ΥΠΕΝ: αρχίζει δειγματοληπτικός έλεγχος οικοδομικών αδειών ευθύνης μηχανικού

Του Αργύρη Δεμερτζή/

«Το δημόσιο είναι αδύνατον να μπορεί να ελέγχει το σύνολο των οικοδομικών αδειών» δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ, μίλησε για καθυστερήσεις στις εγκρίσεις από Συμβούλια Αρχιτεκτονικής, τονίζοντας παράλληλα ότι οι οικοδομικές άδειες με ευθύνη του μηχανικού είναι σωστό μέτρο, που έχει επιταχύνει σημαντικά τους χρόνους έκδοσης τους και ανακοίνωσε ότι ενεργοποιείται η νομοθετική ρύθμιση του πολεοδομικού νόμου 4597/2017, που προβλέπει δειγματοληπτικούς ελέγχους.

→Το θέμα της έκδοσης οικοδομικών αδειών με ευθύνη του μηχανικού ανοίγει ξανά από την επίσημη απόφαση του ΣτΕ για τη δίκη του ΝΟΚ, στην οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι η οικοδομική άδεια εκδίδεται «αυτομάτως» από το ηλεκτρονικό σύστημα του Τ.Ε.Ε. e-adeies, «χωρίς έλεγχο νομιμότητας» και «χωρίς παρέμβαση της ΥΔΟΜ» και ότι «δεν συνιστούν έλεγχο νομιμότητας ο εκ των υστέρων έλεγχος της άδειας από ελεγκτές δόμησης και ο δειγματοληπτικός έλεγχος», δίνοντας πράσινο φώς στους Δήμους να προσφεύγουν κατά της συνταγματικότητας οικοδομικών αδειών που εκδίδουν οι ΥΔΟΜ των Δήμων τους.

→Σημείο της απόφασης του ΣτΕ, που αναδεικνύει η Ομοσπονδία των Μηχανικών του Δημοσίου (ΠΟ ΕΜΔΥΔΑΣ), υπογραμμίζοντας σε ανακοίνωση της ότι «επιβεβαιώνεται όπως αναφέρει εδώ και χρόνια ότι η έκδοση οικοδομικής άδειας για την πλειοψηφία των κτιρίων γίνεται χωρίς δημόσιο έλεγχο αλλά με ευθύνη ιδιώτη μηχανικού και μόνο».

→«Όπως ο  γιατρός, που παίρνει ευθύνη και κάνει ένα χειρουργείο δεν παίρνει την άδεια κανενός, έτσι και ο μηχανικός έχει την ευθύνη να μπορεί να εκδίδει την οικοδομική άδεια, με βάση τους κανόνες της επιστήμης,  με βάση την νομοθεσία, ελεγχόμενος από το κράτος και παίρνοντας τις αντίστοιχες εγκρίσεις, που χρειάζονται σχετικά με τα ζητήματα της αρχαιολογίας, του δάσους, του αιγιαλού και της παραλίας» απάντησε, σε σχετική δημοσιογραφική ερώτηση, ο Ευθύμιος Μπακογιάννης γενικός γραμματέας Αστικού Περιβάλλοντος και χωρικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΝ.

Μεγάλη η ευθύνη και των ιδιωτών, γιατί το δημόσιο είναι αδύνατο να μπορεί να ελέγξει το  σύνολο των οικοδομικών αδειών

-«Αυτό έγινε από τον νόμο 4495 του 17. Ήτανε σε μία περίοδο, που η χώρα έπρεπε να προχωρήσει γρήγορα τις επενδύσεις και την οικοδομική δραστηριότητα και ουσιαστικά δόθηκε η δυνατότητα στους μηχανικούς να εκδίδουν τις οικοδομικές άδειες με μία μεγαλύτερη ταχύτητα, να μην περνάνε δηλαδή από τον πλήρη έλεγχο της διοίκησης. Η διαδικασία που γίνεται είναι ότι υποβάλουν τοπογραφικό και διάγραμμα κάλυψης στην Υπηρεσία Δόμησης και στη συνέχεια καταθέτουν τις μελέτες στο σύστημα μαζί με τις εγκρίσεις και  γνωμοδοτήσεις και βγάζουν την οικοδομική άδεια. Αυτό έχει επιταχύνει πράγματι πάρα πολύ τον χρόνο για τον οποίο απαιτείται η έκδοση μιας οικοδομικής άδειας, το οποίο θεωρώ ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση».

Την απάντηση αυτή έδωσε ο Ευθύμιος Μπακογιάννης σε τηλεοπτική συνέντευξη του στην εκπομπή «Update» του ΕΡΤNews, σε ερώτηση για προβλήματα που προκύπτουν, όταν από την έκδοση οικοδομικής άδειας με ευθύνη μηχανικού προκαλούνται αρνητικά τετελεσμένα για το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, μιλώντας με θέμα την υπόθεση της Μήλου και το σάλο που έχει ξεσηκωθεί με τη δόμηση ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο και σημείωσε ότι:

Αρχίζει δειγματοληπτικός έλεγχος οικοδομικών αδειών ευθύνης μηχανικού

-«Έχει πρόβλημα η διαδικασία αλλά από την άλλη σκεφτείτε ότι έχουμε να διαχειριστούμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό οικοδομικών αδειών και η ευθύνη είναι πάρα πολλή μεγάλη και των ιδιωτών. Μην ξεχνάμε ότι πρέπει να ενεργοποιηθούν πάρα πολύ και οι ιδιώτες, γιατί το δημόσιο είναι αδύνατο να μπορεί να ελέγξει το  σύνολο των οικοδομικών αδειών».

«Για αυτό και έχουμε πει ότι πρέπει να γίνεται ένας δειγματοληπτικός έλεγχος του 30% όλων αυτών των οικοδομικών αδειών και είναι στη φάση της ενεργοποίησης του» είπε παράλληλα ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ ανακοινώνοντας ότι αρχίζει ο δειγματοληπτικός έλεγχος των οικοδομικών αδειών που εκδίδονται με ευθύνη μηχανικού.

Οι καθυστερήσεις των συμβουλίων αρχιτεκτονικής και οι τεκμαιρόμενες γνωμοδότησεις τους

-«Δεν έχουν  αποδυναμωθεί και υποβαθμιστεί οι αρχιτεκτονικές επιτροπές και  τα συμβούλια αρχιτεκτονικής» απάντησε ο κος Μπακογιάννης σε σχετική ερώτηση λέγοντας ότι «λειτουργούν κανονικά και είναι στελεχωμένα», ενώ σημείωσε ότι:

-«Το πρόβλημα είναι ότι ουσιαστικά η περίοδος, κατά  την οποία τα συμβούλια αρχιτεκτονικής εξετάζουν τις υποθέσεις μπορεί να παίρνει ένα σημαντικό διάστημα, δηλαδή έχουμε περιπτώσεις που εξετάζονται οι φάκελοι απ τα συμβούλια της αρχιτεκτονικής  και μπορεί να κρατάνε τέσσερις και πέντε μήνες».

Αναφορικά με την πρόβλεψη της νομοθεσίας ότι μετά την πάροδο δύο μηνών εάν δεν υπάρχει απάντηση τεκμαίρεται ότι η γνωμοδότηση είναι θετική ο κος Μπακογιάννης είπε ότι:

«Ο  νόμος το λέει αλλά θεωρώ ότι κάνεις δεν παίρνει την ευθύνη να προχωρήσει χωρίς έγκριση του συμβουλίου αρχιτεκτονικής. Παρόλα αυτά, επειδή υπάρχουν και αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με το ζήτημα της υποχρέωσης του δημοσίου ως προς την τήρηση των ι ημερομηνιών, δεν είναι δεσμευτική και δεν μπορεί να είναι δεσμευτική η προθεσμία, λόγω του φόρτου εργασίας».

Τόνισε ωστόσο ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ, παρά τις καθυστερήσεις των αποφάσεων από τα συμβούλια αρχιτεκτονικής ότι: «είναι πολλή δύσκολο να πάρει την ευθύνη ένας μηχανικός και να προχωρήσει χωρίς τη γνωμοδότηση του αντίστοιχου συμβουλίου, άρα αυτό θεωρώ ότι ενώ το προβλέπει ο νόμος είναι κάτι το οποίο δεν το χρησιμοποιεί ούτε ο μηχανικός ούτε ο ιδιοκτήτης για να προχωρήσει την οικοδομική άδεια, γιατί είναι πολλή μεγάλη ευθύνη να προχωρήσει με την τεκμαιρόμενη γνωμοδότηση».

«Θολό τοπίο» για οικοδομικές άδειες, σε περιοχές δασικού ενδιαφέροντος 

Για τις οικοδομικές άδειες σε δασικού ενδιαφέροντος περιοχές, είπε ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ ότι «οι δασικές υπηρεσίες είναι και πάρα πολύ ευαίσθητές στην φάση που δίνουν τις γνωμοδοτήσεις.  Μην ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε δασολόγιο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, άρα γνωρίζουμε που είναι δασικές και που δεν είναι δασικές οι εκτάσεις. Υπάρχουν όμως και πάρα πολλές ενστάσεις οι οποίες είναι σε εξέλιξη και επομένως αυτό δημιουργεί και ένα λίγο θολό τοπίο».

Αναστολές οικοδομικών αδειών σε νησιά και περιοχές, υπό πίεση ανοικοδόμησης

Με αφορμή το ξενοδοχείο της Μήλου ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ  ανακοίνωσε ότι το υπουργείο θα προχωρήσει σε αναστολές οικοδομικών αδειών στα νησιά και τις περιοχές που παρατηρείται πίεση ανοικοδόμησης, για να μην δημιουργηθούν τετελεσμένα ενόψει του νέου πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού.

Σχετικά με την περίπτωση της οικοδομικής άδειας ανέγερσης του ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο της Μήλου, απαντώντας στο ερώτημα, πως μπορεί να διασφαλιστεί το να μην συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα στα νησιά ο κ. Μπακογάννης απάντησε ότι:

«Το πιο σημαντικό είναι ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός στη χώρα μας είναι παρωχημένος, δεν είχε γίνει, τουλάχιστον για τα τελευταία 100 χρόνια.  Επομένως, γίνεται μια προσπάθεια αυτή την περίοδο να ολοκληρώσουμε τα τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια, με τα οποία θα καθοριστούν όλες αυτές οι περιοχές προστασίας και θα προστατεύσουν το τοπίο και θα προστατεύσουν την φυσιογνωμία του νησιωτικού χώρου. Ο οικοδομικός σχεδιασμός είναι βαριά διαδικασία γιατί μεσολαβούν οι μελέτες, έχει γεωλογική καταλληλότητα, έχει οριοθέτηση ρεμάτων, έχει διαβούλευση, στρατηγική περιβαλλοντική μελέτη. Όλα αυτά είναι προϋποθέσεις προκειμένου να υπάρχει και μια μεγάλη διαφάνεια στον τρόπο, με τον οποίο γίνεται».

-«Η λύση είναι αυτή που έχουμε κάνει σε Μύκονο και Σαντορίνη και στη Μινώα Πεδιάδα που είναι το αεροδρόμιο, είναι η αναστολή οικοδομικών εργασιών», είπε ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ τονίζοντας ότι:

-«Είμαστε σε συνεννόηση με κάποιους δημάρχους και με τον δήμαρχο της Μήλου είμαστε σε συνεννόηση, όπου διαπιστώνουμε από τις τοπικές υπηρεσίες ότι υπάρχει μία ένταση στη διαδικασία της ανοικοδόμησης, το υπουργείο θα παρέμβει σε ένα καθεστώς προστασίας των νησιωτικών οικοσυστημάτων, προκειμένου να μην αλλοιωθεί αυτός ο χαρακτήρας της τοπικότητας, του τοπίου, της φυσιογνωμίας των ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών και συστημάτων έτσι ώστε να μπορέσει τουλάχιστον μέχρι να γίνει ο σχεδιασμός και να προστατευτούν αυτές οι περιοχές να μην έχουμε ανεπίστροφες βλάβες».

-«Αυτές είναι οι επιδιώξεις που έχουμε ως υπουργείο Περιβάλλοντος, αυτός είναι και ο λόγος που κάνουμε το σχεδιασμό για το σύνολο των νησιών μας και για το σύνολο της χώρας. Είναι για να προστατεύσουμε και να καθορίσουμε με ασφάλεια δικαίου τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης και της περιοχές τις οποίες θα πρέπει να μην επιτρέπεται η δόμηση», είπε ο ίδιος.

Οι Δήμοι μπορούν να ζητούν αναστολή οικοοδμικών εργασιών από το ΥΠΕΝ

-«Υπάρχει διαδικασία, η οποία όμως δεν είχε προκύψει μέχρι σήμερα. Μπορεί, έχει τη δυνατότητα ο οικείος Δήμος να ζητήσει από το Υπουργείο Περιβάλλοντος να γίνει αναστολή οικοδομικών εργασιών όταν βλέπει ότι υπάρχει μία έντονη οικοδομική δραστηριότητα ή όταν υπάρχει κίνδυνος να υπάρξει μία τέτοια επένδυση σε μία περιοχή η οποία είναι ευαίσθητη. Γι’ αυτό έχουμε τις τοπικές αρχές και τους φορείς οι οποίοι εμπλέκονται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση ή στην Αυτοδιοίκηση», σημείωσε παράλληλα ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ.

Τι γίνεται με την δόμηση στις περιοχές προσταστασίας του δικτύου natura

Σε μια άλλη περιοχή της Μήλου στην Αχιβαδολίμνη, η οποία είναι περιοχή natura συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, έχουν ξεκινήσει δίπλα στη λιμνοθάλασσα και πάνω στην άμμο οικοδομικές εργασίες. «Είμαστε τώρα σε μία συνεννόηση με τον Δήμο, προκειμένου να προχωρήσουμε στη διαδικασία της προστασίας της περιοχής από αντίστοιχες τέτοιες περιπτώσεις», είπε ο κος Μπακογιάννης τονίζοντας ότι:.

-«Το Σαρακήνικο ήταν μία πολύ ειδική περιοχή που έπρεπε να είχε προστατευθεί. Δεν υπήρχε η σχετική μελέτη για τον καθορισμό της περιοχής προστασίας, που προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο και είμαστε σε αυτή τη φάση τώρα που θα καθορίσουμε αυτά τα βήματα για να μπορέσουμε να προστατεύσουμε και την περιοχή του Σαρακήνικου».

Για τo Κλέφτικο που είναι περιοχή natura αναφορικά με το πώς μπορεί να διασφαλιστεί ότι δεν θα δούμε πάνω από πάνω από το Κλέφτικο χιλιάδες μεζονέτες ο κ Μπακογιάννης δήλωσε ότι:

-«Μπορούμε να το διαβεβαιώσουμε, με δεδομένο ότι για να μπορέσει να πάρει την έγκριση σε περιοχή natura πρέπει να έχει γνωμοδότηση από το Υπουργείο, τον ΟΦΥΠΕΚΑ, ο οποίος εξετάζει με μεγάλη λεπτομέρεια τα θέματα της δόμησης στις περιοχές natura και επίσης από το πλαίσιο μας επιτρέπονται πολύ περιορισμένες κλίνες όταν πρόκειται για περιοχή τουρισμού αναψυχής. Άρα θεωρώ ότι αν επιτραπεί, που δεν είμαι σίγουρος ότι θα επιτραπεί, ο  αριθμός των κλινών θα είναι πολύ περιορισμένος και σίγουρα θα είναι σε προστασία και σε εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον και τη φυσιογνωμία μιας περιοχής. Και στην Ευρώπη, η οδηγία για τη natura δεν σημαίνει ότι είναι μηδενική η δόμηση. Πρέπει να είναι πολύ ειδικό το οικοσύστημα για να πεις ότι κάνουμε μηδενική δόμηση».

Η απόφαση του ΣτΕ στη δίκη του ΝΟΚ για άδειες με ευθύνη μηχανικού

Στο επίμαχο θέμα της έκδοσης οικοδομικών αδειών με ευθύνη μηχανικού, η δικαστική απόφαση του ΣτΕ για τη δίκη του ΝΟΚ δεν έκανε αποδεκτή τη διάσταση περί «εσωστρεφούς δίκης»,  στην επίδική περίπτωση του Δήμου Αλίμου, που στράφηκε κατά οικοδομικών αδειών που εξέδωσε η ΥΔΟΜ Δήμου Αλίμου, δίνοντας  πράσινο φώς στους Δήμους να προσφεύγουν κατά της συνταγματικότητας οικοδομικών αδειών που εκδίδουν οι ΥΔΟΜ των Δήμων τους. Στη σχετική (σκέψη 14) της απόφασης του ΣτΕ επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι:

-««Η οικοδομική άδεια δεν εκδίδεται από όργανο του αιτούντος Δήμου, μετά από έλεγχο νομιμότητας των υποβαλλόμενων στοιχείων, αλλά «αυτομάτως», από το ηλεκτρονικό σύστημα του Τ.Ε.Ε. e-adeies, με πρωτοβουλία και «ευθύνη» ιδιώτη μηχανικού ή τεχνικής εταιρείας, ύστερα από την ηλεκτρονική υποβολή του σχετικού φακέλου, χωρίς παρέμβαση της ΥΔΟΜ»

-«Δεν συνιστούν δε προηγούμενο έλεγχο των νομίμων προϋποθέσεων έκδοσης της οικοδομικής άδειας ο μεταγενέστερος έλεγχος ορθής εφαρμογής των μελετών από τους ελεγκτές δόμησης, που δεν υπεισέρχονται σε ζητήματα νομιμότητας της άδειας, πολλώ δε μάλλον συνταγματικότητας των διατάξεων βάσει των οποίων εξεδόθη, ο δειγματοληπτικός έλεγχος του 30% των εκδοθεισών αδειών, ο οποίος ασκείται τυχαίως, βάσει αλγορίθμου, και εκ των υστέρων, ούτε βεβαίως ο έλεγχος της καταβολής των οικείων δαπανημάτων [που ανάγονται στις “εισφορές και κρατήσεις της άδειας (φορολογικά)” – βλ. άρθρο 2 παρ. 3 της προμνησθείσης ΥΑ ΥΠΕΝ/ΥΠΡΓ/48123/6983/2018, ως ίσχυε]. Εξάλλου, η προηγούμενη βεβαίωση της ΥΔΟΜ για τους «ισχύοντες» όρους δόμησης της περιοχής, που προβλέπει το άρθρο 38 του ν. 4495/2017, αποτυπώνει προεχόντως τους όρους δόμησης κατά ΝΟΚ, το συνταγματικό κύρος των οποίων δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να αμφισβητήσει η ΥΔΟΜ, και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η βεβαίωση αυτή της ΥΔΟΜ αρκεί προκειμένου η εν συνεχεία εκδιδόμενη άδεια να θεωρηθεί πράξη της».

-«Ως εκ τούτου, αν και τυπικώς η ΥΔΟΜ θεωρείται, κατά πλάσμα δικαίου, ως εκδούσα την οικοδομική άδεια αρχή, τούτο δε προκειμένου, ιδίως, να εξευρεθεί εκτελεστή διοικητική πράξη προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως, προς παροχή δικαστικής προστασίας σε τυχόν θιγομένους (πρβλ. Ολ.ΣτΕ 2210/2020), το στέλεχος της οικοδομικής άδειας φέρει τη μνεία του «διαχειριστή» (ιδιώτη μηχανικού), με «ευθύνη» του οποίου εκδίδεται αυτομάτως η άδεια, χωρίς άλλη εμπλοκή της ΥΔΟΜ».

-«Περαιτέρω, η συνταγματικότητα των εφαρμοστέων διατάξεων δεν μπορεί κατ’ αρχήν να ελεγχθεί από την ΥΔΟΜ – πλην των περιπτώσεων που τα αρμόδια δικαστήρια έχουν ήδη κρίνει τις εφαρμοστέες διατάξεις νόμου ή άλλες, ταυτοσήμου περιεχομένου, ως αντίθετες στο Σύνταγμα – ούτε μπορεί η εν λόγω υπηρεσία, η οποία δρα κατά δεσμία αρμοδιότητα, ή ο οικείος Δήμος να αρνηθούν την έκδοση της οικοδομικής άδειας ή να την ανακαλέσουν λόγω αντισυνταγματικότητας των εφαρμοστέων διατάξεων, πριν τουλάχιστον διαγνωσθεί από τα αρμόδια δικαστήρια»

-«Δεδομένου ότι οι αμφισβητούμενες διατάξεις του ΝΟΚ, που επιτρέπουν αυξημένη δόμηση, εφαρμόζονται αμέσως και ευθέως, χωρίς την έκδοση πράξεων τροποποίησης του Γ.Π.Σ. και του σχεδίου πόλεως του αιτούντος δήμου, τις οποίες θα μπορούσε να αποκρούσει ή να προσβάλει εγκαίρως ενώπιον δικαστηρίου, οι αιτιάσεις του κατά των κρίσιμων διατάξεων του ΝΟΚ μπορούν να προβληθούν λυσιτελώς μόνον με την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της οικοδομικής άδειας, με την οποία το πρώτον υλοποιούνται οι επίμαχες ρυθμίσεις του ΝΟΚ».

– «Αντίθετη εκδοχή, κατά την οποία ο Δήμος, αφενός, υποχρεούται να εκδίδει οικοδομικές άδειες βάσει διατάξεων που θεωρεί αντίθετες προς το Σύνταγμα και τα συμφέροντά του, και, αφετέρου, δεν μπορεί να εκδηλώσει εγκαίρως την αντίθεσή του σ’ αυτές, αφού δεν προηγείται διαδικασία τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου, ούτε να ασκήσει εκ των υστέρων αίτηση ακυρώσεως κατά των οικοδομικών αδειών οι οποίες εκδίδονται κατ’ ευθεία εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων, στερεί παντελώς τον Δήμο από το δικαίωμα δικαστικής προστασίας για την προάσπιση των συμφερόντων αυτού και των δημοτών του, κατά παράβαση των άρθρων 20 παρ. 1 και 95 του Συντάγματος».

Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη του ΓΓ ΥΠΕΝ στην ΕΡΤNews, στο βίντεο: