ΕΕ: οκτώ νέα ποινικά αδικήματα στην Οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για νέα οδηγία της ΕΕ για την καταπολέμηση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων, σύμφωνα με τη βασική δέσμευση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η πρόταση ορίζει νέα περιβαλλοντικά ποινικά αδικήματα της ΕΕ και διευκρινίζει τους υπάρχοντες ορισμούς των περιβαλλοντικών ποινικών αδικημάτων, παρέχοντας αυξημένη ασφάλεια δικαίου.

Η πρόταση αποσκοπεί επίσης να καταστήσει αποτελεσματικότερες τις σχετικές έρευνες και τις ποινικές διαδικασίες. Παρέχει υποστήριξη επιθεωρητών, αστυνομίας, εισαγγελέων και δικαστών μέσω εκπαίδευσης, εργαλείων έρευνας, συντονισμού και συνεργασίας, καθώς και καλύτερης συλλογής δεδομένων και στατιστικών. Η Επιτροπή προτείνει κάθε κράτος μέλος να αναπτύξει εθνικές στρατηγικές που διασφαλίζουν μια συνεκτική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα επιβολής και τη διαθεσιμότητα των αναγκαίων πόρων.

Η Επιτροπή προτείνει να καθοριστεί ένας κοινός ελάχιστος παρονομαστής για τις κυρώσεις για περιβαλλοντικά εγκλήματα. Όταν το αδίκημα προκαλεί ή ενδέχεται να προκαλέσει θάνατο ή σοβαρό τραυματισμό σε οποιοδήποτε άτομο, τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέπουν τουλάχιστον φυλάκιση έως και δέκα ετών. Το σχέδιο οδηγίας προτείνει επίσης πρόσθετες κυρώσεις , συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης της φύσης, του αποκλεισμού από την πρόσβαση στη δημόσια χρηματοδότηση και των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων ή της ανάκλησης διοικητικών αδειών.

Οι νέοι κανόνες για τα ποινικά αδικήματα

Με βάση την αξιολόγηση των ισχυόντων κανόνων, ο νέος νόμος προτείνει ένα ευρύτερο φάσμα αδικημάτων και αυξημένη ασφάλεια δικαίου παρέχοντας συγκεκριμένες και σαφείς περιγραφές των ποινικών αδικημάτων.

Οι οκτώ νέες κατηγορίες ποινικών αδικημάτων που προτείνονται στην αναθεωρημένη οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα είναι:

1. παράνομο εμπόριο ξυλείας·
2. παράνομη ανακύκλωση πλοίων·
3. παράνομη άντληση νερού από υπόγεια ή επιφανειακά ύδατα·
4. σοβαρές παραβιάσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τα χημικά·
5. σοβαρές παραβιάσεις που σχετίζονται με την αντιμετώπιση των φθοριούχων αερίων του θερμοκηπίου·
6. σοβαρές παραβιάσεις της νομοθεσίας για χωροκατακτητικά ξένα είδη με ανησυχία της Ένωσης·
7. σοβαρή παράκαμψη των απαιτήσεων για τη λήψη άδειας ανάπτυξης και τη διενέργεια εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούν σημαντικές ζημιές·
8. πηγή απόρριψης ρυπογόνων ουσιών από τα πλοία.

Η πρόταση διευκρινίζει επίσης απροσδιόριστους νομικούς όρους που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή του περιβαλλοντικού εγκλήματος στην τρέχουσα οδηγία, όπως για παράδειγμα «ουσιαστική ζημία». Προτείνει κριτήρια που εξηγούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον τρόπο ερμηνείας αυτών των όρων. Αυτό θα οδηγήσει σε πιο εναρμονισμένη εφαρμογή του ποινικού δικαίου και κατανόηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος σε ολόκληρη την ΕΕ, και σε μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για τους υπαλλήλους. 

Οι νέες διατάξεις για τις κυρώσεις

Οι κύριες κυρώσεις για ποινικά αδικήματα είναι οι ποινές φυλάκισης και τα πρόστιμα. Η πρόταση αναγνωρίζει ότι, επιπλέον, άλλες κυρώσεις και μέτρα ενδέχεται να είναι κατάλληλες και αναγκαίες. Οι νέοι κανόνες προτείνουν πρόσθετες κυρώσεις, όπως ανάκληση αδειών, αποκλεισμοί και αποκλεισμός από την πρόσβαση στη δημόσια χρηματοδότηση. Οι επικουρικές κυρώσεις συχνά θεωρούνται πιο αποτελεσματικές από τις οικονομικές κυρώσεις, ειδικά για νομικά πρόσωπα. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην αποκατάσταση του κατεστραμμένου περιβάλλοντος.

Όσον αφορά τις κυρώσεις για νομικά πρόσωπα, όπως και η οδηγία του 2008, η πρόταση λαμβάνει υπόψη τις εθνικές νομικές παραδόσεις και προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλλουν κυρώσεις, οι οποίες για νομικά πρόσωπα μπορεί επίσης να είναι μη ποινικού χαρακτήρα.

Για να εξασφαλιστεί ότι η τιμωρία είναι αποτελεσματική, ανάλογη και κατάλληλη, προτείνονται ελαφρυντικές και επιβαρυντικές περιστάσεις. Οι επιβαρυντικές περιστάσεις περιλαμβάνουν τη σοβαρότητα της ζημίας που προκλήθηκε, την εμπλοκή του οργανωμένου εγκλήματος, τα παράνομα κέρδη που παράγονται ή αναμένονται. Οι ελαφρυντικές περιστάσεις περιλαμβάνουν την παροχή στις αρχές χρήσιμων πληροφοριών που διαφορετικά δεν θα είχαν λάβει.

Υποστήριξη των υπερασπιστών του περιβάλλοντος

Το κοινό είναι και πρέπει να συμμετέχει στην καταπολέμηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος. Οι περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν διαδραματίσει βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εγκλήματος της άγριας ζωής και της δασοκομίας, για παράδειγμα. Υπάρχει, ωστόσο, ο κίνδυνος να παρενοχληθούν οι υπερασπιστές του περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου, η πρόταση περιλαμβάνει μέτρα για την υποστήριξη και βοήθεια ατόμων που καταγγέλλουν περιβαλλοντικές παραβάσεις και συνεργάζονται με την επιβολή της νομοθεσίας. Επιτρέπει επίσης, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το ενδιαφερόμενο κοινό να είναι παρόν σε διαδικασίες που συνδέονται με τη δίωξη υποθέσεων εγκληματικών πράξεων όπου χρειάζεται, σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζονται στα κράτη μέλη.

Οι στόχοι της πρότασης

Στόχος της πρότασης είναι να καταστεί αποτελεσματικότερη η προστασία του περιβάλλοντος, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα ποινικού δικαίου. Η πρόταση καθορίζει τα νέα περιβαλλοντικά εγκλήματα, προβλέπει ένα ελάχιστο επίπεδο κυρώσεων και ενισχύει την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας στον τομέα της επιβολής του νόμου. Επίσης, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να στηρίζουν και να βοηθούν τα άτομα που καταγγέλλουν περιβαλλοντικές παραβάσεις και να συνεργάζονται με τις αρχές επιβολής του νόμου. Η πρόταση αυτή θα συμβάλει στην προστασία της φύσης και των φυσικών πόρων, καθώς και στην υγεία και στην ευημερία των πολιτών.

Η πρόταση της Επιτροπής στοχεύει να βελτιώσει και να προσθέσει ακρίβεια, ασφάλεια δικαίου και αποτελεσματικότητα στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ για το περιβαλλοντικό έγκλημα, ώστε να τιμωρεί τις δραστηριότητες που βλάπτουν περισσότερο το περιβάλλον, να παρέχει καλύτερους ορισμούς, να επιτρέπει μεγαλύτερη επιλογή κατάλληλων κυρώσεων και πιο στοχευμένες προσέγγιση για την εφαρμογή τους. Αυτά τα μέτρα θα βελτιώσουν το πλαίσιο που υποστηρίζει το κρίσιμο έργο των επαγγελματιών για την καταπολέμηση του εγκλήματος, όπως οι επιθεωρητές, οι αστυνομικοί, οι εισαγγελείς και οι δικαστές..

Ένα βελτιωμένο πλαίσιο θα αυξήσει την πιθανότητα να ανακαλυφθούν και να διωχθούν επιτυχώς σοβαρά περιβαλλοντικά αδικήματα. Μακροπρόθεσμα, αυτό αναμένεται να αποτρέψει και να μειώσει τη συχνότητα περιβαλλοντικών καταχρήσεων και να συμβάλει σε μια κουλτούρα συμμόρφωσης με τους περιβαλλοντικούς κανόνες της ΕΕ σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τα αυξημένα επίπεδα συμμόρφωσης θα συμβάλουν στη διασφάλιση του καθαρού αέρα, των υδάτων και του εδάφους, καθώς και των φυσικών ενδιαιτημάτων και των ειδών φυτών και ζώων της Ευρώπης που απειλούνται με εξαφάνιση.

Η νομοθετική πρόταση θα υποβληθεί τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.