ΥΠΕΝ: «Εξοικονομώ Αυτονομώ» στα νησιά και έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων

Του Κώστα Βουτσαδάκη/

Προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας σε κτίρια ειδικά για τα νησιά, επιτάχυνση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, “πρασίνισμα” της παραγωγής ενέργειας στα νησιά, που θα παραμείνουν μη διασυνδεδεμένα και επέκταση της πρωτοβουλίας “Greco islands” για δράσεις αειφορίας στα νησιά, περιλαμβάνονται στις επενδύσεις, που θα πραγματοποιηθούν με χρηματοδότηση από το ταμείο απανθρακοποίησης των νησιών.

Αυτό ανέφερε η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, του ΥΠΕΝ Αλεξάνδρα Σδούκου, μιλώντας στην εκδήλωση, με θέμα «Κόστος Πράσινης Μετάβασης και Απανθρακοποίηση Νήσων», που διοργάνωσαν η Ελληνική Εταιρία Ενεργειακής Οικονομίας (HAEE) και η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ).

Στο ταμείο απανθρακοποίησης θα εισρεύσουν πόροι από την δημοπράτηση αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, εκτιμάται ότι – ανάλογα με την τιμή των δικαιωμάτων – μπορεί να συγκεντρώσει ποσά ύψους 1-2 δισεκ. ευρώ τα οποία με τη μόχλευση συμπληρωματικών πόρων μπορούν να διπλασιαστούν.

Προκηρύσσεται πρόγραμμα 100 εκατ. ευρώ για τα νησιά

H γενική γραμματέας Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου, είπε ότι το ταμείο απανθρακοποίησης των νησιών βρίσκεται στα σκαριά, προσδιορίζοντας ότι εντός του έτους θα ενεργοποιηθεί ως χρηματοδοτικός μηχανισμός και ανέφερε ότι για αυτό το σκοπό το  ΥΠΕΝ βρίσκεται σε προχωρημένες συνεννοήσεις με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και  με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για να συμμετάσχει στην συγχρηματοδότηση.

Η κα Σδούκου τόνισε ότι η πράσινη μετάβαση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενεργειακή αυτονομία και την ενεργειακή ασφάλεια τη χώρας, και υπογράμμισε ότι είναι η πρώτη φορά, που η χώρα διαθέτει τόσο σημαντικούς και άμεσα διαθέσιμους πόρους, αναφέροντας ότι οι πράσινες επενδύσεις του ΥΠΕΝ, που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης ανέρχονται περί τα 6 δις ευρώ, ενώ παράλληλα κινητοποιούνται πόροι από το Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, το ΕΣΠΑ 2021-2027 και από άλλες πηγές χρηματοδότησης και προστίθενται οι πόροι του ταμείου απανθρακοποίησης των νησιών, που είναι εξαιρετικής σημασίας.

Όπως ανέφερε η κα Σδούκου, η πράσινη ενεργειακή μετάβαση είναι ιστορική προτεραιότητα, η οποία ενισχύεται και επιταχύνεται με την Ουκρανική κρίση, με στόχο να επιτευχθεί η ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία της χώρας. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία για τη μετάβαση είναι πολλαπλά και άμεσα διαθέσιμα, με κυριότερο το Ταμείο Ανάκαμψης, η πρόβλεψη του οποίου για πράσινες δράσεις ανέρχονται σε 5-6 δις ευρώ. Για τα νησιά, το Ταμείο Απανθρακοποίησης θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις που θα βασίζονται σε τρεις πυλώνες ανάπτυξης, λαμβάνοντας πόρους από τις δημοπρασίες αδιάθετων ρύπων ύψους 1-2 δις ευρώ.

Πρώτος Πυλώνας είναι η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου παραγωγής που βασίζεται στο πετρέλαιο με την ευρύτερη διείσδυση ΑΠΕ, με μορφή υβριδικών έργων με αποθήκευση και με τα μεμονωμένα Φ/Β και αιολικά στα νησιά που θα διασυνδεθούν στο ηπειρωτικό σύστημα.

Δεύτερος Πυλώνας είναι οι προγραμματισμένες διασυνδέσεις, όπως είναι η Δ’ Φάση των Κυκλάδων, η μεγάλη διασύνδεση της Κρήτης έως το 2024 και οι διασυνδέσεις του Β. Αιγαίου και των Δωδεκανήσων έως το τέλος της δεκαετίας, οι οποίες επιταχύνονται και χρηματοδοτούνται με ένα μέρος του προϋπολογισμού από το Ταμείο Απανθρακοποίησης.

Τρίτος Πυλώνας είναι η εξοικονόμηση ενέργειας με το σχεδιασμό ειδικών προγραμμάτων στα νοικοκυριά, τα δημόσια κτίρια και τις επιχειρήσεις των νησιών.

Σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση θα διαδραματίσουν τα λεγόμενα GR-Eco Islands, με οδηγό την Χάλκη, με συγκεκριμένες επιλέξιμες δράσεις στην διαχείριση απορριμμάτων και υδατικών πόρων και την ενεργό εμπλοκή των ενεργειακών κοινοτήτων στην παραγωγή καθαρής ενέργειας. Προτεραιότητα θα δοθεί στα μικρά μη διασυνδεδεμένα νησιά με δύσκολη πρόσβαση και ρυπογόνο παραγωγή ενέργειας.

Η κα Σδούκου ανακοίνωσε ότι άμεσα, με χρηματοδότηση 100 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, θα προκηρυχθεί από το ΥΠΕΝ πρόγραμμα για δράσεις και έργα ενεργειακής αυτονομίας στα νησιά ενώ για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα θα τεθούν κριτήρια, τα οποία θα δίνουν προτεραιότητα στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, όπως επίσης στα νησιά που πληρούν το κριτήριο της διπλής γνωστικότητας.

Η γενική γραμματέας του ΥΠΕΝ είπε ακόμη, ότι με  αφορμή την πρωτοβουλία GR – eco islands  το ΥΠΕΝ γίνεται  δέκτης μηνυμάτων από άλλες χώρες, οι οποίες δηλώνουν την πρόθεση τους να συνεργαστούν με την Ελλάδα και ζητούν να πάρουν τεχνογνωσία από τη χώρα μας στο συγκεκριμένο τομέα, αντιστρέφοντας την μέχρι τώρα πορεία των πραγμάτων, στην οποία ήμασταν συνηθισμένοι να εισάγουμε τεχνογνωσία. Στην ενεργειακή αυτονομία των νησιών πρωτοπορούμε είπε η κα Σδούκου και πρώτη προτεραιότητα είναι να αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό τα φωτεινά ελληνικά μυαλά, στο πλέγμα της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας.

Όπως τόνισε η κα Σδούκου, η εφαρμογή προγραμμάτων αειφορίας στα νησιά μπορεί να λειτουργήσει και ως πόλος προσέλκυσης τουριστών ενώ κάλεσε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης να συμβάλουν στη χρηματοδότηση των επενδύσεων αυτών.

Πρωτοπορούμε σε τεχνολογικές λύσεις

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ και Πρόεδρος του Συμβουλίου Ενέργειας & Φορολογικής Μεταρρύθμισης, της ΕΛΛΕΤ Χάρης Δούκας, υπογράμμισε την ανάγκη να σχεδιαστεί από κοινού με την τοπική αυτοδιοίκηση το ενεργειακό σύστημα των νησιών. “Σε ένα μη διασυνδεδεμένο νησί δεν έχει νόημα η στροφή στα ηλεκτρικά οχήματα, όταν η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από πετρέλαιο. Το ερώτημα που πρέπει να απαντήσουμε είναι, πόσες ανανεώσιμες πηγές θα εγκατασταθούν στα νησιά και με ποια αντισταθμιστικά”, πρόσθεσε. Αναφέρθηκε επίσης στο πρώτο ελληνικό εν λειτουργία έργο παραγωγής και αυτοδιαχείρισης ενέργειας από ΑΠΕ στο νησί της Τήλου, τονίζοντας ότι ως χώρα, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο διαθέτουμε και πρωτοπορούμε σε τεχνολογικές λύσεις.

Ο κ. Χάρης Δούκας αναφέρθηκε στη μεγάλη σημασία των διασυνδέσεων, η οποία μπορεί να μειώσει το κόστος των ΑΠΕ με την αυξημένη διεσπαρμένη παραγωγή και την έλλειψη συστημάτων αποθήκευσης. Η ΕΛΛΕΤ δίνει έμφαση στην ενεργειακή μετάβαση στα νησιά, καθώς και στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς τους. H ισόρροπη ανάπτυξη των ΑΠΕ στο κάθε νησί, όπως και τα αντισταθμιστικά οφέλη είναι ζητήματα, που χρήζουν διερεύνησης. Η τοπική αποδοχή των έργων ΑΠΕ με επίκεντρο την συνδιαμόρφωση και την συνιδιοκτησία από την τοπική κοινωνία είναι πολύ σημαντική, όπως και η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων τεχνολογιών ΑΠΕ, όπως η γεωθερμία, η βιομάζα και τα υπεράκτια αιολικά. Τέλος, πρότεινε την ενσωμάτωση ενός νέου πυλώνα, για την ανάδειξη και αξιοποίηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των νησιών, στον οποίο θα καταγράφονται όλες οι μέθοδοι και πρακτικές του βιοκλιματικού σχεδιασμού – πρακτικών και μεθόδων – με στόχο την αξιοποίηση τους για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων των παραδοσιακών οικισμών.

Βιωσιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς

Στην ίδια εκδήλωση ο Κώστας Ανδριοσόπουλος, Καθηγητής στο Audencia Business School υπογράμμισε ότι πριν την ενεργειακή κρίση το κόστος της μεγαβατώρας στα νησιά (το οποίο επιμερίζεται σε όλους τους καταναλωτές μέσω των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας) έφθανε ήδη και στα 400 – 500 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι είναι επιτακτική ανάγκη και θα έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο να μειωθεί το κόστος με την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών. Σημείωσε επίσης ότι στις δράσεις του ταμείου απανθρακοποίησης των νησιών προγραμματίζεται να ενταχθεί και η βιωσιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς, τομέας για τον οποίο συνεργάζεται HAEE και ΕΛΛΕΤ, με το ΥΠΕΝ.

Πολύ σημαντική είναι η μόχλευση των κεφαλαίων από το Ταμείο Απανθρακοποίησης, η οποία αναμένεται να ανέλθει στα περίπου 4 δις ευρώ, όπως ανέφερε ο κ. Κώστας Ανδριοσόπουλος. Ιδιαίτερα σημαντικές, εκτός των πυλώνων που ανέφερε η κα Σδούκου, είναι οι πράσινες μεταφορές όπως και η ανάπτυξη υποδομών cold ironing στα λιμάνια. Παράλληλα, γίνεται συζήτηση για την ένταξη των πλωτών αιολικών στις επιλέξιμες δράσεις του ταμείου απανθρακοποίησης. Η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης πέρα από τις κατάλληλες πολιτικές χρειάζεται και την κοινωνική αποδοχή, που έρχεται μέσα από τα ανταποδοτικά οφέλη και τις καλές πρακτικές, που ήδη εφαρμόζονται στο εξωτερικό, όπως είναι η αγροτική παραγωγή με φωτοβολταϊκά στα θερμοκήπια και το διάλογο με την τοπική κοινωνία. Η αξιοποίηση εργαλείων, όπως οι ενεργειακές κοινότητες και το net metering πρέπει να εφαρμοσθούν στα πλαίσια ενός αποκεντρωμένου μοντέλου. Η αύξηση της ενεργειακής αυτονομίας είναι πολύ σημαντική, καθώς το πετρέλαιο, βασικό καύσιμο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς, αυξάνοντας το οικονομικό κόστος της ενέργειας, παράλληλα με το περιβαλλοντικό.

Ο ρόλος του κράτους στον τομέα της ενέργειας

Οι συμμετοχικές διαδικασίες στις δράσεις και τα προγράμματα πράσινης μετάβασης, ώστε να απολαμβάνουν οι πολίτες τα ωφελήματα που προκύπτουν είναι σημαντικό κομμάτι του ενεργειακού Δικαίου, τόνισε η Κατερίνα Ηλιάδου, αν. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ. Η ίδια μιλώντας για το Δίκαιο της Ενέργειας, το κόστος της Δίκαιης Μετάβασης και τις σχετικές νομολογίες επισήμανε ιδιαίτερα πως ο ρόλος του κράτους στον τομέα της ενέργειας είναι σημαντικός και ιδιαίτερος, διότι πρέπει να παρεμβαίνει και να επιλύει τις όποιες αβεβαιότητες δημιουργεί ο ανταγωνισμός και δεν μπορεί να αφεθεί η αντιμετώπιση τους από την ελεύθερη αγορά, όπως επίσης ότι ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι προστατευτικός, για το περιβάλλον και την ασφάλεια εφοδιασμού. Τόνισε επίσης ότι πρέπει να τηρούνται κανόνες καλής νομοθέτησης και να μην υπάρχουν αιφνίδιες αλλαγές, ώστε να υπάρχει ασφάλεια δικαίου.  

Η κα Κατερίνα Ηλιάδου τόνισε ιδιαίτερα ότι δεν πρέπει να υπάρχουν αντιφάσεις στο νομικό πλαίσιο, γιατί αυτό δημιουργεί αβεβαιότητα και πρέπει να θωρακισθούν οι διοικητικές πράξεις με κανόνες καλής νομοθέτησης για την επενδυτική ασφάλεια. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η δημιουργία του σεβασμού στο νομικό πλαίσιο το οποίο πρέπει να χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και σαφήνεια, χωρίς αιφνίδιες αλλαγές. Το κράτος πρέπει να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για συμμετοχικές διαδικασίες για την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης και την ενσωμάτωση των οφελών που προκύπτουν από την ένταξη πράσινων τεχνολογιών. Ο ρόλος του κράτους είναι προστατευτικός, ρυθμιστικός για τον ανταγωνισμό, και μοχλεύει την ανάπτυξη της χώρας.

Την εκδήλωση συντόνισε ο Αργύρης Δεμερτζής, δημοσιογράφος του ecopress

Δείτε ολόκληρη την εκδήλωση στο βίντεο:

Πολιτιστική κληρονομιά και ενεργειακή μετάβαση

Το κεντρικό μήνυμα της εκδήλωσης που διοργάνωσαν η Ελληνική Εταιρία Ενεργειακής Οικονομίας (HAEE) και η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού είναι ότι η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους στόχους για την ενεργειακή μετάβαση και την κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Τα νησιά μας που αποτελούν φάρους πολιτισμού βρίσκονται στο επίκεντρο της απανθρακοποίησης και της βιώσιμης ανάπτυξης και μετατρέπονται σε εργαστήρια πράσινης καινοτομίας. Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσα από τους νέους στόχους που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το Fit-For-55 απαιτούν τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος  και την βιώσιμη ανάπτυξη ιστορικών περιοχών μέσω μιας ολιστικής και πολυτομεακής προσέγγισης. Στο πλαίσιο αυτό, οι δράσεις για την ενεργειακή μετάβαση μπορούν να ενισχύσουν την τοπική οικονομική ανάπτυξη, προωθώντας ταυτόχρονα τις συμμετοχικές διαδικασίες και αναδεικνύοντας το πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας.