ΥΠΕΝ: το σχέδιο νέων Εξοικονομώ για 400.000 κατοικίες έως το 2030

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Νέα προγράμματα «Εξοικονομώ για την ενεργειακή αναβάθμιση έως 400.000 κατοικιών μέχρι το 2030, ειδικά προγράμματα για τις αντλίες θερμότητας και σταδιακή απόσυρση των λεβήτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα, ευρεία εγκατάσταση υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στα κτίρια και χρηματοδοτήσεις βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας στις επιχειρήσεις, προβλέπει το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) του ΥΠΕΝ.

Νέα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών προκηρύσσονται από το ΥΠΕΝ έως το τέλος του έτους .Ο οδηγός του πρώτου «Εξοικονομώ», προϋπολογισμού περίπου 60 εκατ. ευρώ το οποίο θα αφορά εργασίες αναβάθμισης σε 5.000 ευάλωτα νοικοκυριά, αναμένεται να δημοσιευτεί  εντός του Σεπτεμβρίου. Ακολουθεί  ειδικό πρόγραμμα που θα αφορά σε επιδοτήσεις για την τοποθέτηση αντλιών θερμότητας. Ο οδηγός για το μεγάλο ετήσιο «Εξοικονομώ» του 2024 αναμένεται να  δημοσιευτεί έως το τέλος του έτους.

-«O ετήσιος ρυθμός ανακαίνισης κτιρίων κατοικίας την περίοδο 2025-2030 θα ανέλθει σε 68 χιλιάδες ανακαινίσεις. Αντίστοιχα, την περίοδο 2031-2040 ο ετήσιος ρυθμός ανακαίνισης θα μειωθεί σε 64 χιλιάδες ανακαινίσεις, ενώ σημαντική αύξηση αναμένεται να επιτευχθεί την περίοδο 2041-2050 στις 83 χιλιάδες με σκοπό την απανθρακοποίηση του οικιακού τομέα. Συνολικά, μέχρι το 2050 δρομολογούνται 1.878.000 ενεργειακές ανακαινίσεις κατοικιών.» αναφέρεται στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Το ΥΠΕΝ ανακοίνωσε ότι οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι φορείς της χώρας καλούνται να συμμετέχουν στη δημόσια, ηλεκτρονική διαβούλευση για το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ  (opengov.gr), καταθέτοντας τις προτάσεις τους μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου του 2024.

Ανανθρακοποίηση στον κτιριακό τομέα

Η προώθηση αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης και ψύξης αποτελεί βασική πολιτική προτεραιότητα για την επίτευξη του στόχου της ανανθρακοποίησης στον κτιριακό τομέα, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους. Επίσης για την ενεργειακή αναβάθμιση των κυρίων, το νέο ΕΣΕΚ θέτει ως βασική προτεραιότητα την εκπόνηση ειδικού προγράμματος για τις αντλίες θερμότητας, την αντικατάσταση συσκευών, τον φωτισμό και τα κτίρια του δημόσιου τομέα. Παράλληλα προωθούνται αλλαγές στον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) και στον Κτιριοδομικό Κανονισμό για τη διασφάλιση συμμετοχής ΑΠΕ στην κά­λυψη θερμικών, ψυκτικών και γενικότερα  ενεργειακών αναγκών στον κτιριακό τομέα.

Αλλάζουν ΚΕΝΑΚ και κτιριοδομικός κανονισμός για υποχρεωτικές ΑΠΕ στα κτίρια

Εκτιμάται πως η διείσδυση των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση για θέρμανση θα αυξηθεί σημαντικά την περίοδο 2025-2050, με αποτέλεσμα το μερίδιο να ανέλθει σε 62% το έτος 2030 και σε 90% το έτος 2050, από 49% το έτος 2025. Η προβλεπόμενη άνοδος οφείλεται κυρίως στην αυξημένη διείσδυση αντλιών θερμότητας για την κάλυψη αναγκών θέρμανσης στον τριτογενή και οικιακό τομέα, στη διατήρηση της χρήσης βιομάζας σε υψηλά επίπεδα και την αυξημένη χρήση θερμικών ηλιακών συστημάτων για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης στον οικιακό τομέα, παράγοντες που συντελούν στην αύξηση της συνεισφοράς ΑΠΕ στον κτιριακό τομέα συνολικά. Έμφαση θα δοθεί και στη σταδιακή απόσυρση των λεβητών που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα έως το έτος 2040 και την αύξηση της συνεισφοράς των κυρίων στην ευρεία εγκατάσταση υποδομών φόρτισης.

Αλλαγές στο χρηματοδοτικό μοντέλο των Εξοικονομώ

«Τα επιτυχημένα χρηματοδοτικά προγράμματα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας των κυρίων κατοικίας θα συνεχιστούν απρόσκοπτα, ενώ θα τροποποιηθούν κατάλληλα ώστε να στοχεύσουν αποτελεσματικότερα στην υποστήριξη των οικονομικά ευπαθών και ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών. Έμφαση δίνεται στην προσαρμογή και βελτίωση του υφιστάμενου χρηματοδοτικού μοντέλου, αποσκοπώντας στην αύξηση των υφιστάμενων επιπέδων μόχλευσης από τους ωφελουμένους. Ταυτόχρονα θα διερευνηθεί η δυνατότητα βελτίωσης του πλαισίου των υφιστάμενων φοροαπαλλαγών στα νοικοκυριά, με σκοπό την επιτάχυνση των απαιτούμενων επεμβάσεων ενεργειακής ανακαίνισης με εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης» αναφέρεται στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ.

Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα

Στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ του ΥΠΕΝ αναλυτικά για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα σημειώνεται ότι:

Ο κτηριακός τομέας αποτελεί ενδεχομένως τον κρισιμότερο τομέα για την επίτευξη των στό­χων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Η υλοποίηση των προβλεπόμενων μέτρων πολι­τικής αναμένεται να οδηγήσει στην επίτευξη των στόχων που προβλέπονται στο πλαίσιο της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1275 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Αρχικά, προσδιορίζεται/καθορίζεται στόχος μείωσης της μέσης χρήσης πρωτογενούς ενέργειας στα κτίρια του οικιακού τομέα κατά 16% έως το έτος 2030 και κατά 20-22% έως το έτος 2035. Ταυτόχρονα, επαναπροσδιορίζεται ο στόχος για την περίπτωση των λοιπών κτιρίων, βάσει του οποίου, το 16% των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις πρέπει να ανακαινιστεί έως το έτος 2030 και το 26% των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις πρέπει να ανακαινιστεί έως το έτος 2033.

Δεδομένου ότι η αναγκαιότητα ενεργειακής αναβάθμισης του υπάρχοντος κτηριακού απο­θέματος είναι αναμφισβήτητη, απαιτείται ο καθορισμός ενός κεντρικού στόχου ανακαίνι­σης του κτηριακού αποθέματος μέχρι το έτος 2030 συμβάλλοντας σημαντικά στη ριζική α­ναβάθμιση του πεπαλαιωμένου κτηριακού αποθέματος δίνοντας παράλληλα σημαντική ώ­θηση στον κατασκευαστικό τομέα μέσω επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας.

O ετήσιος ρυθμός ανακαίνισης κτιρίων κατοικίας την περίοδο 2025-2030 θα ανέλθει σε 68 χιλιάδες ανακαινίσεις. Αντίστοιχα, την περίοδο 2031-2040 ο ετήσιος ρυθμός ανακαίνισης θα μειωθεί σε 64 χιλιάδες ανακαινίσεις, ενώ σημαντική αύξηση αναμένεται να επιτευχθεί την περίοδο 2041-2050 στις 83 χιλιάδες με σκοπό την απανθρακοποίηση του οικιακού τομέα.

Τα προγράμματα που τρέχουν

Αξίζει να αναφερθεί ότι ήδη έχουν εφαρμοστεί προγράμματα ανακαίνισης του κτηριακού αποθέματος. Στον τομέα των κατοικιών τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης συνέβα­λαν σε αύξηση κατά 67% στις ενεργειακά αναβαθμισμένες κατοικίες έναντι του έτους 2019. Ο εγκεκριμένος αριθμός αιτήσεων το έτος 2022 ανέρχεται σε 95.000 κατοικίες και οι ολοκλη­ρωμένες παρεμβάσεις σε κτίρια κατοικιών το έτος 2023 ανέρχονται σε 86.545. Τα προγράμ­ματα για ανακαίνιση κατοικιών τη διετία 2020-2022 παρείχαν τη δυνατότητα κάλυψης πα­ρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης για 126.000 δυνητικούς ωφελούμενους. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος με τη μόχλευση μόνο για το έτος 2021 ανέρ­χεται σε 2 δις ευρώ. Ο αντίστοιχος προϋπολογισμός για το πρόγραμμα τους έτους 2023 α­νέρχεται σε 973 εκατ. ευρώ.

Κτίρια του δημοσίου

Παράλληλα υλοποιείται το πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ, το οποίο αποσκοπεί στην προώθηση του υποδειγματικού ρόλου του Δημοσίου αναφορικά με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, στην ικανοποίηση του στόχου της ετήσιας ενεργειακής ανακαίνισης ποσοστού 3% της ωφέλιμης επιφάνειας των κτιρίων της κεντρικής δημόσιας διοίκησης, καθώς και στην επίτευξη του εθνικού στόχου ενεργειακής απόδοσης. Μέχρι σήμερα έχουν υπαχθεί 86 αιτή­σεις με 172 κτίρια, τα οποία έχουν συνολικό προϋπολογισμό χρηματοδότησης ίσο με 165 εκατ. ευρώ. Υπό το πρίσμα αυτό, εφαρμόζεται ήδη το πρόγραμμα για την εξοικονόμηση ε­νέργειας στο Δημόσιο (ΘΕΡΜΟΣΤΑΤΗΣ) για την παρακολούθηση της κατανάλωσης ενέργειας των φορέων του Δημοσίου, όπου ορίζεται ετήσιος στόχος επίτευξης εξοικονόμησης.

Ενεργειακή αποδοτικότητα στις επιχειρήσεις

Επιπρόσθετα, ο σχεδιασμός και υλοποίηση χρηματοδοτικών προγραμμάτων βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας στις επιχειρήσεις έχει δρομολογηθεί σε συνδυασμό με ήδη θεσμοθετημένα φορολογικά κίνητρα με σκοπό την προώθηση δράσεων εξοικονόμησης. Ενδει­κτικά αναφέρεται το πρόγραμμα “Εξοικονομώ – Επιχειρώ”, όπου υπάρχουν αρχικά επιλέξιμες 1.143 επιχειρήσεις. Παράλληλα, αποτελεί συνεχιζόμενο μέτρο η απόσβεση κόστους συνα­φούς με την ενεργειακή απόδοση ή την εξοικονόμηση νερού σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4172/2013 (Α’ 167).

Τέλος, για κάθε κτήριο ή κτιριακή μονάδα που διατίθεται προς πώληση ή προς εκμίσθωση από 1/6/2021, δηλώνεται ο δείκτης ενεργειακής απόδοσης του πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης σε όλες τις εμπορικές διαφημίσεις.

Σε κάθε περίπτωση ο εκμηδενισμός του ανθρακικού αποτυπώματος του κτηριακού αποθέ­ματος έως το έτος 2050 αποτελεί έναν από τους βασικότερους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους. Η προώθηση αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης και ψύξης αποτελεί βασική πο­λιτική προτεραιότητα για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου σε συνδυασμό με την α­ναβάθμιση του κτηριακού κελύφους.

Προώθηση συστημάτων ΑΠΕ

Για την προώθηση συστημάτων ΑΠΕ, αναπτύχθηκαν πρωτοβουλίες και υλοποιήθηκαν προγράμματα για την αντικατάσταση των παλαιών και ενεργοβόρων συσκευών με νέες, και ε­νεργειακά πιο αποδοτικές με σκοπό τη μετάβαση των νοικοκυριών σε λύσεις πιο οικονομικές, περισσότερο αποδοτικές αλλά και πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Αναλυτικότερα, το πρόγραμμα «Ανακυκλώνω Αλλάζω Θερμοσίφωνα» προϋπολογισμού 100 εκατ. ευρώ, επιδό­τησε τόσο την αγορά του προϊόντος όσο και την εγκατάσταση 13.589 Ηλιακών Θερμοσιφώ­νων. Αντίστοιχα, το Πρόγραμμα «Ανακυκλώνω – Αλλάζω Συσκευή» προϋπολογισμού 286 εκατ. ευρώ, παρείχε τη δυνατότητα σε 653.772 ωφελούμενους να αντικαταστήσουν ενεργοβόρες συσκευές, όπως είναι κλιματιστικά, ψυγεία και καταψύκτες, επιτυγχάνοντας μείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τουλάχιστον 43% σε επίπεδο νοικοκυριού.

Παράλληλα, η προώθηση των τεχνολογιών ΑΠΕ θα συμβάλλει στην αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση διευκολύνοντας τον εξηλεκτρισμό και τη σύζευξη των τομέων τελικής κατανάλωσης που εξακολουθούν να αποτελούν στόχους του παρόντος ΕΣΕΚ.

Απόσυρση λεβήτων

Τέλος, προτεραιότητα θα δοθεί στη σταδιακή απόσυρση των λεβητών που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα έως το έτος 2040 και στην αύξηση της συνεισφοράς των κτιρίων στην ευρεία εγκατάσταση υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων σύμφωνα με τις επιταγές της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1275.