Του Αργύρη Δεμερτζή/

Τρεις ρυθμίσεις κλειδιά για τον χωροταξικό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό, που αφορούν η πρώτη στην ανάπτυξη επενδύσεων στον παράκτιο χώρο, η δεύτερη στην επιτάχυνση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων και η τρίτη στην επίλυση πολεοδομικών και χωροταξικών συγκρούσεων προωθεί το ΥΠΕΝ.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πληροφορίες του ecopress  στο πολεοδομικό και περιβαλλοντικό νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ, που ετοιμάζεται να κατατεθεί άμεσα στη Βουλή, στον τομέα των παρεμβάσεων στη χωροταξία και την πολεοδομία μεταξύ άλλων προβλέπεται:

1. Περιορισμός του πεδίου εφαρμογής των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων στο χερσαίο χώρο. Δηλαδή αφαίρεση του παράκτιου χώρου από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, για την αποφυγή υπερσχεδιασμού και προβλημάτων συντονισμού.
2. Δυνατότητα προσωρινής έγκρισης εντός δύο ετών,  των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων με Υπουργική Απόφαση αντί Προεδρικού Διατάγματος.
3. Δημιουργία ταχύρρυθμου μηχανισμού επίλυσης προβλημάτων μη προσαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων  στις χωροταξικές κατευθύνσεις.

Παράκτιος χώρος

Η νέα νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΝ, που προβλέπει αφαίρεση του παράκτιου χώρου από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δημιουργεί νέα δεδομένα για τον σχεδιασμό και κατ΄ επέκταση τη χωροθέτηση, την έγκριση η και τη νομιμοποίηση υφιστάμενων χρήσεων διαφόρων κατηγοριών (βιομηχανίας, τουρισμού, οικιστικών και άλλων δραστηριοτήτων και εκμεταλλεύσεων)  στις ζώνες του αιγιαλού της παραλίας και τις εκτάσεις  αλληλεπίδρασης αυτών. Οι κατευθύνσεις για τις χρήσεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές θα καθοριστούν με τα εν εξελίξει ειδικά χωροταξικά σχέδια για τη βιομηχανία, τον τουρισμό κλπ.

Η νέα ρύθμιση του ΥΠΕΝ ανατρέπει παράλληλα τη βασική κατεύθυνση της νομοθετικής ρύθμισης του 2018, (ν.4546/2018),  η οποία αντιμετωπίζει ενιαία και αναπόσπαστα τον χωροταξικό σχεδιασμό των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών.

Κατευθύνσεις ΣΕΒ

Η αφαίρεση του παράκτιου χώρου από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό αποτελεί διαχρονική πρόταση του ΣΕΒ, με στόχο, όπως επισημαίνεται σε σχετική μελέτη, που εκπονήθηκε για τον Σύνδεσμο των Ελλήνων Βιομηχάνων για την επιτάχυνση των επενδύσεων και την απλοποίηση των αδειοδοτήσεων, σε συνθήκες ασφάλειας δικαίου.

Ειδικότερα η μελέτη του ΣΕΒ, επισημαίνει σχετικά ότι « ο σχεδιασμός (κατευθυντήριος και ρυθμιστικός) του παράκτιου χώρου (αιγιαλός + παραλία + ζώνη αλληλεπίδρασης) θα πρέπει να εξακολουθήσει να διέπεται από τις κατευθύνσεις και ρυθμίσεις του χερσαίου χωρικού σχεδιασμού», σημειώνοντας ότι  τόσο η θαλάσσια όσο και η παράκτια οικονομική δραστηριότητα αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως:

α) σημαντικών καθυστερήσεων κατά την αδειοδοτική διαδικασία και την υλοποίηση, με αποτέλεσμα συχνά να ματαιώνονται επενδυτικά έργα (ενδεικτικά: η θεσμοθέτηση των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών, η αδειοδότηση των υδατοδρομίων, η λειτουργία των καταδυτικών πάρκων, η έρευνα για τους υδρογονάνθρακες κοκ),

β) χαμηλού επενδυτικού ενδιαφέροντος λόγω της αβεβαιότητας που τους διέπει και του ελλείμματος ασφάλειας δικαίου, ιδίως στις περιπτώσεις όπου δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι προβλέπονται σε κάποιο θεσμοθετημένο χωρικό σχέδιο (ό,τι δεν προβλέπεται απαγορεύεται),

γ) συγκρούσεων λόγω αδυναμίας συντονισμού και συνεργειών μεταξύ των δραστηριοτήτων, παρόλο που από τη φύση του ο θαλάσσιος σχεδιασμός επιτρέπει την επάλληλη χωροθέτηση χρήσεων συμβατού χαρακτήρα,

δ) αδυναμίας απορρόφησης ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων (χαρακτηριστικό παράδειγμα η μικρή απορρόφηση των χρηματοδοτήσεων από το ΕΠΑλΘ), και

ε) χαμηλής βιωσιμότητας, καθώς δεν εντάσσονται σε ένα μακροχρόνιο σχεδιασμό και δεν υπάρχουν οι κατευθύνσεις για επενδύσεις σε νέους τομείς-κλειδιά με σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης.

Κριτική στο νόμο του 2018 

Ο ΣΕΒ  επισημαίνει ότι «στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προβλεφθεί με σαφή τρόπο η σχέση και η ιεραρχία των ΘΧΣ στο σύστημα χωρικού σχεδιασμού της Ελλάδας. Ο νόμος Ν.4546/2018 που εισάγει τον ΘΧΣ περιορίστηκε σε μία απλή ενσωμάτωση της Οδηγίας, ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να περιπλέκει το καθεστώς που θα ισχύει από εδώ και στο εξής (ακολούθως της θεσμοθέτησης των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων) στον παράκτιο χώρο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι δεν προσδιορίζει και τη χωρική κλίμακα του σχεδιασμού (τις θαλάσσιες χωρικές ενότητες), ένα ζήτημα που θα πρέπει να επιλυθεί το συντομότερο δυνατόν καθώς τα Σχέδια θα πρέπει να έχουν θεσμοθετηθεί μέχρι το 2021».

Προτάσεις 

Οι προτάσεις πολιτικής του ΣΕΒ κινούνται γύρω από τους ακόλουθους άξονες/αρχές:

Ο σχεδιασμός (κατευθυντήριος και ρυθμιστικός) του παράκτιου χώρου (αιγιαλός + παραλία + ζώνη αλληλεπίδρασης) θα πρέπει να εξακολουθήσει να διέπεται από τις κατευθύνσεις και ρυθμίσεις του χερσαίου χωρικού σχεδιασμού.

Άμεση κατάρτιση της Νέας Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής στην οποία πλέον (μετά το Ν. 4447/2016) ενσωματώνεται ο θαλάσσιος χώρος ως οργανικό και ισοβαρές τμήμα της.

Αποσαφήνιση/καθορισμός των θαλάσσιων χωρικών ενοτήτων και της κλίμακας εφαρμογής του σχεδιασμού, και των εργαλείων σχεδιασμού καθώς οι σχετικές διατυπώσεις στο Νόμο θεωρούνται σχετικά ρευστές/ασαφείς.

Ένταξη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού στο επίπεδο των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων, Θέσπιση Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Θαλάσσιες Περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη τον θεσμοθετημένο ή εν εξελίξει τομεακό χωρικό σχεδιασμό ώστε να αποφευχθούν αντιφατικές προβλέψεις.

Ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των θεσμικών γραμμών, των ζωνών και των δεδομένων του θαλάσσιου χώρου σε ενιαία βάση δεδομένων.

Πρόβλεψη διαδικασιών πολυεπίπεδης διακυβέρνησης: Δημιουργία ειδικής μόνιμης υπο-επιτροπής θαλάσσιας χωροταξίας στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας).

Ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας σε θέματα θαλάσσιου σχεδιασμού.

Ενίσχυση της έρευνας στο θαλάσσιο περιβάλλον (χρηματοδότηση, ερευνητικά προγράμματα, δια τμηματικά προγράμματα σπουδών).

Δημιουργία πολυθεματικού “cluster” θαλάσσιας επιχειρηματικότητας.

Ενσωμάτωση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής στον ΘΧΣ.

Ανάδειξη της Γαλάζιας Ενέργειες ως άξονα προτεραιότητας στην Εθνική Χωρική Στρατηγική.

Τοπικά Χωρικά Σχέδια

Για τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, για τα οποία το ΥΠΕΝ έχει εξαγγείλει ότι θα ξεκινήσουν από τις αρχές του νέου έτους σταδιακά σε 200 Δήμους της χώρας, κατά προτεραιότητα σε αυτούς που υπάρχουν έντονες οικιστικές πιέσεις και επενδυτικό ενδιαφέρον για ανάπτυξη δραστηριοτήτων, με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις που προωθούνται στη Βουλή επιδιώκεται βελτίωση της διαδικασίας εκπόνησης και έγκρισης των ΤΧΣ, με στόχο την επιτάχυνση και  εξασφάλιση της αναπτυξιακής διάστασης τους. Για το σκοπό αυτό προβλέπεται παράλληλα μείωση των σταδίων μελέτης  του ΤΧΣ σε δύο φάσεις, ενώ θα επιχειρηθούν παράλληλα αλλαγές και στη νομοθεσίας για τις χρήσεις γης.

Η πρόβλεψη δυνατότητας εντός δύο ετών από την ανάθεση της σχετικής μελέτης  προσωρινής έγκρισης των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων με υπουργική απόφαση αντί προεδρικού διατάγματος,  θα δώσει δυνατότητες σχετικά άμεσης,  εάν ληφθεί ότι η ολοκλήρωση του σχετικού πολεοδομικού σχεδιασμού διαρκεί πολλά χρόνια, δημιουργίας πολεοδομικών κανόνων, ορισμού χρήσεων γης και όρων δόμησης σε πολλές περιοχές.

Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι στα πλαίσια των ταχύρυθμων ΤΧΣ με υπουργική απόφαση δεν θα μπορέσουν να επιλυθούν αλλά θα παραπεμφθούν για επόμενη φάση, σημαντικά θέματα, τα οποία αφορούν στον ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως η οριοθέτηση οικισμών, ρεμάτων και άλλων προστατευόμενων περιοχών, η τροποποποίηση Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) κλπ, για τα οποία απαιτείται η έκδοση ΠΔ.

Χωροταξία 

Στο πλαίσιο της προώθησης του πολοεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού το ΥΠΕΝ προχωρά στη δημιουργία  ταχύρρυθμου μηχανισμού επίλυσης προβλημάτων μη προσαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων  στις χωροταξικές κατευθύνσεις. Σε αυτό το πλαίσιο προωθείται επίσης  η αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων χωρικού σχεδιασμού. Και η αποκατάσταση της ιεραρχικής σχέσης μεταξύ των ειδικών και των περιφερειακών χωροταξικών πλαισίων, ούτως ώστε να μην προκύπτουν  ασάφειες, αντιφάσεις και ανασφάλεια δικαίου για τις επενδύσεις.