COP28: ιστορική συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα

Στην COP28 οι χώρες όλου του κόσμου ενέκριναν ιστορική συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα. Στο κείμενο γίνεται για πρώτη φορά λόγος για «μετάβαση προς την απομάκρυνση» της χρήσης πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα.

Η συμφωνία που επετεύχθη  στην COP28 στο Ντουμπάι, μια παγκόσμια συμβιβαστική συμφωνία που καλεί κυρίως για πρώτη φορά για την σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, των βασικών υπεύθυνων για την κλιματική αλλαγής, χαιρετίστηκε από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που προήδρευσαν της διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα, την ΕΕ, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ολλανδία, τις αραβικές χώρες και σε μικρότερο βαθμό από την Αυστραλία.

Ο ΟΗΕ και τα νησιά Σαμόα, που μιλούσαν εξ ονόματος μικρών νησιωτικών κρατών, είχαν πιο μετριασμένες αντιδράσεις, ζητώντας μεγαλύτερη πρόοδο στην ενεργειακή μετάβαση.

Η συμφωνία που εγκρίθηκε στο Ντουμπάι έπειτα από δύο εβδομάδες σκληρών διαπραγματεύσεων έχει στόχο να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στους επενδυτές και αυτούς που χαράσσουν πολιτική ότι ο κόσμος είναι τώρα ενωμένος στην βούληση να διαρρήξει τους δεσμούς του με τα ορυκτά καύσιμα, κάτι το οποίο οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν την τελευταία βάσιμη ελπίδα για να αποσοβηθεί η κλιματική καταστροφή.

Προεδρία της COP28

Πρόκειται για “ιστορική απόφαση για την επιτάχυνση της κλιματικής δράσης”, δήλωσε ο σουλτάνος Αλ Τζάμπερ, ο πρόεδρος της διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα που διεξήχθη στο Ντουμπάι με την συμμετοχή περίπου 200 χωρών.

“Έχουμε μια διατύπωση για τα ορυκτά καύσιμα στην τελική συμφωνία, για πρώτη φορά”, πρόσθεσε, προκαλώντας νέα χειροκροτήματα.

“Οφείλουμε να είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτήν την ιστορική επιτυχία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η χώρα μου, είναι υπερήφανα για τον ρόλο τους στην επίτευξή της”, πρόσθεσε.

“Φεύγουμε από το Ντουμπάι με ψηλά το κεφάλι”, συνέχισε, ενώ διευκρίνισε ότι οι σχεδόν 200 χώρες που μετείχαν στη διάσκεψη ενέκριναν ένα “ιστορικό πακέτο” μέτρων που προσφέρουν ένα “ρωμαλέο σχέδιο” για να συνεχίσει να είναι εφικτός ο στόχος της συγκράτησης της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.

“Παραδώσαμε μια αλλαγή παραδείγματος που έχει τη δυναμική να επαναπροσδιορίσει τις οικονομίες μας”, σημείωσε επίσης λίγο μετά την έγκριση της συμφωνίας στην συνεδρίαση για το κλείσιμο της COP28 στο Ντουμπάι.

Ο Αλ Τζάμπερ ολοκλήρωσε την ομιλία του εφιστώντας την προσοχή των εθνών στο εξής: “Μια συμφωνία είναι καλή αν εφαρμοστεί. Είμαστε αυτό που κάνουμε, όχι αυτό που λέμε”.

ΟΗΕ

“Η εποχή των ορυκτών καυσίμων πρέπει να τελειώσει, και πρέπει να τελειώσει δίκαια και ισότιμα”, δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, μετά την συμφωνία στην COP28 στο Ντουμπάι, η οποία θεσπίζει την αρχή μιας ενεργειακής μετάβασης προς την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων.

“Θέλω να πω ότι η έξοδος από τα ορυκτά καύσιμα είναι αναπόφευκτη είτε το θέλουν είτε όχι. Ελπίζουμε να μην έρθει πολύ αργά”, υπογράμμισε ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών σε ανακοίνωσή του, αναφερόμενος σε “αυτούς που αντιτάχθηκαν σε μια σαφή αναφορά” σε αυτήν την έννοια της εξάλειψης στο κείμενο της COP28.

“Ο κόσμος δεν έχει περιθώρια για καθυστερήσεις, αναποφασιστικότητα ή ημίμετρα”, υπογράμμισε.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η “ιστορική” συμφωνία που συνήφθη στην COP28 στο Ντουμπάι “σηματοδοτεί την αρχή της εποχής μετά τα ορυκτά καύσιμα”, δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

“Ο κόσμος υιοθέτησε τους στόχους της ΕΕ για το 2030: τριπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και διπλασιασμό της ενεργειακής απόδοσης”, πρόσθεσε η πρόεδρος της Κομισιόν σε μήνυμά της στο X (πρώην Twitter), χαιρετίζοντας σε ξεχωριστή της δήλωση μια “ισχυρή απόδειξη της αξίας της πολυμέρειας για την αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προκλήσεων του πλανήτη μας”.

“Για πρώτη φορά σε 30 χρόνια, θα μπορούμε τώρα να προσεγγίσουμε την αρχή του τέλους των ορυκτών καυσίμων”, δήλωσε επίσης εκφράζοντας την ικανοποίησή του ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Κλίμα ΒόπκεΧούκστρα.

ΗΠΑ

Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κλίμα Τζον Κέρι χαιρέτισε τη συμφωνία που εξασφαλίστηκε στην COP28, λέγοντας ότι σε αυτή βλέπει “έναν λόγο για αισιοδοξία” σε ένα κόσμο που συγκλονίζεται από πολέμους.

“Πιστεύω ότι όλος ο κόσμος θα είναι ικανοποιημένος που, σε έναν κόσμο που συγκλονίζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή και από όλες τις άλλες προκλήσεις σε έναν πλανήτη που παραπαίει, υπάρχει ένας λόγος για να είμαστε αισιόδοξοι, να είμαστε ευγνώμονες και να συγχαίρουμε ο ένας τον άλλον εδώ”, σημείωσε ο Κέρι.

Κίνα

Οι ανεπτυγμένες χώρες οφείλουν “να πρωτοστατήσουν” στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση και να “προσφέρουν χωρίς καθυστέρηση” οικονομική και τεχνική ενίσχυση γι’ αυτήν στις αναπτυσσόμενες χώρες, ανέφερε η Κίνα μετά την διάσκεψη στο Ντουμπάι.

“Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν ιστορική και αδιαμφισβήτητη ευθύνη για την κλιματική αλλαγή: οφείλουν να πρωτοστατήσουν για να υπάρξει δέσμευση στην οδό του 1,5 βαθμού Κελσίου” όσον αφορά την συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας στον πλανήτη και για να “επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το συντομότερο δυνατόν”, δήλωσε ο ΖάοΓινγκμίν, ο Κινέζος υφυπουργός Περιβάλλοντος.

Γαλλία

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χαιρέτισε “ένα σημαντικό στάδιο” που “δεσμεύει τον κόσμο σε μια μετάβαση χωρίς ορυκτά καύσιμα”, ζητώντας ταυτοχρόνως “να επιταχυνθεί” η καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Επίσης χαιρέτισε σε ανάρτησή του στο X την αναγνώριση του “ρόλου-κλειδί της πυρηνικής” ενέργειας για “πρώτη φορά”, κάτι το οποίο υπερασπίστηκε η Γαλλία, παράλληλα με την ανάγκη για τριπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

“Η συμφωνία της COP28 που μόλις υιοθετήθηκε είναι μια νίκη της πολυμέρειας και της κλιματικής διπλωματίας”, είχε σημειώσει προηγουμένως η υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης της Γαλλίας Ανιές Πανιέ – Ρινασέρ από το Ντουμπάι.

“Το κείμενο” που υιοθετήθηκε έπειτα από μακρές διαπραγματεύσεις “καλεί για πρώτη φορά για την σταδιακή έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα, σε συμφωνία με τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου” του επιπέδου της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη που προβλέπεται από την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015, πρόσθεσε η υπουργός.

“Είναι η πρώτη φορά που όλες οι χώρες συγκλίνουν σε αυτό το σημείο”, υπογράμμισε.

Η Γαλλίδα υπουργός σημείωσε επίσης ότι η αναφορά της πυρηνικής ενέργειας στην συμφωνία που επετεύχθη σήμερα συνιστά “ιστορική αναγνώριση και διπλωματική νίκη της Γαλλίας”.

“Για πρώτη φορά, το κείμενο αναφέρει επανειλημμένως την συμβολή της πυρηνικής ενέργειας στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής”, σημείωσε.

Ολλανδία

Η Ολλανδία χαρακτήρισε την συμφωνία “ιστορική στιγμή”. “Για πρώτη φορά, ο κόσμος μίλησε για απόσυρση των ορυκτών καυσίμων”, δήλωσε ο Ολλανδός υπουργός αρμόδιος για το Κλίμα ΡομπΓέτεν.

“Πάντα είναι προτιμότερη περισσότερη φιλοδοξία, αλλά ο στόχος (περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας στον πλανήτη) του 1,5 βαθμού Κελσίου παραμένει ορατός”, πρόσθεσε.

Αραβικές χώρες

“Η αραβική ομάδα εκφράζει την ευγνωμοσύνη της για τις μεγάλες προσπάθειες που κατέβαλε η προεδρία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και η ομάδα της”, δήλωσε ο εκπρόσωπος της σαουδαραβικής αντιπροσωπείας στην COP28, ο Σαουδάραβας ΑλμπάραΤαουφίκ, ο οποίος είναι πρόεδρος της αραβικής ομάδας στην υπηρεσία του ΟΗΕ για το Κλίμα, χαιρετίζοντας “την μεγάλη επιτυχία” της διάσκεψης.

Αυστραλία

“Το αποτέλεσμα δεν είναι τόσο σημαντικό όσο πολλοί από εμάς θα θέλαμε, ξεκινώντας από τις πιο ευάλωτες χώρες. Ωστόσο το μήνυμα που στέλνεται είναι ξεκάθαρο: όλα τα έθνη του κόσμου αναγνωρίζουν ότι το μέλλον μας βρίσκεται στις καθαρές πηγές ενέργειας και ότι η εποχή των ορυκτών καυσίμων θα τελειώσει”, δήλωσε ο Αυστραλός υπουργός Κλίματος Κρις Μπόουεν.

Μικρά νησιωτικά κράτη

Η συμμαχία μικρών νησιωτικών κρατών (Aosis), τα οποία απειλούνται ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή, εξέφρασε επιφυλάξεις και ανησυχίες μετά την υιοθέτηση του κειμένου, το οποίο έκρινε ανεπαρκές.

“Προχωρήσαμε ένα βήμα σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση, αλλά αυτό που έχουμε πραγματικά ανάγκη είναι μια εκθετική αλλαγή”, δήλωσε η Αν Ράσμουσεν, η εκπρόσωπος των νησιών Σαμόα, που προεδρεύουν της Aosis, η οποία χειροκροτήθηκε μετά τη δήλωση αυτή από ευρωπαϊκές και άλλες αντιπροσωπείες.

Βραζιλία

Μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας η Βραζιλία απηύθυνε έκκληση στις ανεπτυγμένες χώρες να υλοποιήσουν την ενεργειακή μετάβαση και να προσφέρουν “τα απαραίτητα μέσα” στις αναπτυσσόμενες χώρες.

“Είναι θεμελιώδες οι ανεπτυγμένες χώρες να πρωτοστατήσουν στην μετάβαση προς το τέλος των ορυκτών καυσίμων”, υπογράμμισε η υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας Μαρίνα Σίλβα, καλώντας τες επίσης να “εξασφαλίσουν τα απαραίτητα μέσα στις αναπτυσσόμενες χώρες”.

Η Συμφωνία

Το κείμενο της συμφωνίας, κάθε λέξη του οποίου αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καλεί σε “μετάβαση προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με τρόπο δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο, επιταχύνοντας τη δράση σε αυτήν την κρίσιμη δεκαετία, προκειμένου να επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το 2050 σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις”. Το αίτημα να επιταχυνθεί η δράση ήδη από την τρέχουσα δεκαετία αποτελούσε αξίωση της ΕΕ και πολλών άλλων χωρών.

Επιλέγοντας τον όρο “transitioningaway” (μετάβαση προς την απομάκρυνση) το κείμενο δεν κάνει λόγο για “σταδιακή κατάργηση” του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα, διατύπωση που είχε γίνει για μήνες το λάβαρο πίσω από το οποίο συντάσσονταν πάνω από 100 χώρες και χιλιάδες μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Αυτές άσκησαν έντονες πιέσεις για σκληρή γλώσσα στην συμφωνία της COP28 που να αναφέρεται σε “σταδιακή κατάργηση” της χρήσης πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, αλλά προσέκρουσαν στην ισχυρή αντίθεση του υπό την Σαουδική Αραβία οργανισμού πετρελαιοεξαγωγικών χωρών OPEC, ο οποίος επιχειρηματολογούσε ότι ο κόσμος μπορεί να μειώσει τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου χωρίς να αποφύγει συγκεκριμένα καύσιμα.

Η μάχη αυτή οδήγησε στην παράταση της διάσκεψης ως χθες.

Μετά την επίτευξη της συμφωνίας αυτής, οι χώρες αναλαμβάνουν την ευθύνη για την τήρησή της μέσω εθνικών πολιτικών και επενδύσεων.

Ποια είναι τα μηνύματα από τη συμφωνία για το κλίμα      

Τέλος εποχής για το πετρέλαιο;

Όπως υπογραμμίζει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ‘είδηση’ στη συμφωνία της COP28 είναι μία πρόνοια που καλεί για “μετάβαση προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με τρόπο δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο… προκειμένου να επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το 2050 σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις”.

Είναι μόλις μια μπουκιά. Αλλά συμπυκνώνεται στο ότι για πρώτη φορά η διεθνής κοινότητα έχει εκφράσει ενωμένη την επιθυμία για ένα τέλος εποχής στο πετρέλαιο και στέλνει ένα ηχηρό σήμα στις διεθνείς αγορές.

Δεν πρόκειται να καταστρέψει άμεσα την κατανάλωση πετρελαίου και να μειώσει τις τιμές. Αλλά –αν οδηγήσει σε σταδιακά αυξανόμενες μετακινήσεις πολιτικής και αλλαγή επενδυτικών τάσεων προοδευτικά– θα μπορούσε να διασφαλίσει μια μεταμόρφωση της οικονομίας ενέργειας σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Όχι τόσο γρήγορα

Η συμφωνία επιφύλαξε επίσης ανταμοιβές για τους παραγωγούς πετρελαίου, με τη μορφή μιας σαφούς αναγνώρισης ότι υπάρχουν τεχνολογίες που μπορούν να μειώσουν τον κλιματικό αντίκτυπο του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα — κυρίως δεσμεύοντας διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται με την καύση ορυκτών καυσίμων προκειμένου οι εκπομπές να μην εισέρχονται στην ατμόσφαιρα.

Σε έναν κατάλογο ενεργειών που θα πρέπει να λάβουν οι χώρες προκειμένου να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή περιλαμβάνεται “η επιτάχυνση τεχνολογιών περιλαμβανομένων εκείνων μηδενικών και χαμηλών εκπομπών, μεταξύ άλλων, των ανανεώσιμων, της πυρηνικής ενέργειας και τεχνολογιών που περιορίζουν και απομακρύνουν όπως η δέσμευση, χρήση και αποθήκευση άνθρακα”.

Η δέσμευση άνθρακα είναι εδώ γύρω εδώ και καιρό, αλλά παραμένει πολύ ακριβή σε ορισμένες εφαρμογές, και δεν έχει ποτέ αποδειχθεί στην απαραίτητη τεράστια παγκόσμια κλίμακα ότι έχει αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή.

Πηγή που γνωρίζει τον τρόπο σκέψης της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε πως το βασίλειο, ντε φάκτο επικεφαλής της ομάδας των πετρελαιοπαραγωγών κρατών του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών (ΟΠΕΚ), μπόρεσε να δεχθεί τη συμφωνία επειδή παρέχει ένα ‘μενού’ για κάθε χώρα ώστε να ακολουθήσει το δικό της μονοπάτι.

Πού είναι τα χρήματα;

Ακόμη και οι αντιπροσωπείες που εμφανίστηκαν πιο ικανοποιημένες με τη συμφωνία είχαν ορισμένα θέματα με αυτήν. Το κύριο είναι η απουσία οποιασδήποτε επιπλέον χρηματοδότησης για να βοηθήσουν αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν το τεράστιο κόστος της μετάβασης προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.

Τα χρήματα για να βοηθήσουν φτωχές, κλιματικά ευάλωτες χώρες να προσαρμοστούν στον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής λείπουν επίσης.

“Η προσαρμογή είναι πραγματικά ένα ζήτημα ζωής και θανάτου”, δήλωσε ο απεσταλμένος του Μπανγκλαντές για το κλίμα ΣάμπερΧοσάινΤσόουντχουρι. “Δεν μπορούμε κάνουμε συμβιβασμούς στην προσαρμογή. Δεν μπορούμε να κάνουμε συμβιβασμούς στις ζωές και στα μέσα διαβίωσης”.

Οι λεπτομέρειες αυτές θα πρέπει να τύχουν επεξεργασίας αργότερα, ίσως στη σύνοδο COP29 της ερχόμενης χρονιάς στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν.

Τούτου λεχθέντος, η σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα ‘κλείδωσε’ μια πρώιμη νίκη σε σχέση με τα χρήματα κατά την έναρξη των συνομιλιών, όταν οι αντιπροσωπείες ενέκριναν τη δημιουργία ενός νέου ταμείου που θα βοηθήσει τις φτωχές χώρες να αντεπεξέλθουν στις απώλειες και τις ζημιές που προκαλούνται από την καταστροφή του κλίματος.

Ο στόχος για τον 1,5 βαθμό παραμένει στη συζήτηση

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και δεκάδες άλλες χώρες ήταν γενικά ευχαριστημένες με το αποτέλεσμα των συνομιλιών, λέγοντας πως η συμφωνία διατηρεί μια ευκαιρία για περιορισμό της παγκόσμιας υπερθέρμανσης στον +1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο της προβιομηχανικής εποχής.

Το να φθάσουν εκεί θα είναι δύσκολο — απαιτεί μείωση των εκπομπών σχεδόν στο μισό μέσα σε μόλις έξι χρόνια, και μηδενικές καθαρές εκπομπές μέχρι το 2050.

Το κείμενο καλεί τις χώρες να το πράξουν, όμως η Συμμαχία Μικρών Νησιωτικών Κρατών ανησυχεί ότι αυτό δεν θα συμβεί. Η εκπρόσωπος της AOSIS Αν Ράσμουσεν δήλωσε πως η συμμαχία αισθάνεται πως το κείμενο απέτυχε να δώσει τη “διόρθωση πορείας που χρειάζεται”.