Αθήνα: οι ξενοδόχοι χτίζουν, χωρίς να λογαριάζουν την αντοχή της αποχέτευσης

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Σε έξη ευρωπαϊκά κράτη προϋπόθεση έκδοσης οποιασδήποτε νέας οικοδομικής άδειας, ή άδειας προσθήκης ή άδειας αλλαγής χρήσης αποτελεί η σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας αποχετεύσεων. Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, με αποχετευτικό δίκτυο που χαροπαλεύει μετατρέπεται σε επενδυτικό παράδεισο για νέα ξενοδοχεία ξένων κυρίως συμφερόντων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η κορεσμένη ικανότητα του δικτύου αποχέτευσης.

Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας ήταν πάντα ένα ζωντανό αλλά εύθραυστο σύνολο ιστορίας και καθημερινής ζωής. Τώρα βιώνει, με όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς, μεταβολή των χρήσεων και αύξηση των όγκων πολλών κτιρίων. Ως ποτέ θα αντέξει;  Και να θυμόμαστε ότι όταν παραμεγαλώσει ένα φυτό σε γλάστρα, σπάει η γλάστρα και πεθαίνει το φυτό. Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας έχει δικαίωμα να ζήσει.

Επιστροφή στην εποχή του «Αχόρταγου»

Αποτελεί κοινό μυστικό ότι το δίκτυο αποχέτευσης ακαθάρτων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας δεν βρίσκεται στην καλύτερη κατάσταση.

Οι λόγοι δεν είναι δύσκολο να αναζητηθούν – παλαιότητα, έλλειψη συντήρησης και ανεπάρκεια διατομών είναι τρείς προφανείς αιτίες. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση του αγωγού, που διέρχεται την οδό Δεληγιώργη όπου, αντί να γίνει αντικατάσταση του και τοποθέτηση νέου στο σωστό βάθος, όπως είχε ζητηθεί από το 2018, αναγκάζονται οι περίοικοι να προβαίνουν, με δαπάνη τους, σε επαναλαμβανόμενες αποφράξεις. Επιστροφή δηλαδή στην εποχή του «Αχόρταγου» και των εκκενώσεων βόθρων!

Παραδείγματα στην Αθήνα

Υπάρχει όμως και ένας ακόμα λόγος, με αυξανόμενες επιπτώσεις τελευταία – τα νέα κτίρια που αναγείρονται αλλά και οι αλλαγές χρήσεις σε υφιστάμενα κτίρια.

Δύο παραδείγματα αλλαγών χρήσης είναι χαρακτηριστικά του προβλήματος.

Κτίριο επί των οδών Πειραιώς, Κολωνού & Αγησιλάου

Πειραιώς, Κολωνού & Αγησιλάου

Από κτίριο γραφείων του ΟΠΑΠ διαμορφώνεται σε ξενοδοχείο, διαμερίσματα-κατοικίες, εστιατόριο, χώρους εκδηλώσεων, spa, πισίνα, καταστήματα κλπ. Το οικοδομικό τετράγωνο όπου βρίσκεται το κτίριο έχει τέταρτο δρόμο την παραπάνω αναφερόμενη οδό Δεληγιώργη, απ’ όπου εύκολα συνάγεται η κατάσταση του δικτύου αποχέτευσης της περιοχής.

Κτίριο στη σύγκλιση των οδών Λυκούργου & Σωκράτους

Λυκούργου & Σωκράτους

Από κτίριο γραφείων της ΔΟΥ Αθηνών και άλλων δημόσιων υπηρεσιών διαμορφώνεται σε ξενοδοχείο 4 αστέρων με πισίνα κλπ.

Με δεδομένες τις αυξημένες επιβαρύνσεις σε ένα ήδη ταλαιπωρημένο δίκτυο, έχει ενδιαφέρον να ξέρουμε με ποιο τρόπο οι αρμόδιες για το δίκτυο ακαθάρτων Δημοτικές Υπηρεσίες αντιμετωπίζουν το θέμα, και αν είναι σε επίσημη γνώση των προς εκτέλεση οικοδομικών έργων,  όπως γίνεται σε άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα παραδείγματα έξι ευρωπαϊκών κρατών

Προς τον σκοπό αυτό ερευνήθηκαν οι ισχύουσες διαδικασίες έκδοσης οικοδομικών αδειών σε έξη κράτη της Ευρώπης, τρία στην δυτική Ευρώπη – Ιρλανδία, Γαλλία & Ισπανία και τρία στην ανατολική – Ρουμανία, Σλοβακία & Πολωνία. Σε όλα ανεξαιρέτως προϋπόθεση έκδοσης οποιασδήποτε νέας οικοδομικής άδειας, ή άδειας προσθήκης ή άδειας αλλαγής χρήσης, αποτελεί η σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας αποχετεύσεων. Εμείς αποτελούμε την όχι και τόσο λαμπερή εξαίρεση όπου δεν γίνεται συσχετισμός οικοδομικών αδειών με την φέρουσα ικανότητα του αποχετευτικού δικτύου.

Στην υπόλοιπη Ευρώπη όταν κρίνεται ότι το υφιστάμενο δίκτυο δεν είναι σε θέση να απορροφήσει τον όγκο λυμάτων ενός νέου ή διασκευασμένου κτιρίου, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με μεθοδολογία διαφορετική από κράτος σε κράτος. Στην Σλοβακία, για παράδειγμα, είναι υποχρεωτική για τον αιτούντα την οικοδομική άδεια, η συγχρηματοδότηση των έργων αναβάθμισης του δικτύου αποχέτευσης.

Έκδοση άδειας σκοπιμότητας                                                         

Επειδή κανείς από μας δεν είναι δυνατόν να υπερηφανεύεται τον τίτλο «ουραγοί της Ευρώπης» στο τομέα αυτό, έναν τομέα καίριο και για την δημόσια υγεία, καιρός είναι να χτυπήσει επιτέλους κόκκινο προκειμένου να αντιμετωπιστεί η υστέρηση αυτή ακαριαία, έστω με σταδιακή εφαρμογή.

-Πως μπορεί να γίνει αυτό; Ο προσφορότερος τρόπος για το κέντρο Αθήνας, είναι η έκδοση άδειας σκοπιμότητας  πριν την έναρξη της διαδικασίας της οικοδομικής άδειας για κάθε κτίριο με αύξηση όγκου ή αλλαγή χρήσης. Η άδεια αυτή να εστιάζει σε δύο κυρίως θέματα:

-Επάρκεια αποχετευτικού δικτύου

-Κατάσταση κυκλοφοριακού περιοχής, δηλαδή κατά πόσον η περιοχή είναι ήδη κυκλοφοριακά κορεσμένη ή όχι.

Τουριστική έκρηξη δόμησης και αφίξεων στην Αθήνα

Είναι αποκαλυπτικά και δείχνουν την έκταση του προβλήματος της υπερδόμησης και του υπερτουρισμού για το κέντρο της Αθήνας, τα ίδια τα στοιχεία της ετήσιας έρευνας που διενεργεί η Ένωση Ξενοδόχων Αθηνών Αττικής και Αργοσαρωνικού, σε συνεργασία με την GBR Consulting, η οποία καταγράφει ανελλιπώς και επί 19 πλέον έτη, την άποψη των επισκεπτών για την Αθήνα – Αττική ως τουριστικό προορισμό.

Συγκεκριμένα με βάση τα στοιχεία της ΞΕΕ/ΙΤΕΠ:

-Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ο αριθμός των ξενοδοχείων και των δωματίων ξενοδοχείων στην Αττική αυξήθηκε κατά 5% και 9% αντίστοιχα.

-Σημαντική ανάπτυξη σημείωσε ο Κεντρικός Τομέας Αθηνών με 26% και 21% αντίστοιχα.

-Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στις κατηγορίες 4 και 5 αστέρων, ενώ το ξενοδοχειακό δυναμικό των 3 αστέρων αυξήθηκε σε μονάδες, αλλά παρέμεινε σχετικά σταθερό σε αριθμό δωματίων. Στο μεταξύ το μερίδιο των ξενοδοχείων κατηγορίας 1 & 2 αστέρων μειώθηκε.

-Η αγορά της βραχυχρόνιας μίσθωσης έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία σε 14.000 ενεργές μονάδες το 2023 μόνο στο κέντρο σε σύγκριση με τα 18.000 δωμάτια ξενοδοχείων στο κέντρο.

-Το 2023 ήταν μια χρονιά ρεκόρ για τον τουρισμό στην Αθήνα με περισσότερες από 7 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις μη κατοίκων στο αεροδρόμιο της Αθήνας, από 6,4 εκατομμύρια το 2019 (+10%) και υπερδιπλάσια σε σύγκριση με πριν από 10 χρόνια, όταν το 2014 καταγράφηκαν 3,4 εκατομμύρια τουριστικές αφίξεις.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.  Συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ. Γράφει τη στήλη ΑΘΗΝΑ Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ στο ecopress