Του Αλέξη Μαυραγάνη*
Με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής εισήχθη ως βασική προτεραιότητα του νέου ΕΣΠΑ η ριζική και ταυτόχρονα ολιστική αντιμετώπιση της διαχείρισης των ρεμάτων και γενικότερα των υδάτων στην περιοχή ευθύνης της. Η εμπειρία των πλημμυρών ήδη από τους πρώτες μήνες της τρέχουσας αυτοδιοικητικής περιόδου, με ιδιαίτερη ένταση των καιρικών φαινομένων στη Δυτική Αττική, αφενός αποκάλυψε τις ελλιπέστατες υποδομές και αντοχές της πολυπληθέστερης περιφέρειας της χώρας και αφετέρου οδήγησε στην αξιολόγηση της ανάγκης για εκτεταμένα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας.
Από την πρώτη στιγμή έθεσα σε θεσμικό επίπεδο το ζήτημα της οριστικής αλλαγής σελίδας στην υλοποίηση τέτοιων παρεμβάσεων. Με δύο επιστολές στους όμορους ΟΤΑ του Δήμου Βριλησσίων, στην Περιφέρεια Αττικής και την κεντρική διοίκηση (υπό τον τίτλο “Διαβαθμιδική-Διαδημοτική συνεργασία για τη διαχείριση των ρεμάτων Βριλησσού & Πεντέλης Χαλανδρίου” και “Ανάγκη συνεργασίας κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης για τη διαχείριση των ρεμάτων και των εν γένει υδάτινων πόρων”, με Αρ. Πρωτ. 17560/31.10.2014 & 15629/23.11.2015, αντίστοιχα) σημείωνα την ανάγκη τα νέα απαραίτητα έργα να ακολουθήσουν τα σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα διαχείρισης υδάτων και αντιμετώπισης/περιορισμού πλημμυρικών κινδύνων (Ο∆ΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΚ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ & ΟΔΗΓΙΑ 2007/60/ΕΚ για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας).
Παράλληλα, μετά τις απαραίτητες ευρύτερες δικές της επεξεργασίες για το θέμα, η Περιφέρεια Αττικής έθεσε το νέο πλαίσιο μελετών και υλοποίησης για αντιπλημμυρικά έργα ολιστικής προσέγγισης, αλλά και για έργα ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων συνολικά. Ένα νέο πλαίσιο το οποίο σαφώς περιγράφηκε και στο σχετικό δελτίο τύπου της Περιφερειάρχη Αττικής Ρένας Δούρου (19/01/2015) για την κάλυψη από το ΕΣΠΑ, αρχικά με 80 εκ. ευρώ, έργων αντιπλημμυρικών και διαχείρισης υδάτων που “συμβάλλουν αποφασιστικά στην προστασία της ζωής των πολιτών και των περιουσιών τους, αντιμετωπίζοντας χρονίζουσες ελλείψεις υποδομών με τη σοβαρότητα και το σύστημα που απαιτούνται” και σε ό,τι αφορά στον Βόρειο Τομέα μέσα από ανάλογου περιεχομένου συγκεκριμένα διοικητικά έγγραφα από τον αρμόδιο χωρικό Αντιπεριφερειάρχη κ. Καραμέρο.
Πρόσφατα με πρωτοβουλία του Δημάρχου Πεντέλης πραγματοποιήθηκε συνάντηση του με Δημάρχους-εκπροσώπους δημοτικών αρχών και υπηρεσιακά στελέχη των όμορων Δήμων Πεντέλης, Βριλησσίων, Αμαρουσίου και Χαλανδρίου, κατά την οποία τέθηκε η προτεραιότητα διαμόρφωσης διαδημοτικής πρότασης χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ για τη διαχείριση και εν γένει αξιοποίηση της Ρεματιάς Πεντέλης – Χαλανδρίου (καταλήγει στον Ποδονίφτη). Εξέλιξη που μοιάζει μεν ένα θετικό βήμα σε σχέση με το παρελθόν της απόλυτα τοπικής/τοπικιστικής αντίληψης αντιμετώπισης των εν γένει περιβαλλοντικών ζητημάτων, για τα οποία δε οι λύσεις είναι πιο σύνθετες και πολυπαραγοντικές.
Με δεδομένο ότι ως τοπικές κοινωνίες και Πολιτεία έχουμε αργήσει πολύ, δεν υπάρχει πλέον χρόνος για σταδιακή προσέγγιση των σύγχρονων ρεαλιστικών λύσεων και της ευρωπαϊκής πραγματικότητας στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Η διαδημοτική διαβούλευση και συνεργασία είναι θεμιτή, αλλά όχι αρκετή, καθώς για την καλή διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων και εν προκειμένου για τη διαχείριση ενός σημαντικού ρέματος απαιτείται διαβαθμιδική συνεργασία, σύμφωνα τόσο με τον Ν. 3852/2010 (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) όσο και με τις αναφερθείσες σχετικές ευρωπαϊκές Οδηγίες και τη συναφή νομοθεσία ενσωμάτωσης τους στο εσωτερικό νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση υδάτων, ρεμάτων και αντιπλημμυρικών έργων.
Την προτεραιότητα και πρωτοβουλία οφείλουν και πρέπει να την έχουν οι Περιφέρειες, οι οποίες έχουν την υποχρέωση για τη συνολική διαχείριση των υδάτων απέναντι στη χώρα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι κατά τόπους Δήμοι μπορούν και πρέπει να συμβάλλουν από την πλευρά τους υποστηρικτικά στο σημαντικό αυτό έργο, μακριά από άσκοπους ανταγωνισμούς. Πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται για ρέματα που αποτελούν και όρια Δήμων και σε κάθε περίπτωση ξεπερνούν τα όρια ενός Δήμου και διασχίζουν μεγάλο μέρος περιφερειών, όπως το ρέμα Πεντέλης-Χαλανδρίου (Ποδονίφτης).
Το ίδιο ισχύει και σε ό,τι αφορά στη σχέση κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, κάτι που πρέπει να γίνει κάποια στιγμή αποδεκτό και από το αρμόδιο υπουργείο (ΥΠΟΜΕΔΙ), στου οποίου τα υπηρεσιακά συρτάρια μένουν αραχνιασμένα από το παρελθόν πλήθος δημόσιων πληροφοριών και στοιχείων για ρέματα της Αττικής και της επικράτειας στο σύνολό της. Στοιχεία που έπρεπε να είναι ανοιχτά και προσβάσιμα, καταρχάς σε όλους τους πολίτες και επιστήμονες της χώρας (Οδηγία 2007/2/ΕΚ “INSPIRE” – Ν. 3882/2010 για τη σύσταση της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών και τα ανοιχτά γεωχωρικά δεδομένα), κι οπωσδήποτε στους Δήμους και ιδίως στις Περιφέρειες, καθώς στις αρμοδιότητες των Περιφερειών, σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, περιλαμβάνονται «ο σχεδιασμός, η μελέτη, η κατασκευή και συντήρηση συγκοινωνιακών, αντιπλημμυρικών, κτιριακών, ηλεκτρομηχανολογικών και λιμενικών έργων», «ο καθαρισμός και αστυνόμευση ρεμάτων και απαλλοτριωμένων χώρων παρά τα ρέματα» (Ν. 3852/2010, αρ. 186, παρ.3), ενώ από την ίδια νομική πραγματικότητα προκύπτει ότι το Υπουργείο Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, μέσω της αρμόδιας υπηρεσίας του, «εμπλέκεται στην κατασκευή έργων αντιπλημμυρικής προστασίας εφόσον αυτά χαρακτηριστούν ως ειδικά και σημαντικά έργα Εθνικού Επιπέδου».
Η διαχείριση ζητημάτων υδάτων συνθλιβόμενη ανάμεσα στις «παραδοσιακές» κρατικιστικές και τοπικιστικές αντιλήψεις και πρακτικές αφήνει σε έναν ακόμα τομέα υποβαθμισμένη τη χώρα και αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα ανάσχεσης της επιθυμητής οικονομικής ανάπτυξης που ταυτόχρονα σέβεται και επιτυγχάνει την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω ευρωπαϊκών πόρων. Η δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, με τη συνεργασία της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων από την πλευρά της κεντρικής διοίκησης, είναι απαραίτητο να διεκδικήσει αλλά και να της δοθεί το πεδίο σε γραφειοκρατικό και οικονομικό επίπεδο να προχωρήσει στις κατάλληλες ενέργειες, αποφάσεις, μελέτες και συγκεκριμένα τεχνικά έργα σύγχρονης διαχείρισης θεμάτων πλημμυρών και υδάτων.
Στη σύγχρονη πραγματικότητα, για την βιώσιμη διαχείριση των περιβαλλοντικών ζητημάτων απαιτείται να ξεφύγουμε οριστικά από τον τοπικισμό και κρατικισμό και να περάσουμε στην ολιστική προσέγγιση διαχείρισής τους. Με την αποκλειστική πρωτοβουλία των Περιφερειών και τη συνεργασία και υποστήριξη των ΟΤΑ Α΄ βαθμού, στη βάση των ευρύτερων περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης υδάτων, πλημμυρικών φαινομένων και των εν γένει περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως αυτά καταρτίζονται στα πλαίσια του ευρωπαϊκού σχεδιασμού και ενσωματώνονται στην εθνική κεντρική διοίκηση.
*Ο Αλέξης Μαυραγάνης είναι Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του Δήμου Βριλησσίων – Πολιτικός Επιστήμονας/Msc Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Πηγή tvxs
