Δέκα παράθυρα επιβράβευσης καταπατητών στο νομοσχέδιο εξαγοράς εκτάσεων

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Δέκα ορθάνοικτα παράθυρα επιβράβευσης ακόμη και «όψιμων» καταπατητών, μεταξύ αυτών σε περιπτώσεις που έχουν βάλει στο χέρι δημόσιες εκτάσεις με τίτλους από δικαστικές αποφάσεις με ψευδομάρτυρες ή και από δίκες με στημένη απουσία του δημοσίου, σε δάση και ζώνες του αιγιαλού αλλά και σε εκτάσεις που προορίζονται από τον πολεοδομικό σχεδιασμό για κοινόχρηστους χώρους εντοπίζονται το σχέδιο νόμου του υπουργείου Οικονομικών, για την εξαγορά δημόσιων καταπατημένων εκτάσεων  από ιδιώτες.

 -«Το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών ακολουθεί μια επικίνδυνη οδό επιβράβευσης των παρανομούντων κάθε μορφής καταπατητών, σε συνδυασμό με μια εισπρακτική λογική. Πάγια θέση μας είναι ότι τα έσοδα του κράτους πρέπει να βασίζονται στη φορολογία και τη χρηστή διοίκηση, όχι στη νομιμοποίηση παρανομιών. Το κακό παράδειγμα επιβράβευσης μέσω «τακτοποιήσεων» αυθαιρέτων κατασκευών δεν πρέπει να επεκταθεί και στις καταπατήσεις».

Αυτά τονίζει η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), αναφέροντας ότι «υπό το πρίσμα αυτής της γενικής θέσης, η ΕΛΛΕΤ θεωρεί ότι το σχέδιο νόμου δεν μπορεί να εισαχθεί στην Βουλή εσπευσμένα εν όψει μάλιστα της προεκλογικής περιόδου, χωρίς να θεωρηθεί ψηφοθηρικό». Και ζητά «να αποσυρθεί το συγκεκριμένο νομοσχέδιο και να γίνει εκ νέου επεξεργασία και πρόβλεψη των διαδικασιών επίλυσης του (υπαρκτού) προβλήματος των καταπατήσεων».

Καταιγισμός αιτημάτων στη διαβούλευση

Σημειώνεται ότι επί του σχεδίου νόμου του υπουργείου Οικονομικών με τίτλο: «Ρυθμίσεις για τα κατεχόμενα ακίνητα του Δημοσίου και άλλες διατάξεις» ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση και αφού διαμορφωθεί σε τελική μορφή προγραμματίζεται εντός των προσεχών εβδομάδων να προωθηθεί προς ψήφιση στη Βουλή.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στη διαβούλευση καταγράφεται καταιγισμός παρεμβάσεων από φορείς και φυσικά πρόσωπα από περιοχές όλης της χώρας, κυρίως παράκτιες και τουριστικές περιοχές, με τις οποίες ως επί το πλείστον διατυπώνονται αιτήματα να αμβλυνθούν περαιτέρω τα κριτήρια δικαιούχων,  να περιληφθεί και η δυνατότητα όχι μόνον για κύρια αλλά και για εξοχική κατοικία , όπως επίσης να μειωθούν οι χρόνοι των 30 και 40 ετών που προβλέπονται αντίστοιχα, με ή χωρίς τίτλους ιδιοκτησίας για δικαίωμα εξαγοράς.

Τα δέκα «παράθυρα» επιβράβευσης καταπατητών 

Η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού εντοπίζει τα παράθυρα επιβράβευσης των καταπατητών εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος και της δημόσιας περιουσίας  υπογραμμίζοντας ότι «το νομοσχέδιο δυστυχώς δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την διαχρονική αδυναμία διαχείρισης και προστασίας της δημόσιας περιουσίας, με εισαγωγή ελεγκτικών μηχανισμών, ενίσχυση των υφισταμένων, και υιοθέτηση μιας ενεργού πολιτικής γης για την επ’ ωφελεία του συνόλου αξιοποίηση των δημοσίων γαιών μέσω του χωρικού σχεδιασμού». Συγκεκριμένα οι περιπτώσεις που εντοπίζει η ΕΛΛΕΤ είναι:

1.Τίτλοι με ψευδομάρτυρες και από  δίκες με στημένη απουσία του δημοσίου: «Είναι γνωστό ότι έχουν γίνει δικαιοπραξίες επί εκτάσεων που είχαν αρχικά καταπατηθεί, χωρίς να φέρει ευθύνη ο αγοραστής. Δεν είναι όμως δυνατόν η επίλυση αυτών των (υπαρκτών) προβλημάτων να ανοίγει ασκούς και για την επανάληψη του φαινομένου με νέες «καταπατήσεις», τονίζει η ΕΛΛΕΤ και σημειώνει ότι : «Για τον λόγο αυτό προτείνεται να μη γίνεται δεκτή η αίτηση παρά μόνο όσων διαθέτουν τίτλους αγοράς ή άλλης δικαιοπραξίας προ 40ετίας ή 30ετίας τουλάχιστον, (και εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι είχε δικαιώματα κυριότητας το δημόσιο) με ρητή απαγόρευση των «τίτλων» που προκύπτουν με αμφίβολου νομιμότητας διαδικασίες όπως οι ένορκες καταθέσεις μαρτύρων, η έκδοση δικαστικής απόφασης μετά από (δήθεν) διαμάχη μεταξύ συγγενών όπου δεν παρενέβη το δημόσιο κλπ. Γενικά πρέπει να υπάρξουν αυξημένες απαιτήσεις για την απόδειξη του τρόπου κατοχής του ακινήτου και της μη ευθύνης του κατέχοντος που έχει κριθεί καταπατητής, έτσι ώστε να μην ευνοείται η εκ των υστέρων καταπάτηση με «αξιοποίηση» των χαλαρών προβλέψεων του σχεδίου νόμου ως προς την απόδειξη του χρόνου κτήσης».

2. Εξουδετέρωση των γειτόνων και παράκαμψη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης: «Η επιλογή παράκαμψης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι προβληματική στην όλη διαδικασία αναγνώρισης του δικαιώματος υποβολής αίτησης για την εξαγορά και ελέγχου των προϋποθέσεων, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη ότι στις τοπικές κοινωνίες υπάρχει μεγαλύτερη γνώση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος από άτομα που είχαν καθήκον την περιφρούρηση αυτής (πχ αγροφύλακες)». Από την ΕΛΛΕΤ προτείνεται να προβλεφτεί: α) διαδικασία δημοσιοποίησης των υποβαλλομένων αιτήσεων και δικαίωμα αιτιολογημένης ένστασης (στο άρθρο 3 και στο άρθ. 18 παρ. 2 που εξουσιοδοτεί την έκδοση ΚΥΑ για την ψηφιακή πλατφόρμα διαχείρισης των αιτήσεων) και β) στις επιτροπές εξαγοράς του άρθρου 9 να συμμετέχει εκπρόσωπος του οικείου Δήμου και σε περίπτωση αδυναμίας της οικείας Περιφέρειας. Άλλη δυνατότητα θα ήταν να απαιτείται μια συλλογική γνωμοδότηση του Δήμου για όλα τα ακίνητα της περιφέρειάς του για τα οποία έχει υποβληθεί αίτηση, ή τουλάχιστον αυτά που είναι άνω ενός καθορισμένου μεγέθους (πχ. 1.000τμ) ή άνω μιας οροφής αξίας».

3. Χάνονται ακίνητα κοινωφελών ή κοινοχρήστων χρήσεων και απόθεμα γης του πολεοδομικού σχεδιασμού: «Γενικά θα πρέπει να ενημερωθούν οι δήμοι για τα δημόσια ακίνητα που είναι καταγεγραμμένα στην περιοχή τους (πχ. από την ΕΤΑΔ) και να έχουν δικαίωμα προτίμησης στην απόκτησή τους. Μια τέτοια πρόβλεψη θα επέτρεπε να αξιοποιηθούν μικρά ακίνητα που μπορούν να είναι χρήσιμα για την χωροθέτηση κοινωφελών ή κοινοχρήστων χρήσεων τοπικής εμβέλειας, ενώ αποτελούν τροχοπέδη και μεγάλο διοικητικό βάρος σε φορείς εθνικού επίπεδο» τονίζει η ΕΕΛΕΤ και προτείνει: «να προστεθούν κριτήρια και προϋποθέσεις, ιδίως όσον αφορά «στους επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος στα ζητήματα (…) δ. χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού», σημειώνοντας ότι:
-«Πιο συγκεκριμένη πρόταση είναι να προβλεφθεί ρητά ότι εξαιρούνται εκτάσεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απόθεμα γης για την κάλυψη σημερινών ή μελλοντικών κοινωφελών αναγκών, θέμα το οποίο θα εξετάζεται στο πλαίσιο των εγκεκριμένων ή εκπονούμενων πολεοδομικών και χωροταξικών σχεδίων και μελετών, από τις αρμόδιες υπηρεσίες περιβάλλοντος και χωροταξίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους χωρικής οργάνωσης και τις εκτιμήσεις αναγκών σε κοινωνική και τεχνική υποδομή των Γενικών Πολεοδομικών, Τοπικών Πολεοδομικών ή άλλων Χωρικών Σχεδίων» Παράλληλα η ΕΛΛΕΤ σημειώνει ότι: «Είναι θετική η πρόβλεψη εξαιρέσεων (άρθ. 4) αλλά είναι επιτακτική η ανάγκη προσδιορισμού της διαδικασίας έλεγχου των εξαιρέσεων της παρ. 1 αυτού, η οποία κρίνεται ανεπαρκέστατη, καθότι αναθέτει τον ρόλο αυτό στην κτηματική υπηρεσία του δημοσίου (αρθ. 9, παρ.4) χωρίς κατευθύνσεις και κριτήρια».

4. Εξαγορά καταπατημένων σε ζώνες αιγιαλού: «Προτείνεται η ρητή εξαίρεση (με προσθήκη στην παρ 2.δ του αρθ. 4) των ζωνών ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΥ ΑΙΓΙΑΛΟΥ, (δηλαδή οι τεχνητές ή φυσικές προσχώσεις) διότι αποτελούν ΚΡΙΣΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΧΩΡΟΥ και ανεκτίμητο περιβαλλοντικό φυσικό πόρο, όπως επιβάλλει η σύμβαση της Βαρκελώνης και οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις».

5. Εξαγορά καταπατημένων δημόσιων δασικών και άλλων προστατευόμενων εκτάσεων: Το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών προβλέπει ακόμη και τη δυνατότητα ιδιωτών καταπατητών να εξαγοράσουν δημόσια δασική έκταση,στις περιπτώσεις που αυτές αποτελούν τμήμα έως 20%  της συνολικής επιφάνειας του δημοσίου ακινήτου που εξαγοράζεται. Η ΕΛΛΕΤ τονίζει ότι «αν υπάρχουν λόγοι εξαίρεσης για τμήμα του ακινήτου να απαγορεύεται η εξαγορά σε όλο το ακίνητο».

6. Εξαγορά ακινήτων του δημοσίου με παραχώρηση χρήσης: «Δεν προκύπτει με σαφήνεια ότι εξαιρούνται τα ακίνητα στα οποία το δημόσιο ασκούσε την νομή του με παραχώρηση χρήσης κλπ, που ενδεχομένως κάποια στιγμή ατόνησε» λέει η ΕΛΛΕΤ

7. Στους καταπατητές εκτάσεις φιλέτα σε χαμηλή τιμή: «η τιμή εξαγοράς βάσει αντικειμενικών αξιών μπορεί να είναι ένας αποδεκτός τρόπος στις δίκαιες περιπτώσεις, οπωσδήποτε όμως είναι προβληματικά χαμηλή τιμή, στις περιπτώσεις που όπως θα παρεισφρήσουν στην όλη διαδικασία «όψιμοι» καταπατητές»

8. Τίτλοι ιδιοκτησίας μέσω δήλωσης στο Κτηματολόγιο: Οι πρώτες εγγραφές στο Κτηματολόγιο δίνουν «εισιτήριο» για την εξαγορά  δημόσιων καταπατημένων εκτάσεων σε ιδιώτες. Κερδισμένοι βγαίνουν και όσοι έχουν ασκήσει μέχρι το τέλος του 2022  ένδικο μέσο κατά δικαστικής απόφασης, σε δίκη που αφορά στην αναγνώριση της κυριότητας του προς εξαγορά δημοσίου ακινήτου. Δείτε εδώ στο ecopress

-« Απολύτως προβληματική κρίνεται η δυνατότητα που δίνει το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου σε εκείνους που έχουν δηλώσει στο Κτηματολόγιο την ιδιοκτησία ακινήτου και βρίσκονται σε δικαστική διένεξη με το Δημόσιο να εξαγοράσουν μισοτιμής το ακίνητο, ακόμα και εάν δεν έχει παρέλθει το χρονικό διάστημα κατοχής του ακινήτου (30 ή 40 έτη κατά περίπτωση) (αρθ. 7, παρ. 2)» τονίζει η ΕΛΛΕΤ.

9. Αυθαίρετες επεκτάσεις ιδιωτικών ακινήτων σε καταπατημένες δημόσιες εκτάσεις: «Κρίνεται προβληματική η πρόβλεψη εξαγοράς καταπατημένης έκτασης από «(…) βιοτεχνικές, βιομηχανικές, αγροτικές, κτηνοτροφικές και τουριστικές επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις πάσης φύσεως που αποτελούν ενιαίο λειτουργικό σύνολο με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις της επεκταθείσας επιχείρησης (…)» με εξαιρετικά προνομιακούς όρους.
Οι προβλέψεις αυτές του νομοσχεδίου θίγουν καίρια τους σύννομους επιχειρηματίες που ακολούθησαν τις προβλεπόμενες διαδικασίες, στρεβλώνοντας περαιτέρω την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και εντείνοντας την ανασφάλεια δικαίου.

10. Πελατειακές ρυθμίσεις για κοινωνικές κατηγορίες: «Κρίνουμε παράδοξη της πρόθεση εισαγωγής ρυθμίσεων για ανέργους, αναπήρους ή πολύτεκνους, ωσάν η καταπάτηση δημοσίων εκτάσεων να αποτελεί εργαλείο πολιτικής κοινωνικής πρόνοιας», τονίζει η ΕΛΛΕΤ.

Και μία εξαίρεση

-«Η μοναδική περίπτωση η οποία θα μπορούσε υπό αυστηρούς όρους να συντελέσει στη θετική επίλυση χρόνιων ζητημάτων εντός του αντικειμένου του σχεδίου νόμου αποτελεί η εξαγορά ήδη χρησιμοποιούμενων εκτάσεων στις εξωαστικές περιοχές εάν τα ακίνητα προορίζονται αποκλειστικά για γεωργική καλλιέργεια, και δεν φέρουν δικαιώματα δόμησης».

Λύσεις μέσω ολοκλήρωσης Κτηματολογίου και πολεοδομικού σχεδιασμού

-«Πλήθος διατάξεων, κυρίως δε αυτές των εξαιρούμενων ακινήτων, δηλαδή των ακινήτων που πρέπει να διαφυλαχθούν και να μην «εξαγοραστούν» χρήζει πολύ σοβαρής επεξεργασίας. Επί πλέον δεν προκύπτει να έχει γίνει διαβούλευση με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (α και β βαθμού) τους οποίους αφορά άμεσα η διαχείριση των δημοσίων ακινήτων και η απόκτηση εκτάσεων για την κάλυψη τοπικών αναγκών. Αποτελεί τουλάχιστον σχήμα οξύμωρο να μην συμμετέχουν οι ΟΤΑ ούτε στην επεξεργασία του σχεδίου νόμου ούτε στον έλεγχο της διαδικασίας εξαγοράς.

Επίσης απαιτείται διαβούλευση με τους επιστημονικούς φορείς των εμπλεκομένων ειδικοτήτων, τόσο σε επίπεδο δημόσιων λειτουργών όσο και εκτός αυτών, που είναι γνώστες των προβλημάτων διαχείρισης και διαφύλαξης της δημόσιας περιουσίας, ή θα κληθούν να υλοποιήσουν τις νέες διατάξεις ως μέλη των επιτροπών», τονίζει η ΕΛΛΕΤ και προτείνει:.

-Να αποσυρθεί και να γίνει εκ νέου επεξεργασία και πρόβλεψη των διαδικασιών επίλυσης του (υπαρκτού) προβλήματος των καταπατήσεων:

Α. Σε σύμπλευση της όλης διαδικασίας με αυτή του Κτηματολογίου, επιλογή που θα παρείχε μείωση του διοικητικού βάρους και μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου των νομοταγών πολιτών έναντι των «καταπατητών».

Β. Σε σύμπλευση με την τρέχουσα διαδικασία χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, προκειμένου να εξαιρεθούν από τη διαδικασία εκποίησης χρήσιμες για το κοινωνικό σύνολο γαίες.

Καταστρατήγηση του σχεδιασμού του χώρου

Η ΕΛΛΕΤ  τονίζει ότι «ανησυχεί για τον κίνδυνο καταστρατήγησης του σχεδιασμού του χώρου (μέσω των εξαγορών που θα προκύψουν από το υπόψη σχέδιο νόμου) ενώ μάλιστα βρίσκεται σε εξέλιξη το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που θα μπορούσε να συμβάλλει στην αξιολόγηση της χρησιμότητας των εξαγοραζόμενων εκτάσεων, και το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με συνολικό προϋπολογισμό, 401,05 εκατ. € και η ολοκλήρωση των πρώτων μελετών αναμένεται μέχρι τα τέλη του έτους»

Τέλος η ΕΛΛΕΤ  αναφέρει ότι «θα εργαστεί για την αποτελεσματική εφαρμογή των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης συμπεριλαμβανομένης της διαφύλαξης των ευαίσθητων τοπίων, και αντιτίθεται σε κάθε ενέργεια που τις παρακάμπτει και ευνοεί ιδιωτικά συμφέρονται έναντι του δημοσίου», υπογραμμίζοντας ότι:

-«Η σημασία και η κρισιμότητα των ζητημάτων που θίγει το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου κατά την ΕΛΛΕΤ είναι τέτοιες που απαιτούν την ουσιαστική διαβούλευση των εμπλεκόμενων φορέων και πολιτών, κάτι αδύνατο να πραγματοποιηθεί με τους όρους που θέτει η προεκλογική περίοδος που διανύουμε».