Τράπεζα της Ελλάδας: «καμπανάκι» για την αγορά ακινήτων και την οικοδομή

Του Αργύρη Δεμερτζή/

«Καμπανάκι» για την αγορά ακινήτων και την οικοδομή χτυπάει η Τράπεζα της Ελλάδας. Επισημαίνει ότι το υφιστάμενο απόθεμα ακινήτων αν δεν αναβαθμιστεί θα απαξιωθεί. Και λόγω περιορισμένης χρηματοδότησης και υψηλού κόστους ενέργειας και υλικών διαπιστώνει εκ νέου επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας, η οποία εδώ και μια δεκαετία και πλέον επηρεάζεται από διαδοχικές κρίσεις.

«Το μήνυμα της Έκθεσης της Τράπεζας της Ελλάδος είναι αισιόδοξο για την ανάπτυξη, έχουμε λαμβάνειν και σημαντικούς πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα μας διευκολύνουν στις επενδύσεις», δήλωσε ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας, παραδίδοντας την Παρασκευή 30 Ιουνίου 2023, στον πρόεδρο της Βουλής Κωνσταντίνο Τασούλα την Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2022-2023.

Προβλήματα και στρεβλώσεις

Παράλληλα ο κος Στουρνάρας επισήμανε ότι: «το διεθνές περιβάλλον είναι γεμάτο με αβεβαιότητες και δεν πρέπει να μας παρασύρει η αίσθηση του άτρωτου. Υπάρχουν κίνδυνοι, έχουμε ακόμα σημαντικά προβλήματα και στρεβλώσεις τα οποία περιορίζουν τις δυνατότητές μας να παράγουμε διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες».

Στις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε ο διοικητής της ΤτΕ επισήμανε: «πρώτον, καθυστερήσεις στη Δικαιοσύνη, δεύτερον γραφειοκρατία στο Δημόσιο, όπως είναι οι άδειες. το Κτηματολόγιο κ.λπ., τρίτον τις ανισορροπίες στην αγορά εργασίας, δεξιότητες, έλλειψη εργατικών χεριών, μικρή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, τέταρτον την έλλειψη διασύνδεσης της επιστημονικής έρευνας με την παραγωγή, που θα οδηγήσει σε καινοτομίες, πέμπτον την αρκετά μεγάλη φοροδιαφυγή και έκτον τις ατελείς υποδομές και τα δίκτυα». Και ο κος Στουρνάρας υπογράμμισε ότι: «Η δεύτερη κατεύθυνση που θέλει να τονίσει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Έκθεση αυτή, είναι ότι απαιτείται από τώρα και στο εξής πολύ συνετή δημοσιονομική πολιτική».

Οι κίνδυνοι για την αγορά ακινήτων και την οικοδομή

«Η αυξανόμενη ζήτηση για ακίνητα σύγχρονων προδιαγραφών εκτιμάται ότι τελικά θα συντελέσει και στην αναβάθμιση του υφιστάμενου αποθέματος, το οποίο, αν δεν προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις, θα απαξιωθεί περαιτέρω» τονίζεται στην έκθεση της ΤτΕ και επισημαίνεται ότι:

«Η αγορά ακινήτων θα συνεχίσει να βρίσκεται υπό την πίεση του αυξημένου πληθωρισμού και των επιτοκίων, της περιορισμένης χρηματοδότησης, του υψηλού κόστους ενέργειας και υλικών και της ευρύτερης γεωπολιτικής αβεβαιότητας. Οι συνθήκες αυτές, σε συνδυασμό με την καθοδική διόρθωση των αξιών που ήδη συντελείται διεθνώς, εκτιμάται ότι θα στρέψουν το επενδυτικό ενδιαφέρον προς βιώσιμες επενδύσεις και προς ακίνητα με χαμηλότερο κόστος λειτουργίας, μεγαλύτερη ευελιξία και επίπεδα ποιότητας που θα διασφαλίζουν την αποκόμιση εισοδήματος και υπεραξιών για μεγάλο χρονικό ορίζοντα».

Οι βασικές παρατηρήσεις για τα ακίνητα 

Στις βασικές παρατηρήσεις της Έκθεσης της Τράπεζας της Ελλάδας για την αγορα ακινήτων και την οικοδομή είναι οι ακόλουθες:

-Oι πληθωριστικές πιέσεις που καταγράφηκαν το 2022 και συνεχίζονται τους πρώτους μήνες του 2023, όπως και η εκ νέου επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας, η οποία εδώ και μια δεκαετία και πλέον επηρεάζεται από διαδοχικές κρίσεις, συνετέλεσαν στην περαιτέρω αύξηση των τιμών, με τους επενδυτές να συνεχίζουν να πλειοδοτούν επί του περιορισμένου αποθέματος.

-Η χαμηλή προσφορά σύγχρονων ακινήτων οδηγεί σταδιακά στη διάχυση των αυξήσεων των τιμών προς ακίνητα χαμηλότερων τεχνικών προδιαγραφών.

-Οι αποδόσεις διατηρούνται σε επίπεδα χαμηλά για την αγορά, αλλά επενδυτικά ελκυστικά, με αποτέλεσμα να παραμένει ενεργή η επενδυτική δραστηριότητα τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό της χώρας.

-Το συνολικό ύψος των νέων στεγαστικών δανείων, το οποίο παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, μειώθηκε κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2023 σε ετήσια βάση κατά 7,2%, έναντι σημαντικής αύξησης την αντίστοιχη περίοδο του 2022 (67,3%).

Η αύξηση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων συνετέλεσε στη μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων επί τέταρτο κατά σειρά τρίμηνο, μετά από δύο έτη συνεχούς αύξησης της ζήτησης (στοιχεία της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων, α΄ τρίμηνο 2023).

-Ο τομέας με τις θετικότερες προσδοκίες για τα επόμενα δύο χρόνια αναδείχθηκε η διαμετακόμιση και οι επαγγελματικές αποθήκες υψηλών τεχνικών και τεχνολογικών προδιαγραφών, ειδικά σε θέσεις κοντά στον αστικό ιστό της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, επαρκώς εξυπηρετούμενες από υποδομές λιμένων και οδικού ή σιδηροδρομικού δικτύου.

-Υψηλές καταγράφονται οι προσδοκίες για τα ξενοδοχεία και τη φιλοξενία, όπως και για τα γραφεία υψηλών βιοκλιματικών προδιαγραφών, ενώ ειδική μνεία γίνεται για την επενδυτική κατοικία και ειδικότερες χρήσεις της, όπως η κατοικία για ηλικιωμένους με υψηλών προδιαγραφών υπηρεσίες.

-Κατά το τελευταίο διάστημα έχουν συντελεστεί αξιοσημείωτες μεταβολές στην αγορά ακινήτων. Αναπτύξεις υπερτοπικού χαρακτήρα και σημαντικά έργα υποδομών στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την περιφέρεια έχουν δημιουργήσει νέο ενδιαφέρον για επιχειρηματική δραστηριότητα και κατοικία σε διαφορετικές περιοχές της χώρας.

-Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για πράσινη βιώσιμη ανάπτυξη και η ενσωμάτωσή της, σε αρκετές περιπτώσεις, στην εταιρική πολιτική των μεγάλων επιχειρήσεων έχουν ήδη δώσει ώθηση στην ανάπτυξη νέων ακινήτων υψηλών προδιαγραφών και θα οδηγήσουν σταδιακά στη μετακίνηση των χρηστών προς αυτά.

-Η ελληνική αγορά ακινήτων, παρουσιάζοντας σημαντικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τις υπόλοιπες αγορές ακινήτων της Ευρώπης, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να διατηρεί την ελκυστικότητά της, ειδικά για το υψηλών προδιαγραφών απόθεμά της.

Ακίνητα χωρίς σύγχρονα τεχνικά χαρακτηριστικά

-«Κατά τους πρώτους μήνες του 2023 η ελληνική αγορά ακινήτων, και ειδικά το υψηλών προδιαγραφών τμήμα της, συνέχισε να αναπτύσσεται. Παρά τις αβεβαιότητες που αναδύθηκαν από τις αρχές του 2022, με τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις αυξήσεις των επιτοκίων και τις επιβαρύνσεις στο κόστος ενέργειας και υλικών, διατηρήθηκαν οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης των τιμών, ως αποτέλεσμα της έντονης ζήτησης και της περιορισμένης προσφοράς χώρων με σύγχρονα τεχνικά χαρακτηριστικά» επισημαίνεται στην έκθεση της ΤτΕ και παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία ως εξής:

Στην αγορά κατοικιών διατηρήθηκαν οι ανοδικές τάσεις στις τιμές κατά τη διάρκεια του α΄ τρίμηνου του 2023. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους δείκτες τιμών διαμερισμάτων που δημοσιεύει η Τράπεζα της Ελλάδος από στοιχεία-εκτιμήσεις που συλλέγει από τα πιστωτικά ιδρύματα, οι ονομαστικές τιμές των διαμερισμάτων το α΄ τρίμηνο του 2023 ήταν αυξημένες έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 2022 κατά 14,5% (προσωρινά στοιχεία), ενώ για το σύνολο του 2022, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 11,7% (βλ. Διάγραμμα ΙV.9).

Από την ανάλυση των στοιχείων κατά παλαιότητα, το α΄ τρίμηνο του 2023 ο ρυθμός αύξησης στα παλαιά διαμερίσματα (ηλικίας άνω των 5 ετών) ήταν μεγαλύτερος (15,6%) σε σχέση με αυτόν των νέων διαμερισμάτων (12,8%), ενώ αντίθετα το 2022 ο ρυθμός αύξησης των νέων διαμερισμάτων ήταν ελαφρώς υψηλότερος. Κατά γεωγραφική περιοχή, τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας καταγράφουν ισχυρότερους ετήσιους ρυθμούς αύξησης από το μέσο ετήσιο ρυθμό για το σύνολο της Ελλάδος, κυρίως λόγω του συνεχιζόμενου επενδυτικού ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, για το α΄ τρίμηνο του 2023 η περιοχή της Αθήνας κατέγραψε μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 16,5% και η Θεσσαλονίκη 16,1%, ενώ για το σύνολο του 2022, οι αντίστοιχοι ρυθμοί αύξησης ήταν 13,7% και 12,5% (αναθεωρημένα στοιχεία).

Η θετική πορεία της αγοράς οικιστικών ακινήτων κατά το 2022 συνεχίστηκε και τους πρώτους μήνες του 2023. Ειδικότερα, το α΄ τρίμηνο του 2023 οι καθαρές ξένες άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα για αγορά ακινήτων κατέγραψαν σημαντικό θετικό ετήσιο ρυθμό αύξησης (32,9%) και ανήλθαν σε 0,5 δισεκ. ευρώ, συνεχίζοντας τη δυναμική πορεία του προηγούμενου έτους.

Η οικοδομική δραστηριότητα

Η οικοδομική δραστηριότητα σε κατοικίες (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) εμφανίζεται να ανακάμπτει τους δύο πρώτους μήνες του 2023 σε επίπεδο χώρας, καταγράφοντας σε όρους όγκου οικοδομών (σε κυβικά μέτρα) ετήσια αύξηση 6,8%, ενώ στην περιοχή της Αττικής η αντίστοιχη αύξηση ήταν υψηλότερη (19,3%). Οι επενδύσεις σε κατοικίες (εποχικώς διορθωμένα στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ σε σταθερές τιμές) ενισχύθηκαν το α΄ τρίμηνο του 2023, σε ετήσια βάση, κατά 48,4%, αν και παρέμειναν σε χαμηλό επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ (2,0%).

Ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών για την κατασκευή κατοικιών του ΙΟΒΕ, κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2023, σημείωσε μικρή βελτίωση έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2022 (13,8%). Στον αντίποδα, το α΄ τρίμηνο του 2023 το συνολικό κόστος κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 8,1%, ενώ για το σύνολο του 2022 η μέση ετήσια αύξηση ήταν 8,8%.

Το συνολικό ύψος των νέων στεγαστικών δανείων, το οποίο παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, μειώθηκε κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2023 σε ετήσια βάση κατά 7,2%, έναντι σημαντικής αύξησης την αντίστοιχη περίοδο του 2022 (67,3%).

Παράλληλα, η αύξηση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων συνετέλεσε στη μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων επί τέταρτο κατά σειρά τρίμηνο, μετά από δύο έτη συνεχούς αύξησης της ζήτησης (στοιχεία της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων, α΄ τρίμηνο 2023).

Στον κλάδο των επαγγελματικών ακινήτων, με βάση τα στοιχεία που συλλέγει η Τράπεζα της Ελλάδος, το δεύτερο εξάμηνο του 2022 οι τιμές γραφείων υψηλών προδιαγραφών αυξήθηκαν κατά 2,2% σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο εξάμηνο, ενώ οι τιμές των καταστημάτων υψηλών προδιαγραφών αυξήθηκαν κατά 2,4%.

Στην Αθήνα οι ρυθμοί αύξησης για τα γραφεία και για τα καταστήματα υψηλών προδιαγραφών ήταν υψηλότεροι και ανήλθαν σε 3,7% και 3,2% αντίστοιχα. Αυξήσεις καταγράφηκαν και στα μισθώματα γραφείων και καταστημάτων όλων των κατηγοριών, που ανήλθαν σε 1,1% και 1,8% αντίστοιχα σε επίπεδο χώρας, σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο.

Στη διάρκεια του 2022 η οικοδομική δραστηριότητα για επαγγελματικής χρήσης ακίνητα (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) κατέγραψε αρνητικό ρυθμό μεταβολής (-8,1%) και, παρά το γεγονός ότι τους δύο πρώτους μήνες του 2023 ο αντίστοιχος ρυθμός μεταβολής έγινε οριακά θετικός (0,8%), στις επιμέρους κατηγορίες η εικόνα παραμένει μεικτή.

Συγκεκριμένα, το πρώτο δίμηνο του 2023 καταγράφηκε πολύ σημαντική αύξηση στον αριθμό νέων αδειών για γραφεία (342,9%), ενώ ο αντίστοιχος συνολικός όγκος (σε κυβικά μέτρα) ήταν μειωμένος κατά 52,0% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2022. Οι νέες άδειες για καταστήματα είναι μειωμένες κατά 33,3%, με τον όγκο ωστόσο να είναι αυξημένος κατά 51,2%. Τέλος, πτώση καταγράφηκε κατά το πρώτο δίμηνο τόσο στον αριθμό νέων αδειών (-10,4%) όσο και στον όγκο (-9,4%) των ξενοδοχείων.

Με βάση την Έρευνα Αγοράς Επαγγελματικών Ακινήτων του δεύτερου εξαμήνου του 2022, που διεξάγει η Τράπεζα της Ελλάδος, οι ελάχιστες αποδόσεις των γραφείων υψηλών προδιαγραφών στα εμπορικότερα σημεία του κέντρου της πρωτεύουσας κυμάνθηκαν μεταξύ 5,6% και 6,4%, σταθερές σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο. Οι αποδόσεις καταστημάτων υψηλών προδιαγραφών στις εμπορικότερες θέσεις του κέντρου της Αθήνας (οδός Ερμού), κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022, εκτιμάται ότι κυμάνθηκαν μεταξύ 5,3% και 6,2%, επίσης στα επίπεδα του πρώτου εξαμήνου του 2022. Στην ίδια έρευνα, οι προσδοκίες για το πρώτο εξάμηνο του 2023 καταγράφηκαν ως ιδιαίτερα θετικές για τις επαγγελματικές αποθήκες και τα ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών, ενώ αντίθετα σημαντικό ποσοστό των συμμετεχόντων διατύπωσε χαμηλές προσδοκίες για την αγορά καταστημάτων, με εξαίρεση τα ανοικτά εμπορικά κέντρα.

Στον Πρόεδρο της Βουλής η Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2022-2023

Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Τασούλας δέχθηκε την Παρασκευή 30 ιουνίου 2023  στο γραφείο του τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Ιωάννη Στουρνάρα, ο οποίος του παρέδωσε την Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική 2022 – 2023.

Ο κ. Τασούλας, αφού ευχαρίστησε τον Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος για την έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική 2022-2023, είπε ότι θα τη διαβιβάσει στην υπό συγκρότηση Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της νέας Βουλής, η οποία και θα καλέσει τον κ. Διοικητή για να συζητηθεί αυτό το σημαντικό κείμενο.

Ο Πρόεδρος της Βουλής παρατήρησε ότι οι Εκθέσεις τις οποίες υποβάλλει η Τράπεζα της Ελλάδος, επί Διοικήσεως Στουρνάρα, παραπέμπουν, ποιητική αδεία, στην παραίνεση προς τον Ιούλιο Καίσαρα να λάβει υπόψη του «τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου» λίγο πριν μπει στη Σύγκλητο. Όπως ανέφερε ο κ. Τασούλας «οι Εκθέσεις της Τραπέζης της Ελλάδος, είναι σοβαρά γραφόμενα που πρέπει όλοι οι παράγοντες του δημόσιου βίου να τις λαμβάνουν υπόψιν ώστε να διευκολυνόμαστε στην χάραξη των πολιτικών μας, είτε είμαστε στην πλειοψηφία, είτε είμαστε στη μειοψηφία. Γι’ αυτό και οι συζητήσεις αυτών των Εκθέσεων στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για όλο το πολιτικό φάσμα».

Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Ιωάννης Στουρνάρας, παραδίδοντας την Έκθεση, δήλωσε: «Είναι σημαντικό ότι υπάρχει καθαρός ορίζοντας πολιτικός, ισχυρή Κυβέρνηση με ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, που μπορεί να εφαρμόσει τα απαραίτητα μέτρα για την Οικονομία. Το μήνυμα της Έκθεσης της Τράπεζας της Ελλάδος είναι αισιόδοξο. Προβλέπει φέτος ανάπτυξη και του χρόνου και του παραχρόνου πολύ υψηλότερη από των εταίρων μας στην Ευρώπη, συγκεκριμένα 2,2% φέτος, 3% του χρόνου, 2,7% του παραχρόνου. Επίσης, μεταφέρει ότι τα σημαντικά προβλήματα είναι πια πίσω μας και ότι έχουμε λαμβάνειν και σημαντικούς πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα μας διευκολύνουν στις επενδύσεις. Όμως, η Τράπεζα της Ελλάδος τονίζει ότι το διεθνές περιβάλλον είναι γεμάτο με αβεβαιότητες και δεν πρέπει να μας παρασύρει η αίσθηση του άτρωτου. Υπάρχουν κίνδυνοι, έχουμε ακόμα σημαντικά προβλήματα και στρεβλώσεις τα οποία περιορίζουν τις δυνατότητές μας να παράγουμε διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Βλέπετε μόλις αρχίσαμε να αναπτυσσόμαστε γρηγορότερα από τους εταίρους μας εμφανίστηκε μεγάλο άνοιγμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, δηλαδή οι εισαγωγές ξεπέρασαν κατά πολύ τις εξαγωγές. Τι πρέπει να γίνει; Η Τράπεζα της Ελλάδος κυρίως εστιάζεται σε δύο κατευθύνσεις:

Η πρώτη κατεύθυνση λέει ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε άμεσα τις στρεβλώσεις αυτές, δηλαδή να κάνουμε μεταρρυθμίσεις προκειμένου να διευρύνουμε τις δυνατότητές μας να παράγουμε ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν είτε να εξάγονται, είτε να υποκαθιστούν εισαγωγές. Ξεχωρίζω τις εξής μεταρρυθμίσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε: πρώτον, καθυστερήσεις στη Δικαιοσύνη, δεύτερον γραφειοκρατία στο Δημόσιο, όπως είναι οι άδειες. το Κτηματολόγιο κ.λπ., τρίτον τις ανισορροπίες στην αγορά εργασίας, δεξιότητες, έλλειψη εργατικών χεριών, μικρή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, τέταρτον την έλλειψη διασύνδεσης της επιστημονικής έρευνας με την παραγωγή που θα οδηγήσει σε καινοτομίες, πέμπτον την αρκετά μεγάλη φοροδιαφυγή και έκτον τις ατελείς υποδομές και τα δίκτυα.

Η δεύτερη κατεύθυνση που θέλει να τονίσει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Έκθεση αυτή, είναι ότι απαιτείται από τώρα και στο εξής πολύ συνετή δημοσιονομική πολιτική. Απαιτείται να δημιουργήσουμε μόνιμα και ουσιαστικά πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή μαξιλάρια ασφαλείας για το μέλλον και φέρνουμε ως παράδειγμα την Ιρλανδία όπου έφτιαξε ειδικά αποθεματικά από τα έκτακτα έσοδα, αυτά δηλαδή που ονομάζουμε ουρανοκατέβατα έσοδα. Και εδώ θα ήθελα να θυμίσω τον Αβραάμ Λίνκολν, ο οποίος είχε πει ότι «τη στέγη του σπιτιού σου τη φτιάχνεις όταν ο καιρός είναι καλός». Άρα λοιπόν τώρα που έχουμε δυνατότητα, πρέπει να δημιουργήσουμε μαξιλάρια ασφαλείας για το μέλλον. Επίσης αποταμιεύουμε λίγο ως χώρα, αν συγκρίνετε τον αριθμό αποταμίευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ της Ελλάδας με την υπόλοιπη ευρωζώνη. Πρέπει να αυξήσουμε τις εθνικές αποταμιεύσεις, τόσο του δημόσιου, όσο και του ιδιωτικού τομέα. Με άλλα λόγια καταναλώνουμε ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό του εθνικού προϊόντος από ό,τι οι εταίροι μας στην ευρωζώνη. Για να μπορέσουμε να φτάσουμε σε ένα υψηλό και επιθυμητό ποσοστό επενδύσεων, το οποίο απαιτείται ούτως ώστε να συγκλίνει το βιοτικό μας επίπεδο με αυτό των υπόλοιπων εταίρων μας, πρέπει να αποταμιεύσουμε περισσότερο. Δεν αρκούν οι πόροι που θα έρθουν από το εξωτερικό. Στόχος, και το έχουμε βάλει και ως τίτλο στην Έκθεση, είναι η πραγματική σύγκλιση χωρίς μακροοικονομικές ανισορροπίες. Θα είναι σημαντικές οι προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης την επόμενη εβδομάδα, τις περιμένει βεβαίως και ο ελληνικός λαός, αλλά και η διεθνής επενδυτική κοινότητα. Ο άμεσος στόχος μας πρέπει να είναι η απόκτηση, το συντομότερο δυνατό, της επενδυτικής βαθμίδας».