Οι καταστροφικές αποφάσεις για την πόλη είναι μέρος της ιστορίας της

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Οι προτομές και οι κάθε μορφής αναμνηστικές στήλες κλπ σίγουρα πλουτίζουν τον δημόσιο περίγυρο. Συνήθως μας θυμίζουν τα θετικά και ηρωικά της ιστορίας μας. Δεν θα έπρεπε, όμως, να μην σβήνουν από την μνήμη των πόλεων και οι αρνητικές, καμία φορά καταστροφικές, αποφάσεις; Όπως οι νόμοι και τα διατάγματα που με την βούλα του κράτους επιδείνωσαν το αστικό περιβάλλον όπου ζούμε; Χρειαζόμαστε υπομνήσεις στον δημόσιο χώρο για να μην ξεχνάμε τους υπαίτιους. 

Για τους πεσόντες στα Ίμια – Ρηγίλλης & Βασ. Σοφίας

Ανάθεμα

Στήλες η Αθήνα έχει πολλές – από τις αναθηματικές στήλες της αρχαιότητας μέχρι τις στήλες των δημόσιων χώρων που τιμούν κάποιο πρόσωπο ή κάποιο γεγονός. Στους δημόσιους χώρους, γιατί να τιμούμε, με προτομές, στήλες κλπ. μόνο ευεργέτες, επιφανείς και γεγονότα σημαντικά για την ιστορία μας; Η ιστορία μας δεν αποτελείται μόνο από αυτά. Η εξέλιξη των πόλεων αναμφίβολα αποτελεί και αυτή μέρος της ιστορίας μας. Όπως και οι νομοθετικές αποφάσεις που καθόρισαν τον πολεοδομικό τους μετασχηματισμό, θετικό ή αρνητικό. Για την Αθήνα, δύσκολα θα βρεθεί πιο καταστροφικό νομοσχέδιο από τον χουντικό Αναγκαστικό Νόμο 395 του 1968. Ιδιαίτερα για τις περιοχές με μικρότερο επιτρεπόμενο αριθμό ορόφων. Με αυξήσεις του συντελεστή δόμησης από 20% έως 40%, η ανατροπή της, μέχρι τότε, ακόμα σχετικά ανεκτής συνολικής εικόνας της πόλης, ήταν απόλυτη. Είναι εφιαλτικό να αναλογίζεσαι ότι ένα και μόνο διάταγμα ήταν η αιτία.

Και για τους ήρωες της Μαγούλας

Σε τόπους εγκλημάτων, υπήρχε κάποτε το έθιμο να ρίχνουν οι περαστικοί πέτρες σε σωρούς αναφωνώντας «ανάθεμα» για να εκδηλώσουν την κατάρα τους. Δεν θα ήταν διδακτικό να ανεγερθεί, σε κάποιο από τα ιδιαίτερα πληγέντα, από το διάταγμα αυτό, σημεία του λεκανοπεδίου, μια στήλη «ανάθεμα»; Για να μην ξεχνάμε. Ούτε εμείς, ούτε κανείς που θα την βλέπει στο μέλλον. Και να ευχόμαστε να μην δημιουργηθούν ξανά οι συνθήκες που θα δικαιολογούσαν και άλλες αντίστοιχες στήλες. Όπως για τις ζώνες αιγιαλού.

Η κοινωνία μας είναι, όμως, έτοιμη για μαζικές αντιδράσεις σε πολεοδομικά θέματα; Ακόμα όχι, αλλά στο μέλλον ο αποτρεπτικός της ρόλος, μέσα από κινήματα πολιτών, μπορεί να γίνει καθοριστικός. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πάρει θέση στο θέμα της έμμεσης αύξησης του συντελεστή δόμησης για όλες τις περιπτώσεις όπου οι παραδοσιακές πέργκολες, σκιάδες κλπ σε υπαίθριους χώρους εστίασης καταλήγουν να γίνονται περίκλειστοι χώροι, συχνά θερμαινόμενοι. Και τι σημαίνει αυτό για μια πόλη με θεσμοθετημένους όρους δόμησης.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design