Βαμβουρέλης: Περιφερειακός σχεδιασμός για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα

Του Θεόφραστου Βαμβουρέλη*

Ιστορικά οι πόλεις στην Ελλάδα δεν αναπτύχθηκαν με κέντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Αντιθέτως για κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς λόγους η ανάπτυξη τους, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Αθήνα,έγινε βίαια και άναρχα υπό το βάρος της μετακίνησης μεγάλων πληθυσμών από την ύπαιθρο στις πόλεις, από την περιφέρεια στο κέντρο. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας ήταν να κληρονομήσουμε πόλεις μη προσβάσιμες, χωρίς ελεύθερους χώρους, με έντονα κυκλοφοριακά προβλήματα, πόλεις εν τέλει μη βιώσιμες για τους κατοίκους τους.

Ωστόσο, έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, ιδιαίτεραστην Αττική,να ωριμάσει η απόφαση για δραστικές αλλαγές σε σχέση με τη σημερινή ταυτότητα του αστικού περιβάλλοντος και γενικότερα της λειτουργίας πόλεων και Περιφέρειας. Η δε κοινωνική συναίνεση για την αντιμετώπισή των πολλαπλών προβλημάτων που έχουν εμφανιστεί είναι πλέον έκδηλη. Αστικό περιβάλλον δεν είναι μόνο το υπόβαθρο της πόλης αλλά και όσα συμβαίνουν πάνω του, η καθημερινή ζωή, η κίνηση ανθρώπων και οχημάτων και φυσικά οι δραστηριότητες και η παρουσία των ανθρώπων στο δημόσιο χώρο.

Κατά την τελευταία δεκαετία έχει γίνει πια σαφές ότι οι μητροπόλεις, όπως το μεγαλύτερο μέρος που καλύπτει διοικητικά η Περιφέρεια Αττικής, είναι αντιμέτωπες όχι μόνο με προβλήματα του τοπικού τους περιβάλλοντος αλλά και με άλλα, πολύ πιο σοβαρά, που αναφέρονται στο περιβάλλον του πλανήτη, στο σύνολό του. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην Περιφέρεια Αττικής σημαίνει άσκηση πολιτικών που θα επηρεάσουν την καθημερινότητα, όπως ακριβώς συμβαίνει γενικά στην Ευρώπη. Οι πολιτικές αυτές θα εφαρμόσουν τις αρχές της ήπιας κινητικότητας ως προς την εξοικονόμηση χώρου και ενέργειας.

Καινοτόμες διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας με έμφαση στη συμμετοχή των κατοίκων σε συλλογικές δραστηριότητες της πόλης, στην ποιότητα ζωής, στη συλλογική μετακίνηση, στο περπάτημα και στο ποδήλατο. Η Αττική σήμερα αποτελεί πεδίο διέλευσης πολλών διαμπερών ροών, από και προς τους γύρω προορισμούς, αλλά και εσωτερικών μετακινήσεων με αυτοκίνητο, με κύριο προορισμό το κέντρο. Την ίδια ώρα έχουν επικρατήσειζημιογόνες για το αστικό περιβάλλον νοοτροπίες και συνήθειες ως προς τις μετακινήσεις.

Η Στρατηγική για τη Βιώσιμη Κινητικότητα στην Περιφέρεια Αττικής είναι αναγκαία πλέον και πρέπει να εμπνέεται από τις αρχές του ενιαίου σχεδιασμού, της συμμετοχής και της αξιολόγησης ώστε να καλύψει τις ανάγκες κινητικότητας και μετακινήσεων των ανθρώπων σήμερα και στο μέλλον, για μια καλύτερη ποιότητα ζωής στην πόλη και την περίμετρό  της.

Η ΒιώσιμηΑστική Κινητικότητα περιλαμβάνειτην αναβάθμιση της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης,τη βελτίωση των οδικών υποδομών και συνδέσεων την αποκατάσταση της προσβασιμότητας για περισσότερο ασφαλή κυκλοφορία των πεζών, με ιδιαίτερη μέριμνα για τους ΑμεΑ, τη στήριξη ήπιων μορφών μετακίνησης με δίκτυα πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, την ενθάρρυνση των δημόσιων μεταφορών, την καλύτερη σύνδεση με εναλλακτικά μέσα μεταφοράς, την ενίσχυση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος και την εκ νέου οργάνωση της στάθμευσης. Η βιώσιμη αστική κινητικότητα είναι εργαλείο αναβάθμισης της ποιότητας ζωής των κατοίκων-επισκεπτών-εργαζόμενων των πόλεων. Κεντρικός στόχος όλων των παρεμβάσεων πρέπει να είναι εντέλει η ενσωμάτωση των πόλεων σε ένα νέο χωροταξικό μοντέλο που θα θέτει σε πρώτο πλάνο τον άνθρωπο και τη σχέση του με το περιβάλλον, δομημένο ή μη.

Για την εκπόνηση και υλοποίηση του σχεδιασμού έχουν ήδη καταρτιστείκαι τρέχουν ευρωπαϊκά διαρθρωτικά χρηματοδοτικά προγράμματα:

• το URBACT (https://urbact.eu/) είναι πρόγραμμα εδαφικής συνεργασίας, συγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τα Κράτη Μέλη/ Κράτη Εταίρους (Ελβετία και Noρβηγία) για την προώθηση της ολοκληρωμένης & βιώσιμης αστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη.
• το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΥΜΕΠΕΡΑΑ (Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη – http://www.ymeperaa.gr/ ) είναι επίσης συγκρηματοδοτούμενο για τη ανάπτυξη ασφαλών, προσβάσιμων, βιώσιμων και περιβαλλοντικά φιλικών συστημάτων αστικών συγκοινωνιών που θα βελτιώνουν την ελκυστικότητα του αστικού περιβάλλοντος, την ποιότητα ζωής και τη δημόσια υγεία.
• Ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησης δήμων για την εκπόνηση Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) από το Πράσινο Ταμείο (http://www.prasinotameio.gr) με τελικούς δικαιούχους 162 Δήμους.

Η Περιφέρεια Αττικής οφείλει να αξιοποιήσει το εργαλείο της Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας και τα σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα για έναν επιπλέον λόγο: πρόκειται για μητροπολιτική περιφέρεια όπου ο διαδημοτικός σχεδιασμός δεν είναι απλά επιθυμητός αλλά και αναγκαία συνθήκη για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Ο μεταφορικός σχεδιασμός, η προσβασιμότητα και τα μεταφορικά δίκτυα δεν περιορίζονται στην κινητικότητα εντός των ορίων ενός και μόνο δήμου. Αντιθέτως αφορούν στη σύνδεση μεταξύ όμορων ή και απομακρυσμένων μεταξύ τους δήμων που όμως όλοι αποτελούν τμήματα του ίδιου αστικού ιστού. Για την Περιφερειακή Διοίκηση ο Στρατηγικός Σχεδιασμός Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας πρέπει να είναι ιεραρχημένος ψηλά και ευτυχώς είναι. Ήδη, προγραμματίζονται μια σειρά από παρεμβάσεις για την ανάδειξη του παραλιακού μετώπου της Αττικής και τη δημιουργία μεγάλων διαδρομών περιπάτου αλλά και τέσσερις μεγάλοι διαδημοτικοί ποδηλατόδρομοι.

Οι προσδοκίες και το όραμά μας είναι για μεγαλύτερο ποσοστό ήπιων μετακινήσεων και περισσότερους ανθρώπους που θα περπατούν, θα στέκονται στο δημόσιο χώρο, θα κάνουν ποδήλατο. Ένας δημόσιος χώρος που πρέπει να διευρυνθεί και αναβαθμιστεί. Αυτοί οι άνθρωποι είναι που κρατούν τις πόλεις ζωντανές, γιατί αυτοί κυρίως έρχονται σε επαφή με τις οικονομικές δραστηριότητες των πόλεων.

*Πολλές και χρήσιμες πληροφορίες αντλήθηκαν από την εκδήλωση «Βιώσιμη Κινητικότητα και Περιφερειακή Πολιτική», που διοργάνωσε  το ΤΕΕ στις 22 Γενάρη.

*Ο Θεόφραστος Βαμβουρέλης είναι πολιτικός μηχανικός, μέλος της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ

-Υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος, με το συνδυασμό «Δύναμη Ζωής» στο Νότιο Τομέα για την Περιφέρεια Αττικής