Έρευνα ecopress: Η Ελλάδα στον αστερισμό της «εσώκλειστης» οικονομίας
ΕπιχειρήσειςΈργαΟικονομίαΧρήμα 6 Απριλίου 2020 Αργύρης
Της Άντας Σεϊμανίδη
Το μεγάλο crush-test της εξ΄αποστάσεως εκπαίδευσης. Πώς εξελίσσονται οι νέες ψηφιακές υπηρεσίες που κάνουν επέλαση στην καθημερινότητά μας. Μία πρωτότυπη έρευνα βασισμένη σε επίκαιρα στοιχεία.
Διανύοντας το επόμενο εικοσαήμερο εγκλεισμού μας λόγω κορωνοϊού και έχοντας ήδη το αίσθημα της κόπωσης, της απομάκρυνσης από την «σφριγηλή» καθημερινότητα αλλά και από τους επαγγελματικούς και συνολικότερους στόχους μας , μια νέα οικονομία μπαίνει πλέον δυναμικά στη ζωή μας απαιτώντας να προσαρμοστούμε σε αυτήν.
Δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να μας ανεβάσει τη διάθεση, καθώς αποδεικνύεται ότι η ανθρώπινη επαφή είναι αναντικατάστατη , μπορεί όμως να παράσχει διεξόδους και λύσεις σε αρκετούς επαγγελματικούς, εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς τομείς για ένα τουλάχιστον διάστημα.
«Eσώκλειστη» οικονομία
Πρόκειται για την «εσώκλειστη» οικονομία “shut in economy”, έναν πράγματι επιτυχημένο όρο, τον οποίο επέλεξε ένας καθηγητής του MIT προκειμένου να προσδιορίσει το σύνολο των απεριόριστων ψηφιακών αλλά και των ελάχιστων φυσικών υπηρεσιών και προϊόντων που κινούν τις εγχώριες οικονομίες αυτό το διάστημα. Υιοθετούμε λοιπόν τον όρο, κάνοντας όμως τη δική μας πρωτότυπη καταγραφή της εξέλιξης της «εσώκλειστης» οικονομίας στην Ελλάδα με βάση τρέχοντα στοιχεία. Ανάμεσα στις βασικές εκφάνσεις της είναι η τηλεκπαίδευση, η τηλεργασία, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η online ψυχαγωγία, η τηλεϊατρική και το υπολογιστικό «νέφος» με τις εταιρείες τεχνολογίας να είναι εκεί για να προσφέρουν όλες αυτές τις υπηρεσίες, «ξεπλένοντας» εν μέρει τις επικρίσεις που έχουν δεχτεί τα τελευταία χρόνια. Πέρα όμως από τις προαναφερθείσες καθημερινά ξεπροβάλλουν και νέες προτεινόμενες υπηρεσίες σε τομείς που ούτε μπορούσε κανείς να φανταστεί.
Η απότομη «εισβολή» στα νοικοκυριά
Στην παρούσα αρθρογραφία θα ξεναγηθούμε συνοπτικά στον πρώτο εκ των βασικών τομέων της “shut in economy” που ήδη επηρεάζει εμφανώς τη ζωή μας όχι μόνον σε επαγγελματικό αλλά και σε οικογενειακό επίπεδο. Ο λόγος για την τηλεκπαίδευση, που «εισέβαλε» σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά αφού εφαρμόζεται ήδη από τα σχολεία , τις πανεπιστημιακές σχολές , τα ΔΙΕΚ και τα ιδιωτικά ΙΕΚ, τα φροντιστήρια , σχολές εκμάθησης ξένων γλωσσών και σε πολλές άλλες εξειδικευμένες ανάγκες. Για τα μεν σχολεία, τα μέχρι σήμερα συμπεράσματα από την εφαρμογή της εξ΄αποστάσεως εκπαίδευση, αποκαλύπτουν ανταπόκριση αλλά και δυσκολίες (ειδικά στη σύγχρονη εκπαίδευση), παρά τις εντατικές προσπάθειες Πολιτείας και διδακτικού προσωπικού.
Στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο είχαν εγγραφεί στις αρχές Απριλίου 393.381 χρήστες εκ των οποίων 137.580 εκπαιδευτικοί και 255.801 μαθητές(στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας) . Αυτό σημαίνει, ότι ενώ η συμμετοχή δασκάλων και καθηγητών είναι σχεδόν καθολική, των παιδιών είναι μικρή, αν σκεφτεί κανείς ότι ο μαθητικός πληθυσμός της χώρας φτάνει κοντά στους 1.500.000. Σύμφωνα με στοιχεία σχετικού προγράμματος εκπαιδευτικών , περίπου το 21% των μαθητών δεν διαθέτουν στο σπίτι τους τον τεχνικό εξοπλισμό για να συνδεθούν σε όποια πλατφόρμα, είτε αυτός αφορά υπολογιστή , είτε τάμπλετ, είτε κατάλληλο κινητό. Στην ασύγχρονη εκπαίδευση τα αποτελέσματα είναι καλύτερα (έχουν εγγραφεί πάνω από 850.000 μαθητές και πάνω από 160.000 εκπαιδευτικοί) κάτι που προφανώς οφείλεται στις ήδη υφιστάμενες ψηφιακές δομές του Υπουργείου ( Ε-Books, Ψηφιακό Φωτόδεντρο, Πλατφόρμα «Αίσωπος») που είναι ήδη οργανωμένες ανά βαθμίδα (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο, ΕΠΑΛ).
Επίσης για τους μαθητές δημοτικού, στους οποίους δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα μαθήματα εκπαίδευσης εξ΄αποστάσεως ξεκίνησε από τις 30 Απριλίου η εκπαιδευτική τηλεόραση στην ΕΤ2 με περισσότερους από 125.000 μαθητές να παρακολουθούν το εναρκτήριο μάθημα σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Nielsen. Στα παιδιά ηλικίας 4-14 ετών το ποσοστό τηλεθέασης έφτασε το 51,2% και στις ηλικίες 4-17 το 49,5%, ενώ εντυπωσιακά ήταν τα ποσοστά και των γονέων, -κυρίως των πατεράδων- που, ως φαίνεται, παρακολούθησαν με τα παιδιά τους τα πρώτα τηλεοπτικά μαθήματα γλώσσας, ιστορίας και φυσικής. Σημειώνεται επίσης ότι για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τo υπουργείο Παιδείας χρησιμοποιεί την διαδικτυακή πλατφόρμα Webex Meeting.
Η ειδική προσαρμογή στην ιδιωτική εκπαίδευση
Ειδικότερα θέματα προκύπτουν από την εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης από τα ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια και ιδιωτικά ΙΕΚ. Εκεί, οι γονείς καλούνται επιπλέον να καταβάλουν ( ή έχουν ήδη προκαταβάλει) τα μηνιαία δίδακτρα με εξαίρεση τις υπηρεσίες που δεν προσφέρονται για τη χρονική περίοδο που έχει απαγορευθεί η λειτουργία τους (όπως λχ η μεταφορά και η μεταφορά και τη σίτιση των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία).
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ιδιωτικών Σχολείων, τα περισσότερα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια εφαρμόζουν αυτή τη στιγμή τεχνικές σύγχρονης και ασύγχρονης εξ αποστάσεως διδασκαλίας , τουλάχιστον για 4 ώρες μαθημάτων ημερησίως στις πιο προηγμένες πλατφόρμες ομαδικής σύνδεσης. Κάποια μάλιστα αναφέρουν ότι πραγματοποιούν κατά 95% τα μαθήματα εξ αποστάσεως.
Αντίστοιχα τα φροντιστήρια έχουν επικεντρωθεί σε ηλεκτρονικά μαθήματα στα μεγαλύτερα παιδιά που δίνουν εξετάσεις. Εδώ όμως τίθενται τα εξής ερωτήματα για όσους καταβάλλουν οικονομικό αντίτιμο για εκπαίδευση: Η τηλεκπαίδευση δεν ισοδυναμεί από άποψη ποιότητας κι αποτελέσματος με την δια ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία , όπως έχει επισημάνει και η ίδια η υπουργός Παιδείας.
- Αν λοιπόν ένας γονιός επιλέξει να μην πληρώσει καθόλου το φροντιστήριο από την παύση λειτουργίας του και το παιδί του απέχει από τα ηλεκτρονικά μαθήματα, τι θα γίνει όταν ανοίξει ξανά το φροντιστήριο;
- Τι θα γίνει επίσης με τις έξτρα εκπαιδευτικές και εξωσχολικές δραστηριότητες οι οποίες στα ιδιωτικά σχολεία προπληρώνονται ως ένα σημαντικό μέρος της σχολικής χρονιάς;
- Αλλά και τι θα ισχύσει με τα δίδακτρα για τα ιδιωτικά νηπιαγωγεία και τους βρεφονηπιακούς σταθμούς όπου η τηλεκπαίδευση δεν είναι δυνατή;
Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά και μόνον ερωτήματα από τα δεκάδες που προκύπτουν καθημερινά και χρήζουν παραπέρα εξειδίκευσης.
Αυτό είναι κάτι το οποίο γνωρίζει η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως (αναμένεται μάλιστα άμεσα να απαντήσει σε κάποια ερωτήματα που αφορούν τα δίδακτρα) προφανώς όμως λόγω του πλήθους των εμπλεκομένων στις πάσης φύσεως υπηρεσίες ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι σχετικές ρυθμίσεις είναι δύσκολο να εξειδικευτούν. Χαρακτηριστικό του οικονομικού μεγέθους των υπηρεσιών ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι ότι τα ελληνικά νοικοκυριά ξοδεύουν ετησίως περί τα 4 δισ. ευρώ ετησίως σε πάσης φύσεως υπηρεσίες ιδιωτικής εκπαίδευσης, χώρια των μη καταγεγραμμένων επίσημα υπηρεσιών όπως κατ΄ οίκον μαθήματα κλπ (ΣΣ Στοιχεία του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ).
Το πιθανότερο είναι λοιπόν οι όποιες ρυθμίσεις να τακτοποιήσουν τα τρέχοντα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί μέχρι την αποκατάσταση της φυσικής διδασκαλίας , παρά να δώσουν μακροπρόθεσμες απαντήσεις σε ένα τόσο σύνθετο ζήτημα όπως η εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης στους προαναφερθέντες εκπαιδευτικούς φορείς. Το αν τώρα, η εξ αποστάσεως διδασκαλία σε σχολικές ηλικίες ..μακροημερεύσει ως επικουρική κυρίως διδακτική υποστήριξη πέραν του κορωνοϊου, φαίνεται ότι θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχή αντιμετώπιση σημερινών αντιξοοτήτων, όπως η έλλειψη εξοπλισμού, η δυσλειτουργία του διαδικτύου για πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες, η ελλιπής επιμόρφωση, αλλά και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Οι οποίοι ανέλαβαν έναν νέο ρόλο χωρίς όμως την εξασφάλιση όλων των απαραίτητων μέσων, όπως έχουν επισημάνει πρόσφατα Σύλλογοι Εκπαιδευτικών.
Πανεπιστήμια και ΕΜΠ: Η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει
Αντίθετα, στις πανεπιστημιακές σχολές, η τηλεκπαίδευση γνωρίζει μεγάλη επιτυχία ειδικά σε μαθήματα που είναι επιδεκτικά στην εξ αποστάσεως διδασκαλία και φαίνεται ότι ήρθε για να μείνει:
Σήμερα στο Χαροκόπειο το ποσοστό των εξ ολοκλήρου προσφερόμενων μαθημάτων εξ αποστάσεως ανέρχεται σε 94%, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης σε 93%, ενώ στο Πανεπιστήμιο Πατρών το ποσοστό είναι περίπου 91% ( στοιχεία υπουργείου Παιδείας).
Αλλά και το Πολυτεχνείο έχει ξεκινήσει τη σύγχρονη εξ αποστάσεως διδασκαλία σε συγκεκριμένα μαθήματα της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών και της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. Κατά την εκτίμηση του Πρύτανη του ΕΜΠ κ. Ανδρέα Μπουντουβή, η μέχρι στιγμής αποτίμηση είναι θετική τόσο ως προς τη χρηστικότητα του λογισμικού και τη λειτουργία του δικτύου όσο και, κυρίως, ως προς την ανταπόκριση των φοιτητών.
Οι όποιες δυσχέρειες αφορούν κυρίως την γενική υπερφόρτωση του δικτύου. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία αφορά, εκτός των προπτυχιακών, και τα μεταπτυχιακά μαθήματα στο ΕΜΠ, όπου είναι πιο πρόσφορες οι συνθήκες για σύγχρονη διδασκαλία λόγω μικρού μεγέθους τάξης.
Σε ότι αφορά το λογισμικό ο κ. Μπαντουβής επισημαίνει ότι καθολική χρήση του στο ΕΜΠ δεν ενδείκνυται, λόγω ιδιαιτεροτήτων του μαθήματος, προτιμήσεων και ιδιοσυγκρασίας του διδάσκοντα, μεγέθους της τηλε-τάξης, αλλά και του ενδεχόμενου κόστος . Θεωρεί επίσης εφικτό να γίνει διδασκαλία εξ αποστάσεως ακόμη και για τον παραδοσιακό τρόπο με πίνακα-και-κιμωλία, με σχετικά απλό και φθηνό πρόσθετο εξοπλισμό, ενώ εκτιμά ότι η όλη διαδικασία ήρθε για να μείνει:
-«Ακόμα και όταν αποκατασταθεί η κανονικότητα η κάλυψη μέρους των μαθημάτων με εξ αποστάσεως διδασκαλία μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη διαθεσιμότητα πρόσθετου εκπαιδευτικού χρόνου για διάφορα μαθήματα π.χ. εργαστηριακά με στόχο τη μείωση της συνολικής απώλειας χρόνου και συνακόλουθα της παράτασης του τρέχοντος εξαμήνου».
Πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης αλλά και διενεργώντας σύγχρονα μαθήματα εξ αποστάσεως «έστησαν» και τα 114 από τα 126 ΔΙΕΚ της χώρας και μάλιστα σε κάποια από αυτά όπως Αιγίου, Χαλκιδικής, Μοναστηρίου, Μεγάρων τα ποσοστά συμμετοχής εκπαιδευτών και καταρτιζόμενων άγγιξαν και το 100%.
Σημειώνεται ότι τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα χρησιμοποιούν επίσης σε μεγάλο βαθμό τις πλατφόρμες webex/Cisco και teams/Microsoft.
Ποια φαίνεται να είναι η προοπτική της τηλεκπαίδευσης στα πανεπιστήμια μετά την εποχή του κορωνοϊού; Θετική γιατί παρέχει προφανώς πολλές και διαφορετικές δυνατότητες (π.χ. για κατανεμημένα ιδρύματα όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου που έχουν σχολές σε διαφορετικά μέρη και οι συνεχείς μετακινήσεις είναι απαραίτητες, για διαπανεπιστημιακές συνεργασίες, για την αναβάθμιση της εικόνας τους, για την αποθήκευση του μαθησιακού υλικού σε ψηφιακή μορφή, για εξοικονόμηση των χρόνων μετακίνησης φοιτητών και καθηγητών ) και πολλά άλλα.
-Ενδεχόμενες δυσκολίες;
-Η συνεχής συντήρηση και τεχνική υποστήριξη των υποδομών για τηλεκπαίδευση , νομικά προβλήματα που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα του εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο (και άρα μπορεί να αντιγραφεί) , το ελλειπτικό σχετικά με την χρήση της τηλεκπαίδευσης θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙ/ΤΕΙ, όπως επίσης και το θεσμικό πλαίσιο που αφορά τη γλώσσα στην οποία πρέπει να διδάσκονται τα μαθήματα και , last but nοτ least , η έλλειψη συνολικότερων κινήτρων (όχι μόνο οικονομικών) για τους διδάσκοντες που θα πρέπει να επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ανάπτυξης.
Τηλεκπαίδευση και επιχειρηματική ανάπτυξη
Πεδίο δόξης λαμπρό φαίνεται όμως να ανοίγει ο κορωνοϊός και για την τηλεκπαίδευση στον επιχειρησιακό χώρο όπως και σε πλήθος άλλων τομέων με εξειδικευμένες ανάγκες. Από τη δική τους πλευρά, οι εκπαιδευόμενοι-εργαζόμενοι γλιτώνουν πολύτιμο χρόνο μετακινήσεων και τους δίνεται η ευελιξία για να διαλέξουν µόνοι τους το χρόνο που θα διαθέσουν, χωρίς να χρειάζεται να λείπουν από τη δουλειά τους ενώ οι επιχειρήσεις δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για τέτοιες τεχνολογίες αφού τους προσφέρουν τη δυνατότητα για συνεχή εκπαίδευση των στελεχών τους µε μικρό κόστος.
Κρίνοντας και μόνον από την ειδική εκπαίδευση που θα απαιτηθεί για την τηλεργασία ( προβλέπεται ήδη, ως μορφή οργάνωσης εργασίας, στο εθνικό δίκαιο με βάση το αρ. 5 του ν. 3846/2010 και στο προσάρτημα Β της ΕΓΣΣΕ 2006-2007) και για την πλήρη ανακατανομή ρόλων και εργαζομένων αλλά και για την παρακολούθηση που θα απαιτηθεί , αντιλαμβάνεται κανείς το εύρος και το βάθος του συγκεκριμένου αντικειμένου.
Και φυσικά είναι και το ευρύτερο επιχειρηματικό κομμάτι που συνδέεται με την ραγδαία σήμερα ανάπτυξη της τηλεκπαίδευσης . Η παραπέρα υποστήριξη της οποίας, αποτελεί μια ουσιαστική πρόκληση για όλους τους παρόχους ίντερνετ και φυσικά μια πρώτης τάξης επιχειρηματική ευκαιρία για τους προμηθευτές λογισμικού, τεχνικού εξοπλισμού κλπ.
Είναι χαρακτηριστικό ( στοιχεία της ομάδας Business Intelligence του Skroutz) ότι την περίοδο 9-29 Μαρτίου 2020, οι πωλήσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσω της παλτφόρμας στον τομέα Τεχνολογία αυξήθηκαν κατά 44% σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο 2020 με πιο δημοφιλείς αγορές φορητούς υπολογιστές, ηχεία, tablets κλπ. Όσο για τους παρόχους της πιο διαδεδομένης ηλεκτρονικής πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης;
-Οι βασικές επιλογές αυτή τη στιγμή παρέχονται κυρίως από google και MS που σημαίνει στην πράξη μεγάλη ωφέλεια για την Cisco και την Microsoft. Υπάρχουν όμως και άλλες open source υπηρεσίες που δεν απαιτούν εγκατάσταση λογισμικού στο pc όπως το ΒigBlueButton , το Moodle , το eFront κα που ενδεχομένως κάποιοι θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν.
Στο ευρύτερο τέλος πλαίσιο της τηλεκπαίδευσης (συνεννοήσεις εξ αποστάσεως κα) θα παίξουν ρόλο και οι υπηρεσίες που παρέχονται μέσω του cloud με ελληνικές εταιρείες όπως η Sρace Ηellas έτοιμες να τις προσφέρουν.
Ένα είναι σίγουρο: η τηλεεκπαίδευση δεν είναι μόνον ένας πυλώνας της «εσώκλειστης» οικονομίας αλλά λόγω της ισχυρής κοινωνικής της επιρροής εξελίσσεται αυτήν την περίοδο σε έναν δυναμικό επιχειρηματικό τομέα.
