Διαμόρφωση τιμολογίων ενέργειας και ρυθμιστικές αρχές
ΕνέργειαΕπιχειρήσειςΕπωνύμωςΕυρωπαϊκή ΈνωσηΟικονομίαΥποδομέςΧωροταξία 13 Σεπτεμβρίου 2022 Αργύρης
Της Γεωργίας Βαχαρίδη*
Το σημερινό τοπίο των Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών χαρακτηρίζεται από μια αξιοσημείωτη αύξηση του αριθμού τους, σε σύγκριση με την προ κρίσης περίοδο και την ενίσχυση του ρόλου και των εξουσιών τους στην πολιτική κατασκευή και υλοποίηση. «Οι μεταρρυθμίσεις βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη και τόσο οι νέοι όσο και οι παλιοί φορείς προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις στο πλαίσιο του εξευρωπαϊσμού, της ελευθέρωσης και της ιδιωτικοποίησης. Οι υφιστάμενοι φορείς ενσωματώνουν τις νέες εξουσίες, λειτουργίες και ευθύνες τους, ενώ οι νεοσυσταθέντες φορείς βρίσκονται στη διαδικασία σύστασης της αρχής τους και καθορισμός του ρόλου τους στο νέο περιβάλλον της αγοράς».
Υπό τις παρούσες συνθήκες, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι Ανεξάρτητες Ρυθμιστικές Αρχές για τη ρύθμιση της αγοράς είναι αυτές που λειτουργούν αυτόνομα και χωρίς αθέμιτη επιρροή από πολιτικές δυνάμεις ή ιδιωτικούς φορείς. Αυτή η ανεξαρτησία, και η σχέση τους με τις αρχές ανταγωνισμού που εστιάζουν στον έλεγχο των συγκεντρώσεων και την επιβολή της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, είναι σημαντική καθώς ένας αποτελεσματικός ρυθμιστής μπορεί να συμπληρώσει βοηθητικά τον ρόλο της υπηρεσίας ανταγωνισμού και, ως εκ τούτου, να εξασφαλίσει μια συνεπή και συνεκτική πολιτική ανταγωνισμού για τον τομέα.
Μπορεί να το κάνει όχι μόνο με την αποφυγή περιττών αντιανταγωνιστικών ρυθμιστικών μέτρων για την επιδίωξη των ευρύτερων στόχων του, αλλά και με την τόνωση πιο αποτελεσματικού ανταγωνισμού μέσω καλύτερης νομοθεσίας, όπως μέσω παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση ασύμμετρων πληροφοριών, περιορισμών στην εκμετάλλευση προκαταλήψεων συμπεριφοράς, όπως καθώς και με τη μείωση των φραγμών εισόδου και τον καθορισμό προτύπων φορητότητας ή διαλειτουργικότητας όπου χρειάζεται.
Δεδομένης της ευρείας υιοθέτησης ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών στις βιομηχανίες κοινής ωφέλειας, είναι επομένως εκπληκτικό το γεγονός ότι πολλές άλλες ρυθμιζόμενες αγορές δεν διαθέτουν ανεξάρτητο ρυθμιστή (με κανονισμούς που ορίζονται είτε μέσω αυτορρύθμισης είτε από κυβερνητικά υπουργεία). Επιπλέον, όπου υπάρχουν ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές, υπάρχει μεγάλη ποικιλία διαφορετικών προσεγγίσεων για τη διασφάλιση της συνέπειας μεταξύ της ρυθμιστικής αρχής και της αρχής ανταγωνισμού.
Στο άρθρο 13 ο Ν. 4001/2011 ορίζει ότι η ΡΑΕ αποφασίζει για τη χορήγηση, την τροποποίηση και την ανάκληση των αδειών για την άσκηση Ενεργειακών Δραστηριοτήτων. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η τήρηση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης καθώς επίσης και το να λαμβάνονται υπ’ όψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αιτούντων, η προστασία των καταναλωτών, η προστασία του περιβάλλοντος και η διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού. Σημειώνεται ότι, με τον προϊσχύον νομοθετικό καθεστώς, προκρινόταν η διαδικασία αδειοδότησης, η άδεια παραγωγής χορηγείτο από τον Υπουργό Ανάπτυξης, ύστερα από γνώμη της ΡΑΕ.
Ειδικότερα, η ΡΑΕ, κατά τη χορήγηση αδειών, προβαίνει σε κάθε αναγκαία ενέργεια προκειμένου αυτές να είναι σύμφωνες με τις προβλέψεις του Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασμού, καθώς και με τυχόν περιορισμούς που περιλαμβάνονται σε αυτόν ή σε δεσμευτικό κείμενο που υποβάλλεται από την Ελληνική Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή σε Διεθνείς Οργανισμούς. Επομένως, η ΡΑΕ θα πρέπει κατά τη βούληση του νομοθέτη να λαμβάνει υπόψη της κατά την άσκηση της εποπτείας και την έκδοση των σχετικών διοικητικών πράξεων και τον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας και τους στόχους που έχουν τεθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Οι στόχοι αυτοί σχετίζονται ξεκάθαρα με την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, καθώς μεταξύ άλλων επιδιώκονται η ασφάλεια του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, η προστασία του περιβάλλοντος αλλά και η βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονομίας. Σε περίπτωση απόρριψης αίτησης για χορήγηση άδειας στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας η ΡΑΕ γνωστοποιεί στον αιτούντα τους λόγους απόρριψης, ώστε να υπάρχει δυνατότητα προσφυγής κατά της απόφασης, ενώ σε περίπτωση απόρριψης αίτησης για χορήγηση άδειας στον τομέα του φυσικού αερίου η ΡΑΕ γνωστοποιεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τους λόγους της απόρριψης.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας με την απόφασή του 3976/2011 απεφάνθη σχετικά με ζήτημα απόρριψης αίτησης για λήψη άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικό σταθμό. Η αιτούσα την ακύρωση της Υπουργικής απόφασης είχε υποβάλει στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας αιτήσεις για την λήψη άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και πρόσθετα στοιχεία και δικαιολογητικά, τα οποία είχε ζητήσει η Αρχή. Μετά από έλεγχο των δικαιολογητικών και με βάση τεκμηριωμένα στοιχεία για την αποδοτικότητα του έργου της αιτούσης, η ΡΑΕ απεφάνθη ότι το έργο δεν πληροί τα κριτήρια του Κανονισμού Αδειών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας και διατύπωσε αρνητική γνώμη για την λήψη από την αιτούσα των αδειών παραγωγής.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας απεφάνθη ότι η αξιολόγηση των οικονομικών στοιχείων από την ΡΑΕ πραγματοποιήθηκε κατ’ εφαρμογή της διαδικασίας αξιολόγησης που προβλέπεται στον Οδηγό Αξιολόγησης της ΡΑΕ και διαπνέεται από διαφάνεια και αντικειμενικότητα με δημοσιοποίηση των κριτηρίων χορήγησης της άδειας. Το Συμβούλιο της Επικρατείας εν προκειμένω αναγνώρισε την αρμοδιότητα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας να αποφαίνεται επί αιτήσεων χορήγησης άδειας παραγωγής και διαπίστωσε την ορθή εφαρμογή εκ μέρους της Αρχής των αρχών της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας.
Στα άρθρα 55 και 56 του Ν 4001/2011 προβλέπεται ότι με Υπουργική Απόφαση επιβάλλεται η χρέωση για τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, υπέρ της ΔΕΗ Α.Ε. και, σε πολύ μικρότερο ποσοστό, των λοιπών προμηθευτών, ώστε να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια:
α) στους κατοίκους των μη διασυνδεδεμένων νησιών σε ίδιες τιμές με αυτές των κατοίκων της ηπειρωτικής χώρας,
β) σε πολύτεκνες οικογένειες και σε άλλες ευάλωτες κατηγορίες καταναλωτών (μακροχρόνια ανέργους, άτομα με ειδικές ανάγκες, κ.λπ.) σε σημαντικά μειωμένες τιμές, σε σχέση με το εκάστοτε ισχύον για την κατηγορία τους τιμολόγιο. Η διάταξη αυτή έχει σκοπό την προστασία των Ευάλωτων Πελατών, την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης και της ασφάλειας του εφοδιασμού, την τακτική παροχή, την ποιότητα και τις τιμές παροχής, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αποδοτικότητας, της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της προστασίας κλίματος.
Η απόφαση με αριθμό 469/2012 του Δ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας ακύρωσε πράξεις του Υπουργού Ανάπτυξης που αφορούσαν σε Υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας (ΥΚΩ) στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ). Το Δικαστήριο έκρινε ότι, κατά παράβαση της οδηγίας 2003/54/ΕΚ (ήτοι χωρίς την χορήγηση παρεκκλίσεως από την Επιτροπή), στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ) διατηρείται το μονοπώλιο προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας από την ΔΕΗ. Επίσης, κρίθηκε ότι η παροχή στην ΔΕΗ οικονομικού ανταλλάγματος σε αντιστάθμιση του κόστους, που αντιπροσωπεύει γι’ αυτήν (την ΔΕΗ) η εκπλήρωση της επίμαχης υποχρεώσεως της παροχής ΥΚΩ στους καταναλωτές των ΜΔΝ, και, περαιτέρω, η επιβάρυνση με το αντάλλαγμα αυτό όλων των επιχειρήσεων, που προμηθεύουν με ηλεκτρική ενέργεια τους καταναλωτές στην υπόλοιπη Χώρα (ήτοι στην ηπειρωτική Χώρα και στα διασυνδεδεμένα με αυτήν νησιά), αντιβαίνει προς τις διατάξεις της οδηγίας και δη προς αυτές του άρθρου 3. Είναι αληθές ότι το επίμαχο αυτό αντάλλαγμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι παρέχεται με «αμερόληπτο» τρόπο, διότι αντιστοιχεί σε κόστος, το οποίο προκύπτει για την ΔΕΗ στο πλαίσιο λειτουργίας της σε τομέα της αγοράς (αυτού των ΜΔΝ) όχι ανοικτού στον ανταγωνισμό, αλλά υπό συνθήκες παράνομου μονοπωλίου. Με τις σκέψεις αυτές το Δικαστήριο ακύρωσε τις προσβαλλόμενες πράξεις του Υπουργού. Σημειώνεται ότι ο Υπουργός δεν είχε λάβει προηγούμενη γνωμοδότηση της ΡΑΕ προκειμένου να προβεί στην έκδοση των ανωτέρω ακυρωθεισών πράξεων.
*Βαχαρίδη Γεωργία, Δικηγόρος – Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια, Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής
