Κρυπτονομίσματα: στην ευρωπαϊκή οικονομία με οδηγό την Πράσινη Συμφωνία

Του Δρος Προμηθέα Περίδη*

Η  ΕΕ βρίσκεται μπροστά στην πρόκληση από τη μία μεριά να αγκαλιάσει το “blockchain” και να προσπαθήσει να το ενσωματώσει στην ευρωπαϊκή οικονομία και από την άλλη να μπορέσει να βρει την ισορροπία μεταξύ των ενεργειακών απαιτήσεων του “blockchain” και των στόχων, που έχει θέσει για μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050.

Τεχνολογία “Blockchain”, Κρυπτονομίσματα και Περιβάλλον: Άλμα στο μέλλον με οποιαδήποτε συνέπεια;

Η πανδημία του κορωνοϊού, οι συνέπειες της για τις παγκόσμιες αγορές και οι προοπτικές γρήγορου κέρδους έστρεψαν την προσοχή του επενδυτικού κοινού στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο αδιαφανής κόσμος των κρυπτονομισμάτων έκανε αισθητή την παρουσία του. Δεν είναι μακριά όταν το κρυπτονόμισμα Bitcoin σκαρφάλωσε από τα $900 δολάρια τον Ιανουάριο του 2017 στα περίπου $20.000 δολάρια τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Η τεράστια πτώση που ακολούθησε, όταν τον Ιανουάριο του 2018 έπεσε κατά 65% φτάνοντας τελικά τον Νοέμβριο του ίδιου έτους στα $4.000 δολάρια με μια συνολική πτώση 85%, οδήγησε πολλούς στο συμπέρασμα, ότι η αγορά αυτή όδευε προς το τέλος της. Πάραυτα, η πανδημία και το κλείσιμο της πραγματικής οικονομίας στις περισσότερες χώρες του κόσμου έστρεψε τους μικρό-μεσαίους επενδυτές και πολλούς μεγάλους θεσμικούς επενδυτές στην αγορά των κρυπτονομισμάτων με αποτέλεσμα η αξία του Bitcoin να δεκαπλασιασθεί από τα $6.000 δολάρια τον Μάρτιο του 2020 στα περίπου $60.000 δολάρια τον Μάρτιο του 2021. Η αυξανόμενη δημοφιλία των κρυπτονομισμάτων έφερε σε επαφή μεγάλο μέρος του κοινού με την τεχνολογία του “blockchain” και τις πιθανές χρήσεις της συγκεκριμένης τεχνολογίας που είναι αναρίθμητες. Από εκτέλεση συναλλαγών έως σύναψη ηλεκτρονικών συμβολαίων και μηχανοργάνωση του κρατικού μηχανισμού. Ωστόσο, η χρήση του “blockchain” δεν είναι πανάκεια. Υπάρχουν αρκετές συνέπειες που οι Ευρωπαϊκές αρχές πρέπει να λάβουν υπόψη τους προτού επιτρέψουν την ευρεία χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας, μία εκ των οποίων μπορεί να είναι η αρνητική της επίδραση στο περιβάλλον και στους περιβαλλοντολογικούς στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τι είναι το “Blockchain”;

Το “blockchain” είναι μια «αλυσίδα μπλοκ» ή αλλιώς μία σειρά καταχωρίσεων δεδομένων και πληροφοριών σε ένα μητρώο (ledger), που αφορούν συγκεκριμένες συναλλαγές, οι οποίες εντάσσονται σε ένα μπλοκ. Οι συναλλαγές επαληθεύονται με τη χρήση κρυπτογραφικών μεθόδων και πιο συγκεκριμένα με την επίλυση ενός απαιτητικού υπολογιστικού προβλήματος (ενός γρίφου). Μόλις η χωρητικότητα του ενός μπλοκ εξαντληθεί αμέσως χρησιμοποιείται το επόμενο μπλοκ, δημιουργώντας μια συνεχή αλυσίδα καταχωρήσεων δηλαδή ένα “blockchain”. Η βασική διαφορά του “blockchain” σε σχέση με τις υφιστάμενες δομές αποθήκευσης πληροφοριών για τις συναλλαγές είναι, ότι δεν υπάρχει μία κεντρική αρχή (συνήθως κάποια τράπεζα) που να επαληθεύει όλες τις συναλλαγές, αλλά η επαλήθευση γίνεται αποκεντρωμένα (decentralized) από τους λεγόμενους κόμβους (nodes)- τους χρήστες δηλαδή που έχουν εγκαταστήσει το συγκεκριμένο λογισμικό και συμμετέχουν στη συγκεκριμένη αλυσίδα “blockchain”. Όταν γίνει μια συναλλαγή, όλοι οι χρήστες ταυτόχρονα και ανώνυμα επιβεβαιώνουν την συγκεκριμένη πληροφορία, ενημερώνουν το μητρώο για τις αλλαγές και αποθηκεύουν ένα αντίγραφο του μητρώου στον υπολογιστή τους. Για αυτό το λόγο λέμε, ότι το μητρώο δεν είναι μόνο αποκεντρωμένο, αλλά και διανεμημένο (distributed) σε διαφορετικούς χρήστες. Για παράδειγμα, σε μια συναλλαγή μέσω τράπεζας, η τράπεζα επιβεβαιώνει τη συναλλαγή μεταξύ δύο μερών, ενώ μέσω “blockchain” η συναλλαγή επαληθεύεται από όλους τους χρήστες με την αποθήκευση της πληροφορίας σε ένα μπλοκ, την επαλήθευση του μητρώου και την αποθήκευση του μητρώου από όλους τους χρήστες ανώνυμα με την χρήση συγκεκριμένων κωδικών – κλειδιών. Η εμπιστοσύνη στις συναλλαγές σχετικά με την ορθότητα των πληροφοριών επιτυγχάνεται μέσω της συμφωνίας δύο η περισσοτέρων χρηστών και η αξιοπιστία του συγκεκριμένου  “blockchain” αυξάνεται με τη συμμετοχή όλο και περισσότερων χρηστών σε αυτό.  Όταν πιστοποιηθούν ένας μεγάλος αριθμός συναλλαγών και εξαντληθεί η χωρητικότητα του μπλοκ, τότε αυτό προστίθεται στην αλυσίδα με τα άλλα μπλοκ. Η επαλήθευση των συναλλαγών και η πρόσθεση του καινούργιου μπλοκ γίνεται μέσω της επίλυσης πολύπλοκων μαθηματικών γρίφων που αναλαμβάνουν οι «μεταλλωρύχοι» (miners) του “blockchain” οι οποίοι χρησιμοποιούν ισχυρούς υπολογιστές (οι «μεταλλωρύχοι» μπορεί να είναι ταυτόχρονα και χρήστες). Όμως οι «μεταλλωρύχοι» δεν προσθέτουν το εκάστοτε μπλοκ στην αλυσίδα χωρίς κάποιο όφελος. Και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι τα κρυπτονομίσματα ή αλλιώς τα tokens, που παράγει η κάθε πλατφόρμα “blockchain”. Τα κρυπτονομίσματα δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από την «αμοιβή» που δίνει το κάθε “blockchain” στον «μεταλλωρύχο» που πρώτος θα λύσει τον μαθηματικό γρίφο και θα προσθέσει το καινούργιο block στην αλυσίδα.[1] Ανάλογα με το είδος και το μέγεθος της συναλλαγής, η αμοιβή του κάθε «μεταλλωρύχου» ποικίλλει από λίγα έως μερικές χιλιάδες δολάρια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με δελτίο τύπου της τον Μάρτιο του 2021 στηρίζει την τεχνολογία του “blockchain” και υποστηρίζει ότι εάν χρησιμοποιηθεί σωστά μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη στην Ευρωπαϊκή αγορά. Για αυτό το λόγο η Επιτροπή δεσμεύτηκε ότι θα δημιουργήσει ένα νομοθετικό πλαίσιο για το “blockchain” και θα προσφέρει χρηματοδότηση για νέες εταιρείες που θα διεξάγουν έρευνα πάνω σε αυτό ή θα δημιουργήσουν προϊόντα αυτού.[2]Παρόλα αυτά η επίλυση των γρίφων από τους «μεταλλωρύχους» απαιτεί τεράστια υπολογιστική δύναμη και τεράστια ενεργειακή κατανάλωση, κάτι το οποίο θα μπορούσε να έρθει σε σύγκρουση με τη δέσμευση της ΕΕ για την κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050.

Κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050

Ένας μεγάλος στόχος της ΕΕ είναι να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, δηλαδή να υπάρχει μία οικονομία με μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο στόχος αυτός είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (AEuropeanGreenDeal) η οποία εκφράζει τη δέσμευση της ΕΕ για παγκόσμια δράση για το κλίμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε για πρώτη φόρα το όραμα της για μια κλιματικά ουδέτερη ΕΕ το 2018και έθεσε στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων, της αύξησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας. Έως το 2030, οι βασικοί στόχοι της ΕΕ είναι να μειωθούν 40% οι εκπομπές ρύπων σε σχέση με το 1990, να αυξηθούν κατά 32% οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να βελτιωθεί κατά 32,5% η ενεργειακή αποδοτικότητα.Ο μακροπρόθεσμος στόχος είναι το 2050 να υπάρχουν μηδενικοί ρύποι που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η οικονομική ανάπτυξη να έχει αποσυνδεθεί από τη χρήση των περιβαλλοντολογικών παραγωγικών πηγών  και όλες οι χώρες της ΕΕ να ακολουθούν τους ίδιους κανόνες και τις ίδιες στρατηγικές όσον αφορά τα θέματα περιβαλλοντολογικής προστασίας και ενεργειακής απόδοσης.[3]

“Blockchain” και Περιβάλλον

Είδαμε, ότι για την αποτελεσματική λειτουργία ενός “blockchain” είναι απαραίτητη προϋπόθεση, στις περισσότερες περιπτώσεις, η επαλήθευση των συναλλαγών και η προσθήκη του μπλοκ στην αλυσίδα μέσω της επίλυσης κάποιου μαθηματικού γρίφου, κάτι που απαιτεί μεγάλη υπολογιστική δύναμη και πολύ υψηλή ποσότητα ενέργειας. Συνεπώς η ΕΕ βρίσκεται μπροστά στην πρόκληση από τη μία μεριά να αγκαλιάσει το “blockchain” και να προσπαθήσει να το ενσωματώσει στην ευρωπαϊκή οικονομία και από την άλλη να μπορέσει να βρει την ισορροπία μεταξύ των ενεργειακών απαιτήσεων του “blockchain” και των στόχων, που έχει θέσει για μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050. Μία λύση θα μπορούσε να είναι η δημιουργία και χρησιμοποίηση μεθόδων επαλήθευσης, που δεν απαιτούν την ενεργοβόρα επίλυση γρίφων, η χρησιμοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας για την λειτουργία των “blockchains” και η χρησιμοποίηση στο απώτερο μέλλον των κβαντικών υπολογιστών. Σε κάθε περίπτωση η τεχνολογία “blockchain” αναπτύσσεται και επεκτείνεται με γοργούς ρυθμούς και δεν θα αργήσει η ώρα όπου η ΕΕ  θα αναγκαστεί να βρει την χρυσή τομή ανάμεσα στη χρήση της και στην επίτευξη των περιβαλλοντολογικών της στόχων.

[1] Αξίζει να αναφέρουμε ότι κάποια blockchains δεν απαιτούν την επίλυση γρίφων για την επαλήθευση των πληροφοριών, αλλά η επαλήθευση γίνεται με άλλα κριτήρια όπως τον αριθμό κρυπτονομισμάτων που κατέχει ο χρήστης.  Ακόμα πέρα από τη δημιουργία νέων κρυπτονομισμάτων, πολλά blockchains προσφέρουν στους minersσαν αμοιβή κάποια τέλη συναλλαγών.

[2]https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/blockchain-strategy

[3]https://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/2050_el

Σύντομο Βιογραφικό

Ο Δρ. Προμηθέας Περίδης είναι δικηγόρος και διδάκτορας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας (European UniversityInstitute) με αντικείμενο μελέτης τα εναλλακτικά επενδυτικά κεφάλαια και προϊόντα. Κατέχει πιστοποιητικό από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, (UN ClimateChange) όσον αφορά τα χρηματοοικονομικά αειφόρου ανάπτυξης (sustainablefinance). Έχει ολοκληρώσει μεταπτυχιακές σπουδές σε οικονομικό/ποινικό δίκαιο στο πανεπιστήμιο του Μονάχου και σε διεθνές τραπεζικό δίκαιο, δίκαιο των χρηματαγορών και χρηματοοικονομικά στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Έχει εμπειρία σαν σύμβουλος δόμησης επενδυτικών προϊόντων, νομικός σύμβουλος και σύμβουλος κανονιστικής συμμόρφωσης σε τραπεζικά ιδρύματα και επενδυτικά κεφάλαια του εξωτερικού.