Με σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων των υλικών εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων τα δημόσια και ιδιωτικά έργα από το δεύτερο εξάμηνο του 2018

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Με υποχρεωτική εκπόνηση και υλοποίηση Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, των υλικών εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, από υπεύθυνο μηχανικό, που θα είναι εξοπλισμένος με ειδική πιστοποίηση και παράλληλα τη διενέργεια ελέγχων πριν, κατά τη φάση της κατασκευής και μετά την ολοκλήρωση της, από τις αναθέτουσες αρχές, τις Υπηρεσίες Δόμησης και ανεξάρτητους οργανισμούς εποπτείας της διαχείρισης αποβλήτων, θα προωθούνται από το δεύτερο εξάμηνο του 2018 οι κατασκευές δημοσίων και ιδιωτικών έργων.

Απόφαση ΚΥΣΟΙΠ

Η αλλαγή του πλαισίου κατασκευών δημοσίων και ιδιωτικών έργων, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της ΕΕ για τα απόβλητα των κατασκευών και των κατεδαφίσεων τίθεται στις προτεραιότητες του σχεδίου της Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία, το οποίο μετά από εισήγηση του αρμόδιου αναπληρωτή υπουργού Σωκράτη Φάμελλου ενέκρινε την Παρασκευή 25 Μαΐου 2018 Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής  (ΚΥΣΟΙΠ)  και παράλληλα τέθηκε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση (http://www.opengov.gr/minenv/?p=9352) προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι φορείς να καταθέσουν τις προτάσεις τους,  μέχρι τις 26 Ιουνίου 2018 και ώρα 24.00

Χρονοδιάγραμμα

Το σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία θέτει μεταξύ άλλων σε προτεραιότητα την προσαρμογή του πλαισίου κατασκευών δημοσίων και ιδιωτικών έργων, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της ΕΕ για τα απόβλητα των κατασκευών και των κατεδαφίσεων δείτε εδώ Για το σκοπό αυτό σημειώνεται ότι με επισπεύδοντα συντονιστή φορέα το ΥΠΕΝ βρίσκεται σε εξέλιξη διυπουργική συνεργασία με το υπουργείο Υποδομών, ώστε να ολοκληρωθεί η ενσωμάτωση των σχετικών κοινοτικών προβλέψεων και να αρχίσει η υποχρεωτική εφαρμογή τους στη χώρα, με χρονοδιάγραμμα εντός του δεύτερου εξαμήνου 2018.

Στο σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι «στο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία ο κλάδος των Κατασκευών και των Κατεδαφίσεων θεωρείται κρίσιμος τομέας προτεραιότητας και αναφέρεται ότι η Επιτροπή θα λάβει μια σειρά μέτρων για να διασφαλιστεί η ανάκτηση πολύτιμων πόρων και η κατάλληλη διαχείριση των αποβλήτων από κατασκευές οικοδομών και κατεδαφίσεις κτιρίων, ώστε να διευκολυνθεί η αξιολόγηση της περιβαλλοντικής επίδοσης των κτιρίων. Άλλωστε, δεδομένης της μεγάλης διάρκειας ζωής των κτιρίων, είναι απαραίτητη η ενθάρρυνση βελτιώσεων του σχεδιασμού που θα μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα και την ανακυκλωσιμότητα των κατασκευαστικών στοιχείων τους. Ήδη, προς εφαρμογή της κατεύθυνσης αυτής έχει συνταχθεί το Πρωτόκολλο της ΕΕ για τα απόβλητα των κατασκευών και των κατεδαφίσεων».

Κινητικότητα νέων μονάδων

Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με έκθεση του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), το επίπεδο της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την Ε.Ε. από λιγότερο από 10% έως και πάνω από 90%. Σε ορισμένα κράτη μέλη, αυτή η κατηγορία αποβλήτων απορρίπτεται, καταλαμβάνοντας πολύτιμο χώρο σε χώρους υγειονομικής ταφής. Επιπλέον, εάν δεν διαχωρίζονται στην πηγή, μπορεί να περιέχουν μικρές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων, με κίνδυνο να προκαλέσουν ιδιαίτερους κινδύνους για το περιβάλλον.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ΕΟΑΝ η ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται από τις διάφορες οικοδομικές εργασίες (κατασκευές και κατεδαφίσεις) εκτιμώνται σε 6-7 εκατ. τόνους ετησίως (Μελέτη ΥΠΕΧΩΔΕ 2006), αλλά βαίνουν συνεχώς μειούμενες λόγω της κρίσης στον κλάδο κατασκευών. Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ένα οργανωμένο δίκτυο συλλογής και αξιοποίησης τους, η διαχείριση των υλικών αυτών σήμερα γίνεται αποσπασματικά, δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα στο περιβάλλον εξαιτίας της ανεξέλεγκτης διάθεσής τους.

Οι αναμενόμενες εξελίξεις, παρά την κρίση  έχουν κινητοποιήσει αρκετούς παίκτες του κατασκευαστικού κλάδου, οι οποίοι δρομολογούν είτε ολοκληρώνουν νέες μονάδες ανακύκλωσης  αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ), κυρίως σε περιοχές της περιφέρειας (Ήπειρο, Πελοπόννησο κλπ)

Τι προβλέπουν οι νέες ρυθμίσεις

Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της ΕΕ για τα απόβλητα των κατασκευών και των κατεδαφίσεων, που θέτει στόχο η κυβέρνηση να εφαρμοστεί στη χώρα μας εντός του δεύτερου εξαμήνου του 2018 στα δημόσια και ιδιωτικά έργα θα πρέπει να εκπονείται και να υλοποιείται από υπεύθυνο μηχανικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων σε κάθε έργο κατεδάφισης, ανακαίνισης ή κατασκευής.

Ένα άρτιο σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων περιέχει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο εκτέλεσης των διαφόρων εργασιών κατεδάφισης,  που πρόκειται να εκτελεστούν, τους υπεύθυνους εκτέλεσης των εργασιών αυτών, τα υλικά που θα συλλεχθούν επιλεκτικά και την τελική διάθεση τους.

Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να αποφασίσουν τις οριακές τιμές για τους ελέγχους πριν από την κατεδάφιση (για παράδειγμα, στην Αυστρία υπάρχουν για τους ελέγχους πριν από την κατεδάφιση δύο οριακές τιμές: 100 τόνοι και 3 500 m³ εκτιμώμενων παραγόμενων αποβλήτων Κ&Κ).

Στο σχέδιο θα πρέπει να δηλώνεται ο τρόπος διαχείρισης τόσο των επικίνδυνων όσο και των μη επικίνδυνων αποβλήτων.

Στοιχείο καίριας σημασίας αποτελεί η εκτέλεση των δραστηριοτήτων κατεδάφισης βάσει σχετικού σχεδίου.

Μετά την κατεδάφιση, ο εργολάβος θα πρέπει να προβεί σε απολογισμό των υλικών που συλλέχθηκαν πράγματι στην πηγή και των χώρων στους οποίους έχουν μεταφερθεί τα απόβλητα υλικά (για επαναχρησιμοποίηση, για προεπεξεργασία (διαλογή), για ανακύκλωση, για αποτέφρωση, υγειονομική ταφή κ.λπ.).

Βασική παράμετρος της ορθής διαχείρισης των αποβλήτων είναι η εξασφάλιση του διαχωρισμού των υλικών. Όσο καλύτερος είναι ο διαχωρισμός των αδρανών αποβλήτων Κ&Κ τόσο αποτελεσματικότερη είναι η ανακύκλωση και τόσο υψηλότερη η ποιότητα των ανακυκλωμένων αδρανών και λοιπών υλικών.

Οι έλεγχοι

Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, προβλέπεται να ελέγχεται σε αντιπαραβολή με τα προβλεπόμενα στον κατάλογο υλικών και παράλληλα  να διαβιβάζεται στις αρχές.

Η εποπτεία ολόκληρης της διαδικασίας προβλέπεται να γίνεται από τοπική αρχή ή από ανεξάρτητους τρίτους, για παράδειγμα από εξωτερικό οργανισμό διαχείρισης αποβλήτων:

• με τη διενέργεια ελέγχου στο εργοτάξιο από τρίτους κατά τη διάρκεια της κατεδάφισης,
• μετά την απομάκρυνση των επικίνδυνων αποβλήτων·
• μετά την ολοκλήρωση των εργασιών: βάσει δειγματοληπτικών ελέγχων που διεξάγονται από το ίδιο ανεξάρτητο τρίτο μέρος που έχει προετοιμάσει τον έλεγχο πριν από την κατεδάφιση·
• μετά την ολοκλήρωση των εργασιών: με τη διενέργεια ελέγχου βάσει εγγράφων προκειμένου να εξακριβωθεί ο τρόπος διαχείρισης όλων των μη ανακυκλώσιμων ή μη επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών (έλεγχος των εγγράφων μεταφοράς, των πιστοποιητικών επεξεργασίας ή της επεξεργασίας των αποβλήτων κ.λπ.).

Ο έλεγχος πριν από την κατεδάφιση αποτελείται από δύο μέρη:

α) Συλλεγόμενες πληροφορίες: Ταυτοποίηση όλων των απόβλητων υλικών που θα παραχθούν κατά τη διάρκεια των εργασιών κατεδάφισης με προσδιορισμό της ποσότητας, της ποιότητας και της θέσης τους στην κτιριακή ή αστική υποδομή. Θα πρέπει να ταυτοποιούνται όλα τα υλικά και να παρέχεται ικανοποιητική εκτίμηση της ποσότητας που πρόκειται να συλλεχθεί·

β) Πληροφορίες σχετικά με τα εξής:

– ποια υλικά θα πρέπει (υποχρεωτικά) να διαχωριστούν στην πηγή (όπως επικίνδυνα απόβλητα),

– ποια υλικά μπορούν/δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν,

– παροχή πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων (επικίνδυνων και μη) και τις δυνατότητες ανακύκλωσης.

Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο του ελέγχου πριν από την κατεδάφιση λαμβάνονται πλήρως υπόψη οι τοπικές αγορές των αποβλήτων Κ&Κ και των επαναχρησιμοποιούμενων και ανακυκλωμένων υλικών, συμπεριλαμβανομένης της διαθέσιμης χωρητικότητας των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης.

ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΥΝΑΡΜΟΛΟΓΗΣΗ

Οι κύριες ροές αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των αδρανών αποβλήτων από κτιριακές ή αστικές υποδομές, θα πρέπει να υποβάλλονται σε χωριστή επεξεργασία (π.χ. σκυρόδεμα, τούβλα, λιθοδομές, πλακάκια και κεραμικά).

Για τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών σε εφαρμογές υψηλής ποιότητας, ενδέχεται να απαιτούνται εργασίες κατεδάφισης με υψηλότερο βαθμό επιλεκτικότητας (όπως χωριστή συλλογή/αποσυναρμολόγηση του σκυροδέματος και των λιθοδομών).

Πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο (χειροκίνητης) αποσυναρμολόγησης ολοένα ευρύτερου φάσματος υλικών, ώστε να είναι εφικτή η επαναχρησιμοποίηση, συμπεριλαμβανομένων τεχνικών όπως η απογύμνωση (πριν από την κατεδάφιση) και η περισυλλογή (μετά την κατεδάφιση).

Σχετικά παραδείγματα αποτελούν το γυαλί, τα μαρμάρινα τζάκια, η πολύτιμη ξυλεία, όπως καρυδιά και δρυς, η παραδοσιακή πορσελάνη ειδών υγιεινής, οι λέβητες κεντρικής θέρμανσης, οι θερμοσίφωνες, τα σώματα καλοριφέρ, τα πλαίσια παραθύρων, οι λαμπτήρες και τα πλαίσια φωτιστικών, οι κατασκευές από χάλυβα και τα υλικά περιβλήματος.

Άλλα υλικά για τα οποία πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης είναι ο γύψος, τα θερμομονωτικά υλικά με αφρό, το σκυρόδεμα, καθώς και το ορυκτό μαλλί και ο υαλοβάμβακας.

Οι εν λόγω εργασίες δεν επιτρέπουν μόνο τη μεταγενέστερη επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των ίδιων των υλικών, αλλά αποσκοπούν επίσης στον καθαρισμό των κύριων ροών (δηλαδή των αδρανών αποβλήτων που προορίζονται για την παραγωγή ανακυκλωμένων αδρανών υλικών).

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ

Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα  εκτέλεσης των εργασιών ανακύκλωσης εντός του εργοταξίου, διότι μπορούν να προσφέρουν πλεονεκτήματα από πλευράς κόστους και να μειώσουν τις ανάγκες μεταφοράς.

Ωστόσο, οι αποφάσεις σχετικά με τις εν λόγω προπαρασκευαστικές εργασίες επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης εντός του εργοταξίου πρέπει να λαμβάνονται κατά περίπτωση, σε συνάρτηση με τα χαρακτηριστικά του εργοταξίου, όπως το μέγεθος του εργοταξίου και η απόστασή του από χώρους πρασίνου, κατοικημένες περιοχές και επιχειρήσεις.

Στις συγκεκριμένες αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οικονομικοί, περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί παράγοντες και παράγοντες που αφορούν την υγεία, καθώς και οι αντίστοιχοι κίνδυνοι. Για την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών συχνά απαιτούνται εγκρίσεις ή άδειες

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

Τα απορρίμματα συσκευασίας που εισάγονται στα εργοτάξια θα πρέπει να ελαχιστοποιούνται στον μέγιστο δυνατό βαθμό μέσω της βελτιστοποίησης της αλυσίδας εφοδιασμού, για παράδειγμα μαζικές παραδόσεις, συμφωνίες επιστροφής με τους προμηθευτές κ.λπ.

Τυχόν απορρίμματα συσκευασίας που δημιουργούνται εντός του εργοταξίου θα πρέπει να υποβάλλονται σε όσο το δυνατόν εκτενέστερη διαλογή, σύμφωνα με τις τοπικές πρακτικές συλλογής αποβλήτων, όπως πλαστικό, ξύλο, χαρτόνι, μέταλλο.

Είναι σημαντική η ορθή επισήμανση των απορριμμάτων συσκευασίας με τους κατάλληλους κωδικούς αποβλήτων (λαμβανομένων υπόψη των τοπικών ιδιαιτεροτήτων) σε περίπτωση που υπάρχουν μολυσμένες συσκευασίες, για παράδειγμα δοχεία χρωμάτων.

Η μόλυνση μπορεί να μειωθεί με την ελαχιστοποίηση της ποσότητας των επικίνδυνων αποβλήτων. Για παράδειγμα, τα δοχεία χρωμάτων θα πρέπει να είναι κενά, να καθαρίζονται όσο το δυνατόν καλύτερα με τη χρήση βούρτσας και να αφήνονται ανοικτά χωρίς το καπάκι τους, ώστε να στεγνώνουν τυχόν υπολείμματα χρωμάτων. Αφού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, τα δοχεία συνήθως ταξινομούνται ως μη επικίνδυνα απόβλητα και μπορούν εύκολα να ανακυκλωθούν.

Η παρακολούθηση είναι καίριας σημασίας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου διαχείρισης των αποβλήτων: όλοι οι ανάδοχοι πρέπει να διαθέτουν τα απαιτούμενα έγγραφα τεκμηρίωσης, και οι δραστηριότητες που όντως ασκούνται πρέπει να αντιστοιχούν σε αυτά.