Έξυπνες πόλεις – εφαλτήριο για επιχειρείν – Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα SMURBS με συντονιστή το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Του Δρ. Ευάγγελου Γερασόπουλου*

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της χρηματοδοτικής πλατφόρμας ERA-PLANET του Ορίζοντα 2020, οραματίστηκε ένα πρόγραμμα που θα συντονίσει συγκεκριμένες δράσεις και λύσεις προς την κατεύθυνση  των «έξυπνων πόλεων και ανθεκτικών κοινωνιών – smart cities and resilient societies», με τη χρήση και το συνδυασμό δεδομένων Γεω-επισκόπησης (Earth Observations). Το επιτυχόν πρόγραμμα με τίτλο SMURBS (SΜart URBan Solutions), έχει έντονα ελληνικό χρώμα, καθώς συντονίζεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ, και συμμετέχουν επιπλέον η Ακαδημία Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα συνολικού προϋπολογισμού 9,2 εκατομμυρίων Ευρώ, μια συντονισμένη συνέργεια 19 ερευνητικών ιδρυμάτων υψηλού κύρους, προερχόμενων από 12 Ευρωπαϊκές χώρες.

To πρόγραμμα SMURBS έχει ως στόχο την προώθηση και το συντονισμό της προσέγγισης των «έξυπνων πόλεων», σε ένα Ευρωπαϊκό δίκτυο πόλεων, μέσω της οποίας θα εξυπηρετείται πρωτίστως η ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του περιβάλλοντος και της κοινωνίας στις σύγχρονες πιέσεις της αστικής ρύπανσης, των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών και της ανεξέλεγκτης αστικής ανάπτυξης.

Βασικό εργαλείο αποτελεί η εκτεταμένη χρήση και συνέργεια των δεδομένων Γεω-επισκόπησης (δίκτυα επιτόπιων μετρήσεων, δορυφορικά δεδομένα, αριθμητικές προσομοιώσεις, καινοτόμες πλατφόρμες π.χ. IoT – δίκτυο των πραγμάτων, εφαρμογές κινητών, UAVs). Η χρήση νέων τεχνολογιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία λύσεων έξυπνων πόλεων και αυτή αφορά τόσο σε νέα μετρητικά συστήματα, μικροσένσορες και συστήματα παρακολούθησης περιβαλλοντικών πιέσεων με χαμηλότερο κόστος και αυτοματοποιημένα, όσο και σε συστήματα συλλογής, επεξεργασίας, οπτικοποίησης και διάχυσης της πληροφορίας, για τη δημιουργία εργαλείων και υπηρεσιών για τη λήψη αποφάσεων και την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών. Πρόκειται για μια διαδικασία δυναμική, στην οποία προσδωκάται να υπάρχει σημαντική συμμετοχή μικρομεσαίων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο της Γεω-επισκόπισης. Για το σκοπό αυτό το πρόγραμμα έχει προβλέψει την οργάνωση σχετικής ημερίδας (αρχές του 2018) όπου θα δωθεί η ευκαιρία στις εταιρείες να προτείνουν τις τεχνολογικές τους λύσεις και να αναδείξουν τις εφαρμογές τους. Το πρόγραμμα έχει επιπλεόν βασικό σκοπό την προώθηση της ελεύθερης διάχυσης και πρόσβασης δεδομένων, σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές του Συστήματος Συστημάτων Γεω-απεικόνισης (GEOSS), πάνω στα οποία ελεύθερα δεδομένα θα δύναται η δυνατότητα ανάπτυξης επιπλέον εφαρμογών και υπηρεσιών από τον ιδιωτικό και όχι μόνο τομέα, δίνοντας κίνητρο για αύξηση θέσεων εργασίας και επενδύσεις στην καινοτομία στο χώρο των Παρατηρήσεων της Γης.

Παραδείγματα για την κατεύθυνση των εφαρμογών που θα υλοποιηθούν, που ωστόσο θα αποφασιστούν και σχεδιαστούν κατά τα πρώτα στάδια του έργου με βάση πραγματικές ανάγκες, συμπεριλαμβάνουν ενδεικτικά: σύστημα αυτόματης ταυτοποίησης και ποσοτικοποίησης των διαφορετικών πηγών ρύπανσης συνοδευόμενο από δίκτυο αισθητήρων για τον προσδιορισμό χωρικών χαρακτηριστικών, προσομοιώσεις αέριας ρύπανσης και οπτικοποίησή της σε επίπεδο δρόμου, πλατφόρμα δορυφορικής παρακολούθησης φυσικών καταστροφών και εμπλουτισμός της με δεδομένα πληθοπορισμού (crowdsourcing), παρακολούθηση μεταβολών του αστικού ιστού με συνέργεια δορυφορικών δεδομένων και μη επανδρωμένων αέριων οχημάτων (drones).

Με την υποβολή της πρότασης ήδη 24 πόλεις από12 χώρες (συμπεριλαμβανομένων πόλεων της νοτίου Αμερικής και της Κίνας) εντάχθηκαν ως υποψήφιες στο δίκτυο, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί κατά τη διάρκεια του προγράμματος, με την Αθήνα (ευρύτερη περιοχή) να κατέχει την περίοπτη θέση της πόλης «πιλότου», στην οποία θα εφαρμοστούν οι περισσότερες από τις προτεινόμενες «έξυπνες» λύσεις.

Ακολουθήστε μας στο twitter: https://twitter.com/SMURBSproject.

Οι πόλεις που συμμετέχουν 

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι πόλεις που για την ώρα έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον και είναι υποψήφιες για την υλοποίηση των πιλοτικών εφαρμογών.

Συμμετέχοντες φορείς στο πρόγραμμα

*Δρ. Ευάγγελος Γερασόπουλος

• Δ/ντής Ερευνών Ινστιτούτου Ερευνών περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
• Δ/ντής Ελληνικού Γραφείου Γεω-Επισκόπισης
• Συντονιστής προγράμματος SMURBS

Ο Δρ. Ευάγγελος Γερασόπουλος είναι Διευθυντής Eρευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Σπούδασε Φυσική στο Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκηςκαι εκπόνησε τη Διδακτορική του Διατριβή στο πεδίο της Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Δυναμικής. Εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Max Planck στη Γερμανία (Τμήμα Βιογεωχημείας, Mainz) στον τομέα της Επιστήμης Αερολυμάτων. Πέραν των ερευνητικών του δραστηριοτήτων κατείχε ή κατέχει ενδεικτικά τις παρακάτω θέσεις ευθύνης: Μέλος του Προγραμματικού Συμβουλίου της Διακυβερνητικής Ομάδας Γεω-επισκόπισης (Group on Earth Observations (GEO) των ΗΕ (2015 – σήμερα), Διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου Γεω-επισκόπισης (2014 – σήμερα), Μέλος του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου (ΤΕΣ) για το Περιβάλλον και την Ενέργεια του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (2014 – 2016), Μέλος του Συμβουλίου του Ελληνικού Οργανισμού Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ) (2017-σήμερα), Προϊστάμενος και Υπεύθυνος Ποιότητας του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικής Χημείας (ΕΑΧ/ΕΑΑ) (2007 – σήμερα), Μέλος της Επιτροπής Καθοδήγησης (Steering Committee) του πρότυπου, διεθνούς ερευνητικού παρατηρητηρίου ΝΕΟ (Navarino Environmental Observatory) στη Μεσσηνία (2010 – σήμερα). Έχει συμμετάσχει/συντονίσει συνολικά 30 ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή Εθνικούς Πόρους και είναι συντονιστής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος H2020 SMURBS/ERA-PLANET για “Έξυπνες πόλεις σε θέματα ρύπανσης, καταστροφών και αστικής ανάπτυξης”.