει της ευρύτατης αποδοχής και του τομέα της Εφοδιαστικής που βρίσκεται σε πλήρη οικονομική ανάπτυξη και διεκδικεί την επωνυμία της Πράσινης Εφοδιαστικής.

Η επιλογή του Επιχειρηματικού Πάρκου Εξυγίανσης, αν υιοθετηθεί σε στρατηγικό – μακροπρόθεσμο επίπεδο και για την αχαρακτήριστη ζώνη του Ασπροπύργου, είναι η μόνη που κατά την άποψη μας, επιλύει το σύνολο των προβλημάτων των επιχειρήσεων της εφοδιαστικής, συμπεριλαμβανομένης και της αδειοδότησης τους, με ασφάλεια δικαίου. Εάν εξασφαλιστεί η αναγκαία κυβερνητική στήριξη, η μόνη άμεση θεσμική εξέλιξη, που πρέπει να συντελεστεί για την περιοχή, είναι η αναγνώριση της ως «περιοχή χρήζουσα περιβαλλοντικής και λειτουργικής εξυγίανσης».

Γενικότερα τώρα, για τη δημιουργία του κατάλληλου επιχειρηματικού περιβάλλοντος που θα συμβάλει στην ανάπτυξη επενδύσεων Επιχειρηματικών Πάρκων στην Ελληνική Επικράτεια, για όλες τις μορφές, τους τύπους, το αντικείμενο και τα μεγέθη επιχειρήσεων, χρειάζονται τα κατάλληλα και επαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία αλλά και μία γενναία αναθεώρηση και βελτίωση του Ν.3982/2011, σύμφωνα με τις προτάσεις που αναλυτικά και τεκμηριωμένα έχει διατυπώσει ο ΣΕΒ για αυτό το σκοπό. Στο πλαίσιο αυτής της νομοθετικής πρωτοβουλίας, επιβάλλεται να καταργηθούν οι ασάφειες και οι αντιθέσεις που διαπιστώνονται μεταξύ Ν.3982/2011, Ν.4302/2014 και άλλων συναφών νομοθετημάτων, ακόμα και αυτών που πρόσφατα θεσμοθετήθηκαν. Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ενιαίου και σταθερού πλαισίου αναφοράς που θα ενθαρρύνει και θα διευκολύνει τη χωροθέτηση Επιχειρηματικών Πάρκων και την ανάπτυξη σχετικών επενδύσεων, από φορείς της δημόσιας και της ιδιωτικής οικονομίας ισότιμα. Σήμερα πια, επιβάλλεται η εναρμόνιση των θεσμικών πλαισίων των Επιχειρηματικών Πάρκων, όλων των τύπων και όλων των γενιών, εις τρόπον ώστε ο νέος Ν.3982/2011 να αφορά όλες τις επιχειρήσεις, υπάρχουσες και προς εγκατάσταση, με τα ίδια δικαιώματα, υποχρεώσεις και κίνητρα.

*Μανώλης Μπαλτάς:   Δ/νων Σύμβουλος Re.De-PlanAEConsultants, Μέλος Συμβουλίου Ανάπτυξης &Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής

Άτυπη Συγκέντρωση Μάνδρας

Αχαρακτήριστη Ζώνη Ασπροπύργου