Αυθαίρετα: Οι αρμοδιότητες μεταξύ κεντρικού κράτους, περιφερειών και δήμων – Οι εξελίξεις στην Αττική

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας,  μετά τον πύρινο όλεθρο στις περιοχές της Ανατολικής Αττικής αναδεικνύονται τα όρια των ευθυνών και αρμοδιοτήτων, που ισχύουν στο τρίγωνο κεντρικού κράτους (υπουργεία και αποκεντρωμένες διοικήσεις), Περιφερειών και Δήμων, όσον αφορά  τόσο την διαδικασία χαρακτηρισμού όλων των παράνομων κατασκευών, όσο και  την κατεδάφιση αυθαιρέτων κτιρίων, τα οποία βρίσκονται σε δάση, αιγιαλούς, ρέματα και άλλες προστατευόμενες περιοχές, για τα οποία  έχουν εκδοθεί τελεσίδικες αποφάσεις κατεδάφισης.

Το θέμα ανοίγει η Περιφέρεια Αττικής, η οποία με δημόσια ανακοίνωση της υπογραμμίζει ότι η διαδικασία χαρακτηρισμού αυθαιρέτων είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των δήμων , ενώ με  δύο διευκρινίσεις παραπέμπει αφενός μεν για την ευθύνη των κατεδαφίσεων  στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις αφετέρου δε για τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων για τα αυθαίρετα στις Περιφέρειες, στην εκκρεμότητα έκδοσης σχετικού ΠΔ από το ΥΠΕΝ.

Σημειώνεται  ότι οι Περιφέρειες με επίσημη απόφαση της διοίκησης της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝΠΕ)  δεν δέχονται να αναλάβουν τις σχετικές αρμοδιότητες, για τον έλεγχο δόμησης στις περιοχές ευθύνης τους. Στο μεταξύ το ΥΠΕΝ προχώρησε στη θεσμοθέτηση νέας νομοθετικής ρύθμισης, που προβλέπει οικειοθελείς κατεδαφίσεις αυθαιρέτων από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες τους.

Ανακοίνωση για τις αρμοδιότητες

Η σχετική ανακοίνωση έχεις ως εξής: Η Περιφέρεια Αττικής, με αίσθηση ευθύνης απέναντι στους πολίτες και για την έγκυρη πληροφόρησή τους, ενημερώνει σχετικά με τη διαδικασία ελέγχου και κατεδάφισης παράνομων κατασκευών στα ρέματα:

Η διαδικασία χαρακτηρισμού αυθαίρετων κατασκευών (σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο π.δ. 267/1998) είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των υπηρεσιών Δόμησης των Δήμων (οι οποίες γνωρίζουν τις κατασκευές εντός των ρεμάτων ή των παραρεμάτιων ζωνών) και εκκινεί με τη σύνταξη σχετικών εκθέσεων αυτοψίας από αυτούς. Οι εκθέσεις αυτές, αφού καταστούν οριστικές (με την πάροδο προθεσμίας 30 ημερών χωρίς υποβολή ένστασης ή απόρριψη τυχόν ένστασης από το αρμόδιο όργανο), αποστέλλονται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση, η οποία είναι αρμόδια (άρθρο 280 του ν. 3852/2010) για την εκτέλεση αποφάσεων κατεδάφισης αυθαίρετων κτισμάτων ή κατασκευών.

Δύο διευκρινίσεις:

1^η: Δεν πρέπει να συγχέονται οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις με τις Περιφέρειες (σύμφωνα με τον ν. 3852/2010 (ΦΕΚ Α΄ 87) «Πρόγραμμα Καλλικράτης).

2^η διευκρίνιση: ο νόμος 4495/2017 (ΦΕΚ Α΄ 167) «Έλεγχος και προστασία του Δομημένου Περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις», που προβλέπει τη μεταβίβαση μέρους των προαναφερόμενων αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες, δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ λόγω της εκκρεμότητας έκδοσης του προβλεπόμενου Προεδρικού Διατάγματος από το αρμόδιο Υπουργείο.

Επιστολή για κατεδαφίσεις

Στο μεταξύ με αφορμή τα γυρίσματα του καιρού και τις νεροποντές, που διαδέχονται τη φονική επέλαση της φωτιάς, η Περιφέρεια Αττικής με επιστολή της προς την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Παλλήνης ζήτησε την κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών στα ρέματα των πληγεισών περιοχών για αντιπλημμυρική προστασία.

Ειδικότερα η Περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου με επιστολή της προς την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Παλλήνης ζήτησε  να ελέγξουν και να κατεδαφίσουν τις αυθαίρετες κατασκευές – κατοικίες, μάνδρες, κ.ά. -, που εμποδίζουν τον καθαρισμό των ρεμάτων στις περιοχές που επλήγησαν από την καταστροφική πυρκαγιά που έλαβε χώρα στις 23-7-2018 στον Δήμο Μαραθώνα – Νέα Μάκρη και Δήμο Ραφήνας – Πικερμίου.

Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου της Περιφέρειας συγκεκριμένα στην επιστολή αναφέρεται ότι «σε συνέχεια του αριθ. 5180/25-7-2018 Έκτακτου Δελτίου Επιδείνωσης Καιρού της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας για επικείμενα φαινόμενα στην Αττική και την αποστολή συνεργείων για τον έλεγχο και τον καθαρισμό των περιοχών ευθύνης μας – που επιβαρύνθηκαν από την καταστροφική πυρκαγιά της 23ης -7-2018 – διαπιστώθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες μας ότι: ανάντη των οδών Δημοκρατίας και Ποσειδώνος από την περιοχή της Ραφήνας μέχρι και την περιοχή Μάτι και για μήκος πλέον των τριακοσίων έως πεντακοσίων μέτρων τα υπάρχοντα ρέματα κατά τμήματα περιορίζονται από ιδιωτικές κατασκευές (κατοικίες – μάντρες κ.λπ.) καθώς και από δημοτική οδοποιία». Στην επιστολή προστίθεται δε: «Κατόπιν των ανωτέρω και προκειμένου να είναι δυνατός ο καθαρισμός των υπαρχόντων ρεμάτων, παρακαλούμε όπως προβείτε σε έλεγχο των εν λόγω κατασκευών σύμφωνα με τις αρμοδιότητές σας (π.δ.267/1998 ΦΕΚ Α΄195 για τον χαρακτηρισμό και την κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών και άρθρο 280 του ν. 3852/2010 ΦΕΚ Α΄87) και μας ενημερώσετε σχετικά».

Αντιδράσεις για τις κατεδαφίσεις

Η πρώτη απόπειρα κατεδάφισης επικίνδυνων  αυθαίρετων, όπως  κατασκευές – κατοικίες, μάνδρες, κ.ά., που εμποδίζουν τον καθαρισμό των ρεμάτων συνάντησε αντιδράσεις το Σάββατο 28 Ιουλίου 2018 και ματαιώθηκε.

Από νωρίς το πρωί του Σαββάτου 28 Ιουλίου 2018 κάτοικοι του οικισμού Περιβολάκια στη Ραφήνα βρίσκονταν επί ποδός προκειμένου να εμποδίσουν την κατεδάφιση δέκα αυθαίρετων κατοικιών για τις οποίες εκκρεμεί η εφαρμογή δικαστικής απόφασης από το 1990. Μετά τις έντονες αντιδράσεις κατοίκων, τα συνεργεία αποχώρησαν, χωρίς να προχωρήσουν σε καμία κατεδάφιση.

Αντιπλημμυρικά έργα από τις Ένοπλες Δυνάμεις 

Παράλληλα εργα αντιπλημμυρικής προστασία στους δήμους Μαραθώνα και Ραφήνα ξεκίνησαν οι Ένοπλες Δυνάμεις, έπειτα από εντολή του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου. Τα έργα ανέλαβε η Μονάδα Μελετών και Κατασκευών (ΜΟΜΚΑ) ΓΕΕΘΑ και πραγματοποιούνται στο μεγάλο ρέμα Ραφήνας και στο ρέμα που συνιστά όριο μεταξύ των δύο δήμων. Οι εργασίες που γίνονται, σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΓΕΕΘΑ, περιλαμβάνουν τη διευθέτηση, τον καθαρισμό και την κοπή δένδρων και θάμνων, με σκοπό την απρόσκοπτη διοχέτευση των όμβριων υδάτων προς τη θάλασσα. Τα έργα εκτελούνται κατόπιν αιτήματος των εν λόγω δήμων και τη σύμφωνη γνώμη της Περιφέρειας Αττικής.

Παρατηρητήρια Δόμησης

Είναι γεγονός ότι εδώ και 9 μήνες, από την ψήφιση του νέου πολεοδομικού νόμου 4495/17 δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή οι βασικές του διατάξεις, που προβλέπουν μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων  για τον έλεγχο του δομημένου περιβάλλοντος, με κυρίαρχο θέμα τις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, στις Περιφέρειες της χώρας, μέσω της συγκρότησης και λειτουργίας παρατηρητηρίων Δόμησης.

 Ο λόγος είναι ότι  όπως έχει αναδείξει δείτε εδώ το ρεπορτάζ του ecopress αρνούνται ευθέως και κατηγορηματικά οι Περιφέρειες να αναλάβουν την ευθύνη της κατεδάφισης των τελεσίδικα κριθέντων αυθαιρέτων κτισμάτων, που υπολογίζονται σε εκατοντάδες χιλιάδες σε όλη τη χώρα. Ταυτοχρόνως οι Περιφέρειες  θέτουν  πέντε αυστηρούς όρους, οι οποίοι αφορούν κατά βάση σε στελέχωση υπηρεσιών,  υλικοτεχνικές υποδομές και πρόσθετους πόρους, για να αποδεχθούν να εφαρμόσουν το νέο πολεοδομικό νόμο του ΥΠΕΝ. Για το θέμα έχει πάρει απόφαση το ΔΣ της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας δείτε εδώ το ρεπορτάζ του ecopress θέτοντας ακόμη και θέματα  συνταγματικότητας συγκεκριμένων διατάξεων».

Κατεδαφίσεις με έξοδα του ιδιοκτήτη

Είναι αξιοσημείωτο ότι με ρύθμιση, που περιελήφθη στον νέο νόμο 4546/18 (με τροποποιήσεις και συμπληρώσεις της πολεοδομικής νομοθεσίας)  το ΥΠΕΝ καθιέρωσε την οικειοθελή κατεδάφιση αυθαιρέτων γενικής εφαρμογής, που απευθύνεται πλέον σε όλους τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, χωρίς χρονικό περιορισμό από την ανέγερση ή και τη σύνταξη έκθεσης αυτοψίας της Πολεοδομίας.

Πιο συγκεκριμένα  το ΥΠΕΝ με τη νέα ρύθμιση, προκειμένου αφενός να ξεπεραστούν οι αδυναμίες της διοίκησης να προχωρήσει σε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων αφετέρου δε, για να εξοικονομήσει το κράτος τη δαπάνη των εργασιών κατεδάφισης, καλεί τους ίδιους τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων στα οποία έχουν καταλογιστεί  πρόστιμα κατεδάφισης και δεν επιθυμούν ή αδυνατούν οικονομικά να τα τακτοποιήσουν,  να προχωρήσουν σε οικειοθελή κατεδάφιση του αυθαιρέτου τους, με δική τους δαπάνη και την καταβολή στο δημόσιο παραβόλου 500 ευρώ δείτε εδώ το ρεπορτάζ του ecopress

Η ΚΕΔΕ

Στο μεταξύ  σε έκτακτη συνεδρίαση στη Ραφήνα που πραγματοποίησε τις προηγούμενες ημέρες  η Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Γιώργος Πατούλης, με αφορμή τα εκατοντάδες σπίτια που καταστράφηκαν από τις φωτιές υπογράμμισε πως η ΚΕΔΕ θέτει το αίτημα οι περιοχές εντός σχεδίου ή εντός οικισμών όπου σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (ν. 4389/16, αρ.154 παρ.11), οι νομείς ακινήτων εμβαδού μέχρι 2 στρέμματα θεωρούνται κύριοι έναντι του Δημοσίου κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να μην κηρυχθούν αναδασωτέες εκτάσεις. Επιπρόσθετα τόνισε την ανάγκη στελέχωσης των δήμων με επιπλέον προσωπικό μέσω των προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας, για την κάλυψη των έκτακτων αναγκών.