Του Ανδρέα Στοϊμενίδη
Οι κίνδυνοι, που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στον τεχνικό κλάδο, καθώς και για τα απαραίτητα βήματα που πρέπει να γίνουν στην κατεύθυνση της προστασίας της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία.
Θέλω να συγχαρώ την Πρόεδρο της ΠΕΣΕΔΕ κ. Μαρία Τσιομπάνου και το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης για την πρωτοβουλία να θέσουν σε δημόσιο διάλογο ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως είναι η Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ) στα τεχνικά έργα. Οι φορείς που προχωρούν σε τέτοιες ενέργειες αποδεικνύουν ότι υπάρχουν πρωτοπόρες συλλογικότητες στην χώρα που εξετάζουν και αναζητούν λύσεις σε ζητήματα που για πολλούς άλλους θεωρούνται «απαγορευμένα». Είναι εκείνοι οι φορείς που με την στάση τους ανοίγουν πεδία συνεργασίας για την επιχειρηματικότητα που συνδέεται με την εταιρική ευθύνη και με τον σεβασμό στις βασικές συνθήκες εργασίας.
Από τις αρχές του έτους, υπάρχει μία συνεχής κλιμάκωση του δράματος των εργατικών δυστυχημάτων στην Ελλάδα και συνεπώς άμεση ανάγκη λήψης μέτρων για υγιείς και ασφαλείς χώρους εργασίας.
Το συγκλονιστικότερο είναι ότι ουδείς καταγράφει τον μεγάλο αριθμό των δυστυχημάτων και κατά συνέπεια δεν υπάρχει αντίληψη του μεγέθους του δράματος και της επείγουσας ανάγκης να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα ασφαλών και υγιών χώρων εργασίας. Όταν ύστερα από δύο χρόνια έρχονται τα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής, οι εργαζόμενοι που έχουν χάσει την ζωή τους, δεν έχουν ονοματεπώνυμα, ούτε οικογένειες. Είναι αριθμοί σε έναν στατιστικό πίνακα. Πολλές περιπτώσεις μάλιστα όπως αυτές του αγροτικού κλάδου δεν καταγράφονται ως εργατικά δυστυχήματα.
Σημαντικό στοιχείο είναι ότι πρωταθλητές στα εργατικά δυστυχήματα είναι ο κατασκευαστικός και ο αγροτικός κλάδος, ενώ οι εταιρείες που έχουν την ευθύνη είναι από τις μεγαλύτερες της χώρας στην δραστηριότητά τους. Στον τεχνικό κλάδο έχουν σκοτωθεί φέτος πολλοί συνάδελφοί μας από ηλεκτροπληξία, από πτώση από μεγάλο ύψος και από χρήση μηχανήματος έργου.
Ποτέ ένα θανατηφόρο περιστατικό δεν γίνεται «κατά τύχη» ή επειδή «είναι κακιά η ώρα». Είναι πάντα το τελευταίο μίας σειράς ελαφρύτερων περιστατικών που έχουν επαναληφθεί λόγω επικίνδυνων συνθηκών. Και βέβαια το περιβάλλον εργασίας διαμορφώνεται με πλήρη επιχειρησιακή και νομική ευθύνη του εργοδότη σύμφωνα με το διεθνές και ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο.
Εισαγωγικά, ως βασικές αιτίες αναφέρουμε την μεγάλη εντατικοποίηση της εργασίας και την χρησιμοποίηση φθηνού, ανειδίκευτου, ανεκπαίδευτου εργατικού δυναμικού δίχως πιστοποιήσεις και εμπειρία. Συνήθως επικοινωνιακά κλείνει το θέμα με την σύλληψη του εργοδηγού, του προϊσταμένου ή του τεχνικού ασφαλείας. Ποιος όμως εξετάζει τι οδηγίες δέχονται και μεταφέρουν, ο εργοδηγός ή ο προϊστάμενος να εκτελέσουν για επίτευξη έργου ή υπηρεσίας σε ασφυκτικό χρονικό διάστημα και σε διαφορετικές περιοχές ή αν οι συμβουλές του τεχνικού ασφαλείας έχουν ακολουθηθεί από την επιχείρηση.
Είναι τόσο πολλά τα περιστατικά όμως που οποιαδήποτε τεχνική συζήτηση θα υποβάθμιζε το θέμα αυτής της ανθρωποθυσίας.
Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Εργασίας είναι απαραίτητο να αναλάβουν ισχυρή πρωτοβουλία τοποθετώντας το θέμα ως κυρίαρχο στα θέματα εργασίας, ενισχύοντας το πλήρως υποστελεχωμένο Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας και αναβαθμίζοντάς το θεσμικά. Θυμίζουμε ότι το ΣΕΠΕ είχε ιδρυθεί ως Ειδική Γραμματεία και υποβαθμίστηκε σε Γενική Διεύθυνση στα τέλη του 2019. Δυστυχώς, όμως, αντί των παραπάνω, με τον τελευταίο μαύρο για τις εργασιακές συνθήκες νόμο αντί της αναβάθμισης του ΣΕΠΕ εντός της δομής του Υπουργείου Εργασίας, η Κυβέρνηση το μετατρέπει σε ανεξάρτητη αρχή με σαφή σκοπιμότητα την απομάκρυνση από κάθε πολιτικό κόστος, αντί της πραγματικής αντιμετώπισης της αύξησης των εργατικών δυστυχημάτων. Η εξέλιξη αυτή, θα επιδεινώσει κατά πολύ τις συνθήκες εργασίας στην χώρα μας και θα δημιουργήσει νέους παράγοντες κινδύνου.
Η τιμωρία όσων εργοδοτών παρανομούν είναι ένα σοβαρό ζητούμενο, καθώς συνήθως εφευρίσκονται εξιλαστήρια θύματα μεταξύ των εργαζομένων στο μέσο της διοικητικής πυραμίδας των εταιρειών, ενώ τα πρόστιμα που επιβάλλονται στις επιχειρήσεις αμφισβητείται κατά πόσο αποδίδονται στα δημόσια ταμεία. Οι επιχειρήσεις πρέπει επιτέλους να αντιληφθούν ότι η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής υποβαθμίζει και εξευτελίζει την έννοια του κέρδους. Η σύγχρονη, εταιρική ευθύνη απαιτεί υγιείς και ασφαλείς χώρους εργασίας, συνεχή διαβούλευση με τους εργαζόμενους και διαρκή εκπαίδευσή τους. Απαιτεί συμμόρφωση στα Ευρωπαϊκά και Εθνικά δεδομένα.
Δεν πίστευα σε αυτά που άκουγα, όταν σε τηλεδιάσκεψη που συμμετείχα με εργαζόμενους σε μεγάλο Όμιλο, από τους μεγαλύτερους εργοδότες της χώρας, μου μεταφέρθηκε ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση δεν επικαιροποίησε την εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου όπως όφειλε στις επιδημιολογικές συνθήκες του κορονοϊού. Κάτι που είναι κατά νόμο υποχρεωτικό ακόμα και σε ένα εμπορικό κατάστημα που απασχολεί μόνο έναν εργαζόμενο.
Το επόμενο διάστημα θα αποστείλουμε ως ΟΣΕΤΕΕ, επιστολή στο Υπουργείο Ανάπτυξης και στους άλλους αρμόδιους φορείς ώστε να συσχετίσουμε την παροχή οποιασδήποτε πιστοποίησης ISO ή άλλης, στις επιχειρήσεις, με την επίδοσή τους στα θέματα ΥΑΕ, όπως επίσης και την εφαρμογή του νομοθετημένου pointsystem με το οποίο οι εταιρείες που παρουσιάζουν επιβαρυμένη εικόνα στα εργατικά ατυχήματα να αποκλείονται από την συμμετοχή τους σε δημόσια έργα, μελέτες και υπηρεσίες. Είναι αδιανόητο σε έργα με προϋπολογισμό εκατοντάδων εκατομμυρίων να μην υπάρχει σταθερός αναλογικός στην αρχική κοστολόγηση προϋπολογισμός και επένδυση στην εκπαίδευση των εργαζομένων και στην παροχή των απαραίτητων μέσων και μέτρων προστασίας.
Παράλληλα με επιστολή μας στο υπουργείο Δικαιοσύνης θα εξηγούμε ότι δεν μπορεί οι συνάδελφοί μας τεχνικοί ασφαλείας να είναι τα εξιλαστήρια θύματα σε κάθε περιστατικό.
Εμείς οι εργαζόμενοι είναι απαραίτητο να συγκροτούμε τις επιτροπές ΥΑΕ στις επιχειρήσεις όπως μας επιτρέπει ο νόμος και να συμμετέχουμε ενεργητικά στη διαβούλευση και διαμόρφωση θέσεων για τα θέματα αυτά. Ότι γίνεται με την απουσία ή τον αποκλεισμό των εργαζομένων είναι καταδικασμένο να αποτύχει, καθώς αφενός μεν δεν εντοπίζει τις πραγματικές επικίνδυνες συνθήκες, αφετέρου δε, δεν υιοθετεί τις κατάλληλες πρακτικές για την εφαρμογή τους από τον εργαζόμενο. Πρέπει να ενδυναμώσουμε την παρουσία μας σε όλη την πυραμίδα της θεσμικής εκπροσώπησης. Από την ανάληψη των καθηκόντων μου ως Γραμματέα ΥΑΕ της ΓΣΕΕ έχω ζητήσει τη δημιουργία μικρής, ευέλικτης μονάδας ΥΑΕ στην Συνομοσπονδία ή στο Ινστιτούτο Εργασίας ώστε να συμβάλουμε στην πράξη, πιο οργανωμένα στην βελτίωση των συνθηκών στους χώρους εργασίας και να ερευνούμε αποτελεσματικότερα τα ατυχήματα. Παράλληλα, έχω προτείνει την ισόρροπη συμμετοχή εργαζομένων και εργοδοτών στην Διοίκηση του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία και την εκπροσώπηση της εργατικής πλευράς σε κορυφαίο επίπεδο από επικεφαλής συνδικάτων. Το ΕΛΙΝΥΑΕ δυστυχώς έχει χάσει τα τελευταία χρόνια τον ρόλο του ως πεδίο διαλόγου των κοινωνικών εταίρων και επιπλέον δεν παρέχει σε αυτούς, παρά ελάχιστα στοιχεία ή εργαλεία για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας.
Η εισαγωγή σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης του μαθήματος Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ) θα ήταν απολύτως χρήσιμη για την αποκατάσταση της αντίστοιχης κουλτούρας σε επίπεδο κοινωνίας.
Η πρότασή μας για εκπαίδευση και πιστοποίηση του συνόλου του εργατικού και υπαλληλικού προσωπικού στα θέματα εργασίας θα σώσει ζωές και θα κάνει την εργασία ευκολότερη και παραγωγικότερη. Η χρηματοδότηση μπορεί να προγραμματιστεί με πόρους του νέου ΕΣΠΑ το οποίο σχεδιάζεται.
Βασικά ζητήματα έξαρσης των εργατικών δυστυχημάτων
- Δημοκρατία και Υγεία και Ασφάλεια στη Εργασία
Πέρα από τα επιμέρους σημεία με τα οποία μπορούμε να ερμηνεύσουμε την επιδείνωση στα θέματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δώσουμε στην ποιότητα της Δημοκρατίας μας στα ζητήματα εργασίας.
Η κατάρρευση του συστήματος των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων μέσω των κοινωνικών εταίρων που ισοπεδώθηκε από τα μνημόνια και η μη επαναφορά του, δημιουργούν ένα ασφυκτικό εργασιακό περιβάλλον. Εργάτες, ανειδίκευτοι και ανεκπαίδευτοι για 5 ευρώ την ώρα, δουλεύουν σε ύψος 100 μέτρων, χειρίζονται βαριά μηχανήματα έργου ή δουλεύουν σε μέση ή υψηλή τάση. Επιπλέον οι λίγες συλλογικές συμβάσεις που υπογράφονται πολλές φορές καθίστανται ανενεργές καθώς το Υπουργείο Εργασίας είτε δεν τις κηρύσσει υποχρεωτικές, είτε καθυστερεί χαρακτηριστικά στην λήψη αυτής της απόφασης.
Η σκληρή πολιτική της αποδυνάμωσης των δημόσιων εταιριών υψηλού αναπτυξιακού και τεχνικού κεφαλαίου έντασης εργασίας δημιουργεί σειρά αρνητικών αποτελεσμάτων. Μεγαλώνει τα κόστη, μειώνει την ποιότητα του έργου και αυξάνει κατά πολύ τα εργατικά δυστυχήματα. Η εκτέλεση των τεχνικών έργων με βαθιά καθετοποίηση σε υπεργολαβίες δίχως την συνομολόγηση των απαραιτήτων από τον νόμο σχεδίων και φύλλων ασφάλειας ΥΑΕ δημιουργεί ένα χαοτικό περιβάλλον. Επιθεωρητές εργασίας διερευνώντας ατυχήματα έχουν φτάσει μέχρι υπεργολαβίες φαντάσματα πέμπτου βαθμού, όπου οι εργάτες δεν μπορούσαν να απαντήσουν «για ποιον δουλεύουν». Σε αυτό το επίπεδο, δεν υπάρχει συλλογική οργάνωση και συνδικαλιστική δράση. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει συζήτηση για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, για θέματα εκπαίδευσης και για ζητήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στον τεχνικό κλάδο, δεν υπάρχουν επιχειρησιακά σωματεία και άρα συνδικαλιστική εκπροσώπηση σε εταιρικό επίπεδο ούτε στις μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην χώρα μας. Επιπλέον, δεν υπάρχουν οι οριζόμενες από τον νόμο Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας που απαρτίζονται από εκλεγμένους εκπροσώπους των εργαζομένων.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι θάνατοι στους χώρους εργασίας έχουν καθαρό ταξικό πρόσημο. Αφορούν εργαζόμενους που παρεμποδίζεται με την απειλή απόλυσης η οργάνωσή τους σε συνδικάτα, αμείβονται με εξευτελιστικά μεροκάματα και κάνουν δύσκολες και εξειδικευμένες εργασίες για τις οποίες δεν έχουν εκπαιδευτεί. Δουλεύουν υπερεντατικά πολλές ώρες την ημέρα, ενώ πολλοί από αυτούς είναι μετανάστες.
- Εμφανής η απουσία θεσμοθετημένου Εθνικού Συστήματος για την ΥΑΕ. Επιτακτική η ίδρυση Φορέα Ασφάλισης Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας
Υπάρχουν μεγάλα κομβικά διαχρονικά ζητήματα που κάποια στιγμή η πολιτεία πρέπει να τα αντιμετωπίσει. Απουσιάζει ένα ολοκληρωμένο Εθνικό Σύστημα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην 187 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας με τίτλο «Πλαίσιο προαγωγής της υγείας και ασφάλειας στην εργασία» η οποία μόλις κυρώθηκε από τη χώρα μας.
Η δημιουργία, οργάνωση και λειτουργία ειδικού «Φορέα Ασφάλισης Επαγγελματικού Κινδύνου και Ασθενειών», στο πλαίσιο λειτουργίας του εθνικού ασφαλιστικού συστήματος και σύμφωνα με το παράδειγμα των άλλων μελών της ΕΕ, αφενός μπορεί να καλύψει τις σχετικές άμεσες και έμμεσες δαπάνες που επιβαρύνουν εργαζόμενους και επιχειρήσεις (ασφάλιση, αποζημίωση, θεραπεία, επανένταξη στην εργασία ή πρόωρη συνταξιοδότηση λόγω αναπηρίας) και αφετέρου να συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας μέσω της επιχορήγησης των επιχειρήσεων προκειμένου να επενδύσουν στον τομέα ενίσχυσης της πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων. Στόχος του φορέα αυτού θα είναι η ασφαλιστική κάλυψη των επαγγελματικών νοσημάτων και των εργατικών ατυχημάτων, η μείωση της υπέρογκης οικονομικής επιβάρυνσης των ασφαλιστικών ταμείων και του συστήματος περίθαλψης/υγείας και η προαγωγή της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας στις ελληνικές επιχειρήσεις, μέσω των διαδικασιών της πρόληψης αντί της θεραπείας και της παροχής οικονομικών κινήτρων προς τους εργοδότες για να επενδύσουν στον τομέα αυτό, προς όφελος των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας
Νέοι αναδυόμενοι κίνδυνοι
Σε έναν κόσμο που αλλάζουν οι μορφές εργασίας, η σύνθεση και η ηλικιακή κατανομή των εργαζομένων και ανακύπτουν νέοι κίνδυνοι, απαιτούνται νέα εργαλεία και νέες στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους.
- Κορονοϊός
Δύο χρόνια μετά τα πρώτα κρούσματα της covid-19 η Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων αλλά και η Υγεία και Ασφάλεια στην Κοινωνία αποτελούν το κύριο θέμα στην καθημερινότητα και στη ζωή μας, λόγω της επιδημιολογικής συγκυρίας και των κινδύνων που δημιουργεί ο νέος κορονοϊός. Πέρα από τα οριζόντια τεχνικά θέματα αποφυγής διασποράς του ιού αναφέρουμε στη συνέχεια τα σημαντικότερα ζητήματα προστασίας της ΥΑΕ.
Η γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου (ΓΕΕΚ) θα πρέπει να έχει επικαιροποιηθεί και ως προς τους κινδύνους και τα μέτρα πρόληψης από τον COVID-19. Θα πρέπει να δεσμεύει με συμφωνητικά το σύνολο των εργολάβων και των υπεργολάβων του έργου ή της παρεχόμενης υπηρεσίας και να επικαιροποιηθεί εκ νέου στην περίπτωση κρούσματος
Πολύ σημαντική είναι η ενημέρωση των εργαζομένων για τον κίνδυνο λοίμωξης από τον κορονοϊό, η εκπαίδευσή τους στα μέτρα πρόληψης και προστασίας, βάσει και των οδηγιών του ΕΟΔΥ και η διαρκής διαβούλευση, συνεργασία και ενθάρρυνσή τους για υποβολή σχετικών προτάσεων.
Επιπλέον, η λήψη μέτρων περιβαλλοντικής και ατομικής υγιεινής, όπως ο τακτικός αερισμός των χώρων εργασίας, η συντήρηση των συστημάτων εξαερισμού- κλιματισμού και ο καθαρισμός επιφανειών, συσκευών κ.λπ., σύμφωνα και με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ μπορούν να περιορίσουν την μετάδοση του ιού.
- Τηλε-εργασία
Οι «τηλε- εργάτες» είναι οι εργαζόμενοι αυτής της συγκυρίας, αλλά και της νέας εποχής. Εδώ και αρκετά χρόνια γνωρίζω πολλούς συναδέλφους μου, οι οποίοι δουλεύουν οι περισσότεροι για εταιρείες του εξωτερικού. Δεν ξέρω αν είναι σύμπτωση το ότι είναι όλοι Διπλωματούχοι Ηλεκτρολόγοι Μηχανικοί. Η επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου εργασίας έως τώρα ήταν εν΄ πολλοίς αποτέλεσμα συναίνεσης μεταξύ του εργοδότη και του εργαζόμενου, αφορούσε περιορισμένο ποσοστό εργαζομένων και δεν μελετήθηκε αρκούντως στα ζητήματα ΥΑΕ. Η ταχεία ίσως «βίαιη» μετάβαση λόγω κορονοϊού στο καθεστώς της τηλε-εργασίας απαιτεί άμεση, πλήρη καταγραφή, μελέτη και αποτύπωση προτάσεων για τους εργαζόμενους αυτής της κατηγορίας. Η παροχή της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής και υποστήριξης στην χρήση τόσο του εξοπλισμού, όσο και του λογισμικού πληροφορικής με την καθοδήγηση για τη δημιουργία μίας θέσης εργασίας με την καλύτερη δυνατή εργονομία στο οικιακό περιβάλλον είναι βασικοί κανόνες που μπορούν να υποστηρίξουν το εργαζόμενο να δουλέψει αποτελεσματικά, με Υγεία και Ασφάλεια από το σπίτι του.
- Κλιματική Αλλαγή
Τα έντονα καιρικά φαινόμενα και ιδιαίτερα η μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας δημιουργούν νέους επικίνδυνους και ανθυγιεινούς παράγοντες στην εργασία στο ανοικτό πεδίο όπως είναι αυτή στα τεχνικά έργα. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην χώρα μας, το καλοκαίρι που πέρασε, σε περισσότερες από τις μισές ημέρες επικρατούσαν συνθήκες καύσωνα.
Για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων είναι χρήσιμη η αναμόρφωση της φιλοσοφίας οργάνωσης των εργοταξίων η οποία εξειδικεύεται με την σύνταξη σχεδίου αντιμετώπισης της θερμικής καταπόνησης στο οποίο περιγράφονται τα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα που λαμβάνονται με αυτό το στόχο. Ενδεικτικά αναφέρονται τα διαλείμματα κατάλληλης διάρκειας, η διαμόρφωση κατάλληλων σκιασμένων και κλιματισμένων χώρων για ανάπαυση ή διάθεση πόσιμου δροσερού νερού και απαραίτητου ρουχισμού και ειδικών ΜΑΠ, ενώ ο προγραμματισμός εργασιών με την μετάθεσή τους στις πολύ πρωινές ώρες μπορεί να διευκολύνει την εργασία και την εξέλιξη του έργου. Με ιδιαίτερη φροντίδα οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και εδώ, τις ομάδες υψηλού κινδύνου.
