Δέκα άβολες αλήθειες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής

Του Νίκου Ηλιάδη*

Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται σε δέκα σημεία για το Ηνωμένο Βασίλειο, σχετικά με την μετάβαση στη νέα ψηφιακή εποχή, κάτι ανάλογο που έγινε με τη βιομηχανική επανάσταση, που επηρέασε τη ζωή όλου του πλανήτη. Είναι εξαιρετικά επίκαιρο, ενδιαφέρον αλλά και διδακτικό, για όσους παράγουν πολιτική και στη χώρα μας, ενώ βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο μεταβατικό στάδιο, μεταξύ των αγκυλώσεων του παρελθόντος και των προκλήσεων του μέλλοντος. Οι άβολες αυτές αλήθειες ισχύουν πολύ περισσότερο για τη χώρα μας.

Βασίζεται σε κείμενο του Σαμ Σαρπς, Εκτελεστικού Διευθυντή, Τεχνολογίας και Δημόσιας Πολιτικής του Ινστιτούτου για την παγκόσμια αλλαγή, του Tony Blair του πρώην Πρωθυπουργού της Αγγλίας με τίτλο: Τεχνολογία και το μέλλον της Βρετανίας: Δέκα άβολες αλήθειες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι:

Η πρωτοβουλία μας για το μέλλον της Βρετανίας επιδιώκει να αναζωογονήσει την προοδευτική πολιτική για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα τις επόμενες δεκαετίες. Οι ειδικοί και οι ηγέτες της σκέψης μας θα χαράξουν μια τολμηρή, αισιόδοξη πολιτική ατζέντα σε έξι πυλώνες: Ευημερία, Μετασχηματιστική Τεχνολογία, Net Zero ( μηδενική εκπομπή άνθρακα στην ατμόσφαιρα ) , Κοινότητα, Δημόσιες Υπηρεσίες και Βρετανία στον κόσμο.

Σήμερα, όλη η πολιτική είναι «πολιτική τεχνολογίας» και το όραμά μας για το Μέλλον της Βρετανίας βάζει την τεχνολογία στο επίκεντρο της επίλυσης των μεγαλύτερων προκλήσεων της χώρας – από τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης έως την επίτευξη του καθαρού μηδενός και την ενίσχυση της οικονομικής ευημερίας. Αλλά πολύ συχνά, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χάνουν την κεντρική θέση της τεχνολογίας στη σύγχρονη πολιτική. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Το ΗΒ χρειάζεται επειγόντως να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη και να αναθεωρήσει τις δημόσιες υπηρεσίες του, αλλά έχει επίσης πιο ελεύθερο χέρι στον καθορισμό κανονισμών και πολιτικών από πολλές συγκρίσιμες χώρες.

Τώρα είναι η ώρα να αγκαλιάσουμε μια τολμηρή νέα πραγματικότητα και να ενσωματώσουμε τις ευκαιρίες της τεχνολογικής επανάστασης σε κάθε τομέα της κυβέρνησης. Εδώ είναι δέκα λόγοι :

1. Η τεχνολογία μπορεί να κάνει τις καλύτερες πολιτικές του σήμερα να φαίνονται εντελώς ξεπερασμένες αύριο.

Η πολιτική έχει σημασία για τις ζωές των ανθρώπων. Οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις επηρεάζουν το μέλλον των ατόμων, των κοινοτήτων, των επιχειρήσεων και της χώρας συνολικά. Αλλά η πολιτική δεν αναδύεται σε ένα σταθερό περιβάλλον. Κατά καιρούς, η πρόοδος της τεχνολογίας σημαίνει ότι ο ρυθμός της αλλαγής μπορεί να υπερκαλύψει πλήρως την ικανότητα ενός συστήματος, καθιστώντας τα καλύτερα πολιτικά σχέδια ξεπερασμένα. Η πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι να προβλέψουν πότε μπορεί να συμβεί αυτό, να προετοιμαστούν και να ανταποκριθούν.

Η Βιομηχανική Επανάσταση αποτελεί ένα διαρκές μάθημα για το πώς η τεχνολογική ανάπτυξη –και οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που την συνοδεύουν– μπορούν να διαμορφώσουν βαθιά την πολιτική στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Λίγα πράγματα για τη ζωή στη Βρετανία, και τελικά στη Δυτική Ευρώπη και τις

Ηνωμένες Πολιτείες, έμειναν ανέπαφα από τη Βιομηχανική Επανάσταση.Οι κοινωνίες και οι οικονομίες άλλαξαν ριζικά.Το βρετανικό κράτος και το πολιτικό του σύστημα δεν ήταν εξοπλισμένα για να ανταποκριθούν σε αυτές τις αλλαγές.

Εν μέσω τεράστιων οικονομικών προόδων, η χώρα γνώρισε συγκλονιστικά επίπεδα ανισότητας και κακής υγείας, καθώς οι άνθρωποι εκτέθηκαν σε επικίνδυνες συνθήκες εργασίας και ασθένειες. Οι διαμαρτυρίες και οι αντεπαναστατικές ενέργειες ομάδων όπως οι Λουδίτες αντιμετωπίστηκαν με δυσανάλογη απάντηση από απροετοίμαστους κυβερνητικούς ηγέτες. Άνοιξαν τεράστιες συζητήσεις για το εμπόριο , τη μεταχείριση των εργαζομένων, τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τον ρόλο που πρέπει να παίξει η αγορά.

Η αναστάτωση στην κοινωνία απαιτούσε μια ουσιαστική πολιτική απάντηση – και το κράτος έπρεπε να προσαρμοστεί για να διαχειριστεί την προσαρμογή, να αντιμετωπίσει τα αρνητικά αποτελέσματα και να τοποθετήσει προστατευτικά κιγκλιδώματα γύρω από αυτό που είχε καταστεί δυνατό. Δεν υπήρχε μέλλον για πολιτικά σχέδια ή για πολιτικούς που αγνόησαν τις μεταβαλλόμενες συνθήκες και με την πάροδο του χρόνου το σύστημα έπρεπε να εξελιχθεί σε ένα σύστημα που ανταποκρινόταν όλο και περισσότερο στις νόμιμες απαιτήσεις της εργατικής τάξης και, κατά συνέπεια, έπρεπε να γίνει πιο δημοκρατικό.

Η Βιομηχανική Επανάσταση αποτελεί το πιο δραματικό παράδειγμα επιστημονικής προόδου που οδηγεί στην πολιτική μεταρρύθμιση. Αλλά δεν ήταν το μοναδικό παράδειγμα στην ιστορία. Η τεχνολογική αλλαγή, τόσο στον πόλεμο όσο και στην ειρήνη, έχει επηρεάσει βαθιά την εξέλιξη των γεγονότων και μερικές φορές οδήγησε σε τεράστιες ρήξεις στο πολιτικό τοπίο. Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι αυτό συμβαίνει ξανά.

2. Η νέα τεχνολογική επανάσταση είναι ήδη εδώ.

Βρισκόμαστε στη μέση μιας άλλης περιόδου μαζικών και ξαφνικών αλλαγών. Επειδή το ζούμε, είναι εύκολο να παραβλέψουμε πόσο επαναστατικές είναι αυτές οι μέρες.

Σε σύγκριση με έναν κόσμο που πολλοί από εμάς θυμόμαστε καλά:

• Η πρόσβαση στις ευκαιρίες δεν καθορίζεται πλέον μόνο από τη γεωγραφία, αλλά όλο και περισσότερο από τη συνδεσιμότητα. Η τεχνολογία δημιουργεί νέες ευκαιρίες για εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη και σε καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας που προηγουμένως δεσμευόταν από τη γεωγραφία. Ταυτόχρονα, αυτό δημιουργεί επίσης νέες μορφές ανταγωνισμού που ωφελούν τις λίγες επιχειρήσεις και ιδιώτες που μπορούν να λειτουργήσουν σε κλίμακα και μειώνει τα έσοδα και τους μισθούς για όσους δεν μπορούν.

Τα φυσικά, γεωγραφικά και γλωσσικά εμπόδια μεταξύ χωρών, κοινοτήτων και πολιτισμών εξαφανίζονται. Βασιζόμασταν σε τοπικές γνώσεις ή χάρτες σε χαρτί για την πλοήγηση, περιορίζοντας το εύρος των εύκολων, προσιτών ταξιδιών και επικοινωνίας. Σήμερα, οι εφαρμογές χαρτών και τα εργαλεία διαδικτυακών συσκέψεων επιτρέπουν μια σχεδόν καθολική ικανότητα εξερεύνησης του κόσμου – μερικές φορές χωρίς να χρειάζεται να φύγετε από το σπίτι.

• Η γνώση και η δύναμη δημιουργίας ιδεών έχουν αποκεντρωθεί, αλλά αυτό δημιουργεί επίσης ένα νέο σύνολο φυλάκων. Η υπολογιστική ισχύς ήταν κάποτε τοπική, αποκλειστική και αποκλειστική. Τώρα, αυτή η δύναμη είναι πολύ πιο προσιτή και διασκορπισμένη, ανοίγοντας έτσι πρόσβαση σε περιοχές και τμήματα της κοινωνίας που προηγουμένως δεν εξυπηρετούνταν. Όμως, ενώ η γνώση και η δύναμη έχουν αποδεσμευτεί και έχουν γίνει άμεσα προσβάσιμες, έχουν επανασυσκευαστεί από μια νέα γενιά ψηφιακών θυρωρών.

Η επικοινωνία μπορεί να είναι άμεση και παγκόσμια, δημιουργώντας προκλήσεις για το πώς, γιατί και τι επικοινωνούμε. Μόλις πριν από μερικές δεκαετίες, ορισμένοι από εμάς είχαν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, αλλά βασιζόμασταν στη γραμμική τηλεόραση ή το ραδιόφωνο για να παρέχουμε σχεδόν όλες τις έκτακτες ειδήσεις. Σήμερα έχουμε σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στη γνώση και την ψυχαγωγία, και πλάνα από αυτόπτες μάρτυρες από οπουδήποτε στον κόσμο είναι άμεσα διαθέσιμα.

• Η γνώση μας για την υγεία σημαίνει ότι μπορούμε να δώσουμε προτεραιότητα στην ευημερία, όχι μόνο στη θεραπεία ασθενειών.Στην πρόσφατη μνήμη, η υγεία και η κατανόησή μας για τη βιολογία ήταν πολύ πιο περιορισμένη.Η γονιδιωματική αλληλουχία κόστισε δισεκατομμύρια, ενώ σήμερα δεν κοστίζει σχεδόν τίποτα. Η ανάπτυξη του εμβολίου χρειάστηκε συχνά χρόνια ή δεκαετίες για να φτάσει σε ένα επίπεδο αποτελεσματικότητας που καταφέραμε μέσα σε λίγους μήνες ως απάντηση στον Covid-19.

Αισθανόμαστε ως επί το πλείστον τις επιπτώσεις αυτής της μη αναστρέψιμης, επαναστατικής αλλαγής στα σταδιακά βήματα, προσαρμόζοντας γρήγορα και κανονικοποιώντας τις καινοτομίες στην καθημερινή μας ρουτίνα. Αλλά η ζωή σήμερα είναι από πολλές σημαντικές απόψεις αγνώριστη από μια πραγματικότητα που θυμούνται εύκολα εκατομμύρια άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων κάποιων αλλαγών που έχουν προκύψει εξ ολοκλήρου τα τελευταία 20 χρόνια. Το να φανταζόμαστε ότι οι επόμενες δύο δεκαετίες δεν θα φέρουν ακόμη πιο δραματική αλλαγή είναι κοντόφθαλμο και αφελές.

3. Η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι και εύκολη και αδύνατη.

Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή έρχεται. Η δυσκολία είναι να καταλάβεις πού, πώς και τι θα σημαίνει αυτό. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πέφτουν συχνά στην παγίδα της υπερπώλησης του βραχυπρόθεσμου αντίκτυπου και της επιδοκιμασίας για μακροπρόθεσμα. Περιμένοντας έναν άμεσο μετασχηματισμό της ζωής, αντιθέτως αντιμετωπίζουν αυτό που αρχικά είναι μια μικρή αλλαγή και χαλαρώνουν, πιστεύοντας ότι η πολιτική μπορεί να συνεχιστεί όπως πριν. Μέχρι να γίνει αισθητός ο πραγματικός αντίκτυπος, μπορεί να είναι πολύ αργά για μια αποτελεσματική απάντηση.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι η τεχνολογική ανάπτυξη δεν είναι μια γραμμική διαδικασία. Μερικές φορές ο κόσμος μπορεί να είναι στα πρόθυρα μιας αλλαγής για ένα απογοητευτικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, υπήρξαν διάφοροι κύκλοι διαφημιστικής εκστρατείας γύρω από αυτόνομα οχήματα και αρκετές ανεκπλήρωτες προβλέψεις, με αποτέλεσμα τη γενική απώλεια της πίστης, ακόμη και όταν αναμφίβολα σημειώνεται πρόοδος –αν και πιο αργή από ό,τι αρχικά αναμενόταν.

Μερικές φορές μικροσκοπικές αλλαγές μας οδηγούν προς τα εμπρός χωρίς να διαταράσσουν ριζικά την καθιερωμένη τάξη, αλλά παρ’ όλα αυτά αλλάζουν τις καθιερωμένες από καιρό, καθημερινές μας συνήθειες. Σκεφτείτε τις σεισμικές αλλαγές στην ηλεκτρονική τραπεζική ή την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών αγορών.

Και όμως άλλες φορές, πολλαπλές ανακαλύψεις συμβαίνουν ταυτόχρονα, πυροδοτώντας επαναστατική αλλαγή σε ό,τι είναι δυνατό. Τον τελευταίο καιρό έχουμε δει μια σειρά από άλματα προς τα εμπρός – μερικά από αυτά μπορεί να φαίνονται κάπως απομακρυσμένα από την καθημερινή εμπειρία, αλλά το καθένα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη πιο μεταμορφωτικές αλλαγές στον τρόπο που ζούμε:

* Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) της DeepMind έχει λύσει μια μεγάλη πρόκληση 50 ετών, αναπτύσσοντας έναν αλγόριθμο που μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πώς αναδιπλώνονται οι πρωτεΐνες, ανοίγοντας βαθιές ευκαιρίες στη μοριακή βιολογία και την ανάπτυξη φαρμάκων.

* Το κόστος της αλληλουχίας ολόκληρου του γονιδιώματος έχει μειωθεί από την αλλαγή του αιώνα, από περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια σε λιγότερο από 1.000 δολάρια. Αυτό επιτρέπει την ευρεία χρήση αυτής της τεχνολογίας για την καλύτερη κατανόηση των γενετικών αιτιών των ασθενειών και την υποστήριξη της υγείας των ανθρώπων.

* Η ηλιακή ενέργεια κοστίζει 90 τοις εκατό λιγότερο από ό,τι πριν από μια δεκαετία, ενώ το κόστος της αιολικής ενέργειας έχει μειωθεί περισσότερο από το μισό, ανοίγοντας ευκαιρίες για ένα χαμηλού κόστους μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

* Μέσω της προόδου στην κατασκευή και την πληροφορική, η μακροχρόνια φιλοδοξία της επιτυχούς αναδημιουργίας της πυρηνικής σύντηξης στη Γη – φέρνοντας μαζί της τη δυνατότητα για μια νέα μορφή ασφαλούς ενέργειας με χαμηλά απόβλητα – είναι πιο κοντά από ποτέ.

* Η τιμή του κρέατος που καλλιεργείται με κύτταρα έχει μειωθεί από 330.000 δολάρια σε λιγότερο από 10 δολάρια ανά μπιφτέκι, παρέχοντας ευκαιρίες για να φέρουμε πιο βιώσιμα και ασφαλή τρόφιμα στο πιάτο της χώρας.

Συνολικά, αυτές και άλλες ανακαλύψεις θα αλλάξουν τον κόσμο βαθιά. Επιπλέον, εισερχόμαστε σε μια φάση όπου η καινοτομία δεν θα βασίζεται πλέον κυρίως στην ανθρώπινη εφευρετικότητα. Τα συστήματα θα μάθουν, θα προσαρμοστούν και θα πειραματιστούν μόνα τους.Η τεχνολογία δεν θα είναι απλώς ένα εργαλείο: θα είναι συνεργάτης.

Αυτό κάνει το μέλλον ακόμα πιο απρόβλεπτο. Δεν δίνει όμως στο κράτος δικαιολογία για να είναι απροετοίμαστο.

4. Η κυβέρνηση μετράει περισσότερο από ποτέ

Ενόψει της ταχέως αναδυόμενης, παγκόσμιας τεχνολογικής αλλαγής που είναι δύσκολο να συμβαδίσει, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορεί να αισθάνονται αβοήθητοι. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις που είναι σε θέση να προσαρμοστούν και να σχεδιάσουν μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

Οι αυταρχικές κυβερνήσεις έχουν κατά καιρούς αντισταθεί στην τεχνολογική αλλαγή .Αυτό σπάνια διαρκεί πολύ και γενικά ανοίγει μια νέα κατηγορία παραπόνων στον πληθυσμό. Οι δημοκρατικές κυβερνήσεις αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα και, τουλάχιστον θεωρητικά, να αγκαλιάσουν το νέο. Αλλά η παθητική αποδοχή δεν αρκεί: ο ρόλος της κυβέρνησης δεν είναι να κάθεται στο περιθώριο.

Οι κυβερνήσεις μπορούν να ρυθμίσουν ορισμένες τεχνολογίες και να περιορίσουν τη χρήση άλλων. Μπορούν να λάβουν μεγάλες στρατηγικές αποφάσεις σχετικά με τις υποδομές και τις δεξιότητες. Μπορούν να φορολογήσουν, να χρηματοδοτήσουν και να δώσουν κίνητρα για συγκεκριμένους τύπους τεχνολογίας ή εφαρμογών. Μπορούν να προσφέρουν μια έγκυρη γνώμη για αμφισβητούμενα ζητήματα και να παρέχουν εμπιστοσύνη και διαβεβαίωση στους πολίτες. αυτό είναι ένα ισχυρό μάθημα που μάθαμε από την πανδημία.

Η μελλοντική επιτυχία ή η αποτυχία των κυβερνήσεων θα εξαρτηθεί από το αν μπορούν να μετριάσουν το κόστος της μετάβασης σε ένα νέο μέλλον, εάν προσαρμόσουν τον τρόπο που εργάζονται ώστε να αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα και εάν μπορούν να προχωρήσουν ένα βήμα παραπέρα για να εκμεταλλευτούν το καλύτερο η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει στη χώρα.

Θα χρειαστεί αυτοπεποίθηση, θάρρος και όρεξη για πειραματισμό. Αν δεν το κάνουμε αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύουμε να παρασυρθούμε από την ιστορία, το αντίστοιχο του 21ου αιώνα εκείνων των πολιτικών που δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν ή να ανταποκριθούν επαρκώς στα κοινωνικά κύματα κλονισμού που προκάλεσε η Βιομηχανική Επανάσταση.

5. Όλη η πολιτική είναι πλέον πολιτική τεχνολογίας

Η ιδέα μιας παραδοσιακής κυβερνητικής «στρατηγικής τεχνολογίας » φαίνεται όλο και περισσότερο ανεπαρκής και καταδικασμένη σε αποτυχία.

Η τεχνολογία θεωρείται για πάρα πολύ καιρό ως ένα εξειδικευμένο ενδιαφέρον των νεότερων γενεών παρά ως αναπόσπαστο μέρος κάθε πτυχής της ζωής μας. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Ο σεβασμός για τη χάραξη «αναλογικής» πολιτικής που υπερβαίνει τις τεχνολογικές εξελίξεις μπορεί να είναι παρηγορητικός για όσους τρομάζουν από την αλλαγή – αλλά δυστυχώς είναι επίσης μύθος.

Το ψηφιακό υλικό είναι διαθέσιμο και προσιτό εδώ και πολύ καιρό. Οποιοσδήποτε κάτω των 50 ετών είναι πιθανό να έχει εξοικειωθεί με τους υπολογιστές στα σχολεία. πολλοί είχαν ένα στο σπίτι. Τα smartphone και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πανταχού παρόντα μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής όλων των ηλικιών. Λογισμικό που κάποτε θεωρούνταν εξειδικευμένο είναι πλέον κοινός τόπος: στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος της επιτυχίας της βιομηχανίας τεχνολογίας έγκειται στον τρόπο με τον οποίο έχει κάνει τα προϊόντα διαισθητικά σε οποιονδήποτε χρήστη αντί να απαιτεί πρακτική, εκπαίδευση ή εξειδικευμένες γνώσεις.

Η επιτυχία ή η αποτυχία σχεδόν κάθε τομέα πολιτικής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν και πώς η τεχνολογία μπορεί να επανεφεύρει την επιχείρηση της κυβέρνησης. Η εποχή μιας Λευκής Βίβλου για την υγεία, την εκπαίδευση, τους φόρους ή τον πολιτισμό, χωρίς καμία ένδειξη ότι οι καιροί έχουν αλλάξει ή, στην καλύτερη περίπτωση, πρέπει να τελειώσει μια ενότητα για την «τεχνολογία». Δεν υπάρχει πολιτική στην οποία η τεχνολογία δεν είναι κεντρική.

Πρέπει να αποχαιρετήσουμε τις ημέρες της πολιτικής για την τεχνολογία στάθμευσης με μια μικρή, νεότερη ομάδα με κίνητρα και ελπίζοντας ότι αυτό θα είναι αρκετό. Εάν ορισμένοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις ζώνες άνεσής τους, αυτό είναι ένα σημάδι ότι βρίσκονται στο σωστό δρόμο.

Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό η βιομηχανία της τεχνολογίας να διαδραματίσει τον ρόλο της και να αναγνωρίσει το ενδιαφέρον της για την οδήγηση πιο σχετικών, καλύτερα ενημερωμένων πολιτικών. Οι επιχειρήσεις τεχνολογίας έχουν μερικές φορές επιδιώξει να κρατήσουν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε απόσταση αναπνοής εκφοβίζοντάς τους με σκοτεινή γλώσσα ή προστατεύοντας τις καλοπροαίρετες προσπάθειές τους να συμμετάσχουν. Αυτό το είδος συσκότισης πρέπει επίσης να τελειώσει. Τελικά καμία πλευρά δεν εξυπηρετείται καλά από την αποτυχία να επικοινωνήσει σωστά.

6. Πρόκειται να δούμε τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας να εξαφανίζονται – αλλά να δημιουργούνται νέες

Μετά την αποβιομηχάνιση στα τέλη του 20ού αιώνα, θα μπορούσαμε σήμερα να βρεθούμε στα πρόθυρα μιας «απεξυπηρέτησης» της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου.

Όποιος πατήσει το πόδι του σε ένα σούπερ μάρκετ ή τράπεζα θα αναγνωρίσει την τάση απομάκρυνσης από τις βαριές για τον άνθρωπο εργασίες παροχής υπηρεσιών προς την αυτοματοποίηση. Καθώς οι διαδικασίες που υποβοηθούνται από την τεχνητή νοημοσύνη αρχίζουν να επιτρέπουν όλο και πιο εξελιγμένο χειρισμό της παροχής υπηρεσιών, αυτή η αλλαγή θα πραγματοποιείται όλο και περισσότερο σε τομείς όπως η ιατρική, η νομοθεσία και η λογιστική. Με αυτόν τον τρόπο,ορισμένες από τις θέσεις εργασίας που θα επηρεαστούν θα είναι εκείνες που κατέχουν παραδοσιακά καλύτερα αμειβόμενοι και πιο υψηλά καταρτισμένοι εργαζόμενοι.

Οι προβλέψεις της ίδιας της κυβέρνησης υποδεικνύουν ότι έως και 9 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα καταργηθούν, παρόλο που δημιουργείται παρόμοιος αριθμός νέων θέσεων. Ακόμη και μια τέτοια ουδέτερη έκβαση συνεπάγεται μεγάλες κατανεμητικές και γεωγραφικές αλλαγές και την ανάγκη για ουσιαστικό μετριασμό μέσω της μετάβασης. Είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι ότι οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα είναι απολύτως έτοιμο για κάτι τέτοιο.

Όπως και στη Βιομηχανική Επανάσταση, όλες οι χώρες αργά ή γρήγορα θα βιώσουν παρόμοια αποτελέσματα. Αλλά κάποιοι θα βγουν από τη μετάβαση πιο δυνατοί από άλλους.

Δεν είναι εγγυημένο ότι οι μεγαλύτερες οικονομίες θα κυριαρχήσουν – οι παράγοντες που πραγματικά κάνουν τη διαφορά θα είναι το ταλέντο και η διακυβέρνηση.

Το πρώτο είναι θέμα εκπαίδευσης, κατάρτισης και εξειδίκευσης, αλλά και άνοιγμα στην προσέλκυση και διατήρηση των καλύτερων εργαζομένων από το εξωτερικό. Το δεύτερο αφορά τα πλαίσια και τους κανόνες που μας πηγαίνουν στην επόμενη φάση, αντί να μας παγιδεύουν σε ένα μοντέλο που σβήνει. Η εμφάνιση της οικονομίας της πλατφόρμας δικαίως οδήγησε σε ερωτήματα σχετικά με το πώς να αποφευχθεί η εκμετάλλευση και η έλλειψη επανόρθωσης. Αλλά η συμπίεση νέων τρόπων εργασίας στις υπάρχουσες έννοιες του «υπάλληλου» ή του «εργαζομένου» είναι απίθανο να είναι βιώσιμη, επομένως χρειάζεται νέα σκέψη για το πώς να δοθεί στους ανθρώπους ο έλεγχος που χρειάζονται πάνω στα πρότυπα εργασίας τους και η ικανότητα να ακουστεί η φωνή τους. .

7. Οι δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούσαν σύντομα να φαίνονται τόσο απαρχαιωμένες όσο οι σιδηρόδρομοι ατμού.

Θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς ότι δεν έχει σημειωθεί πρόοδος στον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών. Έχουν δαπανηθεί σημαντικά ποσά και έχει γίνει σοβαρή σκέψη για το πώς να γίνει το κράτος πιο αποτελεσματικό και ανταποκρινόμενο. Τα περισσότερα μέρη της πολιτείας έχουν δει σημαντική ένεση τεχνολογικών υπηρεσιών-παροχής και λειτουργιών back-office ..Μετά από μια τόσο μακρά διαδικασία, υπάρχει ο πειρασμός για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να πιστέψουν ότι οι υπηρεσίες έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί και ότι η δουλειά έχει πλέον ολοκληρωθεί.

Αυτή η άποψη είναι επικίνδυνη. Ο σχεδιασμός των δημόσιων υπηρεσιών πρέπει να ξεκινά με την κατανόηση ότι οι άνθρωποι – οι πελάτες του κράτους – περιμένουν ευκολία και απλότητα. Η εμπειρία τους από τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες είναι απροσδόκητες, άμεσες συναλλαγές, με ασφάλεια και απόρρητο που παρέχονται ως στάνταρ και χωρίς περίπλοκες διαδικασίες ελέγχου ταυτότητας. Τίποτα από αυτά δεν είναι εύκολο, γι’ αυτό είναι απαραίτητες συνεχείς επενδύσεις και δοκιμές.

Αλλά ακόμα κι αν οι κυβερνήσεις μπορούν να δεσμευτούν για τη διαρκή βελτίωση του σχεδιασμού των υπηρεσιών, μπορεί να φτάνουμε σε ένα σημείο στο οποίο είναι αδύνατο να συμβαδίσουμε με την αυξανόμενη ζήτηση. Σε αυτό το σενάριο, οι υπάρχουσες δομές και θεσμοί μπορούν να βελτιωθούν ελαφρώς, αλλά για κάθε επιπλέον λίρα που δαπανάται, το αποτέλεσμα είναι μικρότερο από μια λίβρα πρόσθετης αξίας.

Αυτό είναι κακό από μόνο του, αλλά πιο σοβαρά βλάπτει τις προοπτικές συναίνεσης και εμπιστοσύνης στις βασικές λειτουργίες του κράτους.

Η εναλλακτική πρέπει να είναι ένας θεμελιώδης επαναπροσδιορισμός της λειτουργίας και του σχεδιασμού των θεσμών του κράτους. Εάν οι κυβερνήσεις δεν είναι έτοιμες να εξετάσουν εάν οι βασικές παραδοσιακές θεσμικές μονάδες δημόσιας υπηρεσίας (για παράδειγμα, η τάξη ή η κλινική του γενικού ιατρού) παραμένουν το καλύτερο μέσο παροχής, θα κολλήσουν προσπαθώντας να βελτιώσουν με αυξήσεις κάτι που μπορεί να χρειαστεί να αντικατασταθεί πλήρως.

Οι κατασκευαστές των καλύτερα συντηρημένων, πιο σύγχρονων ατμομηχανών δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους καθώς ο κόσμος άλλαζε γύρω τους. Κάποιοι άλλαξαν και ευημερούσαν. Άλλοι μαράθηκαν και πέθαναν.

8. Ο χειρισμός των δημόσιων δεδομένων θα είναι σύντομα εξίσου σημαντικός με τον χειρισμό του δημόσιου χρήματος.

Η αντιμετώπιση των δεδομένων ως θέμα πολιτικής είναι κάτι που πολύ συχνά εναλλάσσεται μεταξύ υπερπώλησης (υποθέτοντας ότι τα κράτη μπορούν να επιτύχουν μαγικά αποτελέσματα εάν συλλέξουν αρκετά από αυτά) και υπερβολικής προσοχής (υποθέτοντας ότι είναι παράνομο για τα κράτη να τα συλλέξουν καθόλου ή ότι δεν μπορούν να είναι αξιόπιστη για την κατάλληλη προστασία).

Στην πραγματικότητα, η εμπιστοσύνη και η ικανότητα πάνε μαζί. Οι πολίτες έχουν συνηθίσει να βλέπουν τα δεδομένα τους να συλλέγονται και να χρησιμοποιούνται από σούπερ μάρκετ ή πρακτορεία πιστοληπτικής αξιολόγησης. Η χρησιμότητα που αντλούν από αυτές τις υπηρεσίες οδηγεί την αποδοχή της διαδικασίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, η καλύτερη ελπίδα για αυξημένη αποδοχή της συλλογής δεδομένων από κυβερνητικούς φορείς βρίσκεται στις εξαιρετικές δημόσιες υπηρεσίες.

Το καθεστώς του Ηνωμένου Βασιλείου ως μεσαίου μεγέθους, σχετικά ενιαίο κράτος του δίνει μια εξαιρετική ευκαιρία να συγκεντρώσει δεδομένα και την ευθύνη να τα χρησιμοποιήσει παραγωγικά.Εάν καταφέρουμε να εξαλείψουμε την επαναλαμβανόμενη εισαγωγή δεδομένων σε όλο τον δημόσιο τομέα, τότε η άμεση εξοικονόμηση χρόνου και μόνο σε διοικητικό χρόνο θα είναι σημαντική.

Πέρα από αυτό, για να πάρουμε ως παράδειγμα το NHS, οι καινοτομίες στην ιατρική και τη θεραπεία θα ανοίξουν τεράστιες ευκαιρίες για εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη προσαρμοσμένη στα άτομα, καθώς και ζωντανή ανατροφοδότηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που οδηγεί σε τελειοποίηση και πιο αποτελεσματική ανάπτυξη.Όλα αυτά εξαρτώνται από τη συλλογή και τη διατήρηση δεδομένων σε όλες τις υπηρεσίες υγείας και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Τελικά, αυτές οι συναλλαγές έχουν σημασία με περισσότερους τρόπους από τον άμεσο υπολογισμό κόστους-οφέλους.Η δημοκρατική δέσμευση και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα θα βασίζονται όλο και περισσότερο στην υπεύθυνη και ανταποκρινόμενη, συλλογή και χρήση δεδομένων από το κράτος.Οι κυβερνήσεις που το κάνουν λάθος θα βιώσουν σύντομα τις καταστροφικές συνέπειες, αλλά όσες το κάνουν σωστά θα ανανεώσουν μια ζωτική σχέση μεταξύ των ατόμων και του συστήματος.

9. Η τεχνολογία είναι εθνικό πλεονέκτημα και ο διεθνής ανταγωνισμός είναι πραγματικός.

Καθώς η τεχνολογία διοχετεύεται σε όλους τους τομείς πολιτικής και σε όλους τους βραχίονες του κράτους, έτσι γίνεται πηγή ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια σκηνή. Ακριβώς όπως η οικονομική και στρατιωτική ισχύς έχουν σημασία για το καθεστώς ενός έθνους, το ίδιο ισχύει και για την τεχνολογική του ικανότητα.

Οι κυβερνήσεις τείνουν να το κατανοούν κάπως αυτό και πιστεύουν ότι είναι επιθυμητή η δημιουργία εγγενών τεχνολογικών κολοσσών – τόσο για θέσεις εργασίας και φορολογικά έσοδα, όσο και για την πιο ήπια δύναμη επιρροής και καθορισμού προτύπων για τον ευρύτερο κόσμο. Αλλά η εμμονή με την αναπαραγωγή της Silicon Valley κάπου στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει προσφέρει λίγα και μπορεί ακόμη και να έχει αποσπάσει την προσοχή από τον διαφαινόμενο γεωπολιτικό αγώνα για τα ακατέργαστα στοιχεία της τεχνολογικής οικονομίας.

Η αποφυγή της εξάρτησης από δυνάμει εχθρικές δυνάμεις για την προμήθεια ημιαγωγών είναι μια πρόκληση που οι κυβερνήσεις άργησαν να ξυπνήσουν. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει κίνδυνος οι κυβερνήσεις να διορθώσουν υπερβολικά.Ενώ οι ηγέτες θα πρέπει φυσικά να ρίξουν μια νηφάλια ματιά στις εξαρτήσεις της χώρας τους και στις σχετικές τεχνολογικές και βιομηχανικές δυνάμεις, μια υποχώρηση στον προστατευτισμό θα ήταν άστοχη.

Μια πιο πειστική, εξελιγμένη προσέγγιση θα έβλεπε τους ηγέτες να εργάζονται για να υποστηρίξουν τους τομείς στους οποίους μια χώρα μπορεί να ειδικευτεί, να διευκολύνει τη συνεργασία με συμμάχους και να υπερασπιστεί περιοχές ευάλωτων. Η διαχείριση της τεχνολογίας ως στρατηγικού περιουσιακού στοιχείου μπορεί να περιλαμβάνει τον έλεγχο των συγχωνεύσεων, τους όρους πρόσβασης και τη συγκεκριμένη κυβερνητική συμμετοχή σε ορισμένες αποφάσεις. Το τρέχον νομικό πλαίσιο του Ηνωμένου Βασιλείου είναι αρκετά ολοκληρωμένο, αλλά η εφαρμογή του είναι αβέβαιη και η στρατηγική μπερδεμένη. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Ένα καλό σημείο εκκίνησης θα ήταν μια ολοκληρωμένη ποσοτικοποίηση της καθαρής υπολογιστικής ισχύος στη χώρα, διασκορπισμένη μεταξύ της κυβέρνησης, του ακαδημαϊκού κόσμου και του ιδιωτικού τομέα. Μόνο με την κατανόηση της θέσης της χώρας σε σύγκριση με τους συμμάχους και τους πιθανούς αντιπάλους μπορεί να διαμορφωθεί μια ρεαλιστική στρατηγική, είτε αυτό σημαίνει οικοδόμηση βαθύτερης συνεργασίας είτε εστίαση των επενδύσεων όπου χρειάζεται.

10. Το κράτος του Δικτύου είναι έτοιμο να οικοδομηθεί αν έχουμε το θάρρος.

Ο 19ος και ο 20ός αιώνας είδε την οικοδόμηση και την ανάπτυξη του σύγχρονου δημοκρατικού κράτους. Αλλά στον 21ο αιώνα, αυτό το μοντέλο βρίσκεται υπό σοβαρή πίεση. Απαιτείται ένα νέο όραμα για το πώς λειτουργεί η κυβέρνηση στην τεχνολογική εποχή – το οποίο ονομάζουμε κράτος του δικτύου .Αυτό δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα ουτοπικό στάδιο πέρα από το έθνος-κράτος, αλλά μάλλον ως ένα μέσο για την εκ νέου ανακάλυψη των καλύτερων από αυτά που μπορεί να προσφέρει αυτό το κράτος.

Ακριβώς όπως στη Βιομηχανική Επανάσταση, όταν το βρετανικό κράτος έπρεπε να προσαρμοστεί σε μια νέα πραγματικότητα και να προσφέρει ένα νέο επίπεδο υποστήριξης και άνεσης στους πολίτες, το σημερινό σύστημα διακυβέρνησης πρέπει να προχωρήσει πέρα από ορισμένες από τις προσεγγίσεις που λειτουργούσαν για τις προηγούμενες γενιές.

Αυτό το νέο όραμα ενός σύγχρονου κράτους είναι ένα όραμα στο οποίο η κυβέρνηση επαναπροσδιορίζεται ως διευκολυντής και συντονιστής, οδηγώντας μια νέα μάρκα σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για να προσφέρει στους πολίτες. Το ΗΒ έχει την ευκαιρία να ηγηθεί και να αναπτύξει τη μορφή της κατάστασης του μέλλοντος.Εάν δεν εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία, κινδυνεύει να μείνει πίσω.

Η επιτυχία θα απαιτήσει:

• Μια ειλικρινή και διαρκή δέσμευση στην κορυφή της κυβέρνησης για τη στρατολόγηση των κατάλληλων ανθρώπων
• Ένα νέο σύνολο προσεγγίσεων για την προώθηση και την επιβράβευση της καινοτομίας
• Ένα εξουσιοδοτημένο σύνολο φορέων με σαφή αποστολή και άδεια να σκέφτονται μακροπρόθεσμα
• Επαναφορά σχέσης με εταιρείες τεχνολογίας

Μια συνολική επανεξέταση των δημόσιων υπηρεσιών και ένας οδικός χάρτης για μεταρρυθμίσεις

• Επένδυση στην ανθρώπινη και τεχνολογική υποδομή που απαιτείται για να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο στον αγώνα
• Βαθιά κατανόηση των πιθανών επιπτώσεων της τεχνολογίας βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα
• Δεν πρόκειται για μικρή επιχείρηση. Η μακροπρόθεσμη αξιοπιστία και βιωσιμότητα του κράτους βασίζεται σε αυτόν τον μετασχηματισμό. Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να έχει μέλλον ως χώρα κορυφαίας βαθμίδας με τεχνολογία, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο. Μπροστά σε μια επανάσταση, δεν έχουμε κανένα περιθώριο εφησυχασμού.

*Νίκος Ηλιάδης, Πολ/κός Μηχ/κός Ε.Μ.Π. ,M.Sc. ( Structural Engineering , Concordia University Montreal Canada ) , Ph.D.( University of Maryland USA, – Technology and Vocational Education ), τ. Ειδ.Γραμματέας του ΥΠΕΠΘ , τ. εκπρόσωπος των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες ( Μ.Ε.Α. ) τ. Διοικητής ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ , τ. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Παιδαγωγικών Ινστιτούτων της Ευρώπης (http://www.cidree.org/), τ. εκπρόσωπος της Κυβέρνησης στο Δ.Σ. του CEDEFOP (https://www.cedefop.europa.eu/ ) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση , Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.