Αθηναϊκοί διάλογοι: εμπλουτίζουν τη ζωή μας και αποκαλύπτουν τη μαγεία της πόλης 

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Στην μαγική πόλη που ζούμε, εκπλήξεις υπάρχουν παντού, αρκεί να έχουμε την διάθεση να τις ξεχωρίσουμε. Πέρα από τις πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις που καταλήγει να μην είναι πια εκπλήξεις, υπάρχουν και οι πολλές ευχάριστες όταν έχεις την αίσθηση ότι παρακείμενοι ή αντικριστοί χώροι μας αγγίζουν σαν ενιαία σύνολα.

Ψηλόκορμα κυπαρίσσια – ο συνδετικός κρίκος

Αθηναϊκοί διάλογοι 

Διάλογοι μεταξύ τοπίων, διάλογοι μεταξύ ανθρώπων, διάλογοι μεταξύ κτηρίων.

Πόσο εμπλουτίζουν τη ζωή μας οι κάθε μορφής διάλογοι!

Τοπίου διάλογοι

Πάρα πολλά φυσικά τοπόσημα στο Λεκανοπέδιο, είτε βουνά και λόφοι, είτε κτήρια, κήποι και δημόσιοι χώροι, συχνά καταγράφονται μέσα μας ζευγαρωμένα με κάποιο αντίστοιχο κοντινό, ή και πιο μακρινό, ανάλογο σημείο αναφοράς. Όπως η Ακρόπολη με τον λόφο του Φιλοπάππου, ο Κηφισός με τον Ιλισό, ο Εθνικός Κήπος με το Ζάππειο. Και βέβαια τα τέσσερα βουνά του Λεκανοπεδίου –Υμηττός, Πεντέλη, Πάρνηθα και Αιγάλεω– που τα αισθανόμαστε, μέσα μας, και όλα μαζί, αλλά και σαν ζευγάρια. Χαρακτηριστικός είναι ο στίχος «ο Υμηττός λέει με κέφι στην Πεντέλη» του παλιού τραγουδιού της Βέμπο.

Ανθρώπων διάλογοι

Ο διάλογος σε δημόσιο χώρο είναι ένα χαρακτηριστικό της αθηναϊκής ζωής από αρχαιοτάτων χρόνων. Και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιδιοσυγκρασία μας. Ευτυχώς.

Από την αρχαία αγορά και το «τις αγορεύειν βούλεται;», μέχρι τα πηγαδάκια που τόσο συχνά βλέπει κανείς σε πλατείες και σε δρόμους, είναι αναμφίβολο ότι την ανταλλαγή απόψεων με αγνώστους συμπολίτες μας, όχι μόνο δεν την αποφεύγουμε, αλλά πολύ συχνά την επιδιώκουμε. Μας κάνει κέφι να μιλάμε επί παντός επιστητού με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε, και μάλλον δεν θα ξανασυναντήσουμε ποτέ. Ανεβαίνει η αδρεναλίνη, τσακωνόμαστε καμιά φορά, αλλά έχουμε βγάλει το άχτι μας. Και περιμένουμε την επόμενη φορά.

Για μια αυθόρμητη «παράσταση» στη Πλατεία Ασωμάτων είχε μαζευτεί μια μέρα αρκετός κόσμος, καμιά σαρανταριά τουλάχιστον. Μετά το τέλος της παράστασης, άρχισε αυθόρμητα συζήτηση για κάποιο επίκαιρο θέμα που έχει πια χαθεί στη λήθη. Χωρίς διαπληκτισμούς, με σταθερότητα και στέρεη επιχειρηματολογία, πολίτες κάθε ηλικίας και κάθε μορφωτικού επιπέδου διατύπωναν τις σκέψεις τους. Ήταν μια εμπειρία από την οποία ήταν φανερό ότι όλοι έφευγαν ευχαριστημένοι. Το γεγονός σε γοήτευε και οπτικά –ο μικρός, αλλά οικείος δημόσιος χώρος, ο ναός των Αγίων Ασωμάτων, τα πεζούλια για να καθίσουν οι πιο τυχεροί και, πάνω απ’ όλα, το ανθρώπινο στοιχείο, οι ενεργοί πολίτες.

Πλατεία Ομονοίας

Αρχιτεκτονικοί διάλογοι

Είναι πολλά τα κτήρια της Αθήνας που τα κρατάμε στη μνήμη μας σε συνδυασμό με παρακείμενο κτήριο, ή με κτήριο στην απέναντι πλευρά ενός δρόμου. Η τριλογία στην Πανεπιστημίου είναι το προφανές παράδειγμα. Το Μέγαρο Μουσικής με την Αμερικάνικη Πρεσβεία έχουν κοινό παρονομαστή τα ψηλόκορμα κυπαρίσσια. Μια συνολική εικόνα συνθέτουν οι δύο παρακείμενες αρχαιολογικές σχολές στο Κολωνάκι, η Αγγλική και η Αμερικάνικη. Επίσης, τα πολλά συνεχόμενα διατηρητέα που σώζονται ακόμα στο κέντρο και σε πολλές γειτονιές. Αλλά και τα «δίδυμα» νεοκλασικά της Πλατείας Ομονοίας, στη συμβολή με την Αθηνάς.

Ένας αρχιτεκτονικός διάλογος που, ευτυχώς, δεν έγινε ποτέ είναι ο διάλογος μεταξύ της Ακρόπολης και του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Ήταν η εποχή που παρ’ ολίγο να χαθούν τα δύο χαρακτηρισμένα εκλεκιστικά κτήρια της Διονυσίου Αρεοπαγίτου που εμπόδιζαν την οπτική επαφή μεταξύ Μουσείου και Ακρόπολης. Ο Bernard Tschumi είχε πει, σε ομιλία του στο Μέγαρο Μουσικής, ότι θα έπρεπε να κατεδαφιστούν γιατί ήταν επιθυμητό το Μουσείο να μπορεί να «συνομιλεί» με τον Παρθενώνα. Σε άρθρο της η Χαρά Κιοσσέ είχε τότε διερωτηθεί κατά πόσον ο Παρθενώνας θα επιθυμούσε αυτή τη συνομιλία (Ο Παρθενώνας θέλει τη «συνομιλία»;, Το Βήμα, 15.7.2007). Μετά την αποσόβηση της κατεδάφισης των κτηρίων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ο ακαδημαϊκός Παναγιώτης Βοκοτόπουλος είχε γράψει, αναφερόμενος στο διατηρητέο του Βασίλη Κουρεμένου, ότι «το κτήριο σώθηκε και έτσι, ευτυχώς, κρύβει κάπως το Νέο Μουσείο Ακρόπολης» (Βασίλειος Κουρεμένος – Αρχιτέκτων, Πρόλογος βιβλίου Ε.Φεσσά-Εμμανουήλ, Ακαδημία Αθηνών, 2017). Από τον Παρθενώνα ίσως ναι, αλλά από όλο τον υπόλοιπο περίγυρο, ο επιθετικός του όγκος παραμένει να μας θυμίζει τα αδιέξοδα που δημιουργούμε μόνοι μας.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design