«Επιχείρηση σκούπα» από το Λιμενικό για αυθαίρετα σε αιγιαλό και παραλία

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Εντολή προς το Λιμενικό Σώμα και την Ελληνική Ακτοφυλακή να προχωρήσουν άμεσα σε «επιχείρηση σκούπα» σε όλη τη χώρα,  για τον εντοπισμό αυθαιρέτων κτισμάτων επεμβάσεων και καταλήψεων των κοινόχρηστών χώρων του αιγιαλού και της παραλίας και να επιβάλλουν διοικητικά πρόστιμα και ποινικές κυρώσεις δίνει το υπουργείο Ναυτιλίας, εν μέσω της συζήτησης του σχεδίου νόμου του υπουργείου Οικονομικών για τον αιγιαλό στη Βουλή.

Αναλυτική εγκύκλιος του υπουργείου Ναυτιλίας, που εξέδωσε με εντολή του υπουργού Φώτη Κουβέλη και υπογράφει ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Διονύσης Ντεμπονέρας περιλαμβάνει κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την προστασία αιγιαλού, παραλίας, θάλασσας και ζώνης λιμένα και δίνει οδηγίες προς τις Λιμενικές Αρχές της χώρας ως προς:

α) τη διενέργεια αστυνομικών ελέγχων προς διαπίστωση αυθαίρετων επεμβάσεων-καταλήψεων στους ανωτέρω χώρους

β) την τυποποίηση των διαδικασιών επιβολής των προβλεπόμενων κυρώσεων στους υπαιτίους, ώστε οι επιβαλλόμενες κατά περίπτωση κυρώσεις να καθίστανται αποτελεσματικές, αναλογικές και κυρίως αποτρεπτικές για διάπραξη νέας παράβασης.

Κινητοποίηση της Κτηματικής Υπηρεσίας

Στην εγκύκλιο σημειώνεται ότι «εφόσον τα στελέχη Λ.Σ-ΕΛ.ΑΚΤ. διαπιστώσουν παραβάσεις του Ν. 2971/2001, ιδίως δε αυθαίρετες επεμβάσεις και καταλήψεις των κοινοχρήστων χώρων του αιγιαλού και της παραλίας, υποχρεούνται να ενημερώνουν αμελλητί την αρμόδια κατά χωρική αρμοδιότητα Κτηματική Υπηρεσία, προκειμένου να λάβει όλα τα προβλεπόμενα από την κείμενη νομοθεσία μέτρα για την προστασία τους (άρθρο 26 Ν. 4597/2019)», δηλαδή να προχωρήσει  σε έκδοση η εφαρμογή πρωτοκόλλων κατεδάφισης.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο προς τις Λιμενικές αρχές «ενθαρρύνεται, αρχικά, η ανάληψη πρωτοβουλίας για συνεργασία με την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία, ώστε να διενεργηθεί κοινή επιτόπια αυτοψία στην περιοχή ευθύνης σας (εφόσον καθίσταται εφικτό), προκειμένου να αναγνωριστούν οι περιοχές αρμοδιότητάς σας σε αιγιαλό-παραλία. Ομοίως, ενθαρρύνεται η σύσταση μεικτών κλιμακίων ελέγχου με την Κτηματική Υπηρεσία για τη διενέργεια αυτοψιών σε κάθε περίπτωση διαπίστωσης παράνομων αλλοιώσεων-μεταβολών-χρήσεων στους κοινόχρηστους χώρους αιγιαλού-παραλίας-θάλασσας-ζώνης λιμένα». Ταυτοχρόνως δίνονται οδηγίες σε κάθε περίπτωση το Λιμενικό Σώμα και η Ελληνική Ακτοφυλακή, να προχωρήσουν σε ανεξάρτητους ελέγχους και κατά περίπτωση να επιβάλλουν κυρώσεις.

Οδηγίες

Στις Οδηγίες του υπουργείου Ναυτιλίας, για τις ενέργειες, που καλούνται να αναλάβουν τα στελέχη των Λιμενικών αρχών για παράνομες παρεμβάσεις ειδικότερα σημειώνεται ότι:

Διαπίστωση παράβασης και επιβολή ποινικών κυρώσεων

Εάν τα κλιμάκια περιπολιών των Υπηρεσιών σας διαπιστώσουν, κατά τη διενέργεια εκτάκτων ή τακτικών αστυνομικών περιπολιών επί της ακτογραμμής, νέες χρήσεις, αλλοιώσεις περιβάλλοντος ή νέα έργα- επεμβάσεις στην περιοχή του αιγιαλού, της παραλίας, της θάλασσας, της χερσαίας ζώνης λιμένος και εξομοιούμενων χώρων, ελέγχουν, κατ’ αρχήν, την ύπαρξη αδειοδότησης για τα υπόψη έργα-παρεμβάσεις. Εφόσον διαπιστωθεί ότι οι γενόμενες ή εκτελούμενες παρεμβάσεις συντελέστηκαν ή εκτελούνται χωρίς άδεια ή με υπέρβαση αυτής ή με άδεια που εξεδόθη κατά παράβαση του ισχύοντος νομικού πλαισίου, τα εντεταλμένα στελέχη, προβαίνουν στη λήψη φωτογραφικού υλικού και στις ακόλουθες ενέργειες:

α) Εάν οι παραβάτες καταληφθούν «επ’ αυτοφώρω» να διενεργούν παράνομες παρεμβάσεις, επιβάλλεται άμεση διακοπή των εργασιών και ακολουθείται η προβλεπόμενη ποινική διαδικασία. Σε διαφορετική περίπτωση ακολουθείται απευθείας το επόμενο βήμα (β).

Σε περίπτωση που δεν είναι απόλυτα σαφές, αλλά πιθανολογείται ότι η παράνομη παρέμβαση εμπίπτει εντός των οριογραμμών αιγιαλού και παραλίας, ενημερώνεται ο αρμόδιος Εισαγγελέας (αναφέρονται τα πραγματικά περιστατικά, η σοβαρότητα και οι επιπτώσεις αυτών, η ταυτότητα των υπαιτίων κλπ) για να δώσει σχετικές εντολές. Η Λιμενική Αρχή ενεργεί σύμφωνα με την παραγγελία του Εισαγγελέα, χωρίς να δύναται να εξετάσει την αρμοδιότητα και να αρνηθεί την εκτέλεση της παραγγελίας.

β) Η Λιμενική Αρχή ενημερώνει εγγράφως αμελλητί την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία, όπου αιτείται τη διενέργεια αυτοψίας και τη σύνταξη σχετικής έκθεσης αποστέλλοντας το ληφθέν φωτογραφικό υλικό και κοινοποιώντας παράλληλα την αναφορά της στον αρμόδιο Εισαγγελέα και στην Υπηρεσία μας. Η ως άνω έκθεση αυτοψίας ζητείται στο πλαίσιο της αγαστής συνεργασίας των Υπηρεσιών του Δημοσίου και δεδομένου ότι οι Κτηματικές Υπηρεσίες είναι συνήθως στελεχωμένες από υπαλλήλους σχετικών ειδικοτήτων και διαθέτουν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα.

1. i. Σε περιπτώσεις που η οικεία Κτηματική Υπηρεσία είτε δηλώνει αδυναμία για διενέργεια αυτοψίας, είτε καθυστερεί υπέρμετρα και, επιπλέον, τα χαρακτηριστικά και ο βαθμός πολυπλοκότητας της γενόμενης ελεγχόμενης παράνομης επέμβασης, κατά την κρίση των Λιμενικών Οργάνων, επιτρέπουν τη σύνταξη έκθεσης αυτοψίας εκ μέρους τους, τότε οι Λιμενικές Αρχές δύνανται να ενεργούν ανεξάρτητα από την οικεία Κτηματική Υπηρεσία και να διενεργούν οι ίδιες επιτόπιες αυτοψίες σε περίπτωση διαπίστωσης αυθαίρετων επεμβάσεων στις περιοχές αρμοδιότητάς τους, αποτυπώνοντας σε σκαρίφημα τις αυθαίρετες κατασκευές με τις διαστάσεις τους. Απαραίτητη ωστόσο προϋπόθεση για τη διενέργεια αυτοψίας εκ μέρους των Λιμενικών Αρχών είναι να προκύπτει ξεκάθαρα ότι η γενόμενη παράνομη επέμβαση ευρίσκεται εντός των περιοχών αρμοδιότητάς τους. Η έκθεση αυτοψίας που συντάσσει η Λιμενική Αρχή κοινοποιείται στην οικεία Κτηματική Υπηρεσία για την ενημέρωσή της και τις δικές της ενέργειες.Σε περίπτωση που δεν είναι απόλυτα σαφές, αλλά πιθανολογείται ότι η παράνομη παρέμβαση εμπίπτει εντός των οριογραμμών αιγιαλού και παραλίας, τότε η αναφορά κοινοποιείται και στο οικείο Αστυνομικό Τμήμα.
2. ii. Επιπλέον και μόνο για την περίπτωση της Ζώνης Λιμένα, είναι δυνατό η Λιμενική Αρχή να αιτηθεί από τον αρμόδιο φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένα τη διενέργεια αυτοψίας, εφόσον ο τελευταίος διαθέτει Τεχνική Υπηρεσία και δεν αποδίδεται σε αυτόν η ελεγχόμενη επέμβαση, καθώς και από την οικεία Υπηρεσία Δόμησης, εφόσον πρόκειται για έργα για την ανέγερση των οποίων απαιτείται άδεια της εν λόγω Υπηρεσίας.

iii.  Ενδεικτική περίπτωση που επιτρέπει τη διενέργεια αυτοψίας εκ μέρους των Λιμενικών Οργάνων, εφόσον συντρέχουν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις, αποτελεί αυτή των παράνομων πλωτών εξεδρών της παρ. 5 του άρθρου 14 του Ν. 2971/2001. Οι εν λόγω επεμβάσεις αφενός βρίσκονται καταφανώς εντός θαλασσίου χώρου, αφετέρου δεν απαιτείται ιδιαίτερη τεχνική γνώση για να περιγραφούν σε έκθεση αυτοψίας/ελέγχου (αρκεί να μετρηθεί το μήκος και πλάτος αυτής, ώστε στη συνέχεια να προσδιοριστεί και το εμβαδόν παράνομης κατάληψης θαλασσίου χώρου) και να αποτυπωθούν σε σκαρίφημα (μπορεί να χρησιμοποιηθεί απόσπασμα του ισχύοντος τοπογραφικού διαγράμματος καθορισμού των οριογραμμών αιγιαλού-παραλίας στην υπόψη θέση και να σημειωθεί επ’ αυτού η θέση της πλωτής εξέδρας) από τα Λιμενικά Όργανα.

Κατά παντός υπευθύνου

Η Λιμενική Αρχή σχηματίζει φάκελο δικογραφίας κατά παντός υπευθύνου. Μετά την ολοκλήρωση της δικογραφίας (λήψη μαρτυρικών καταθέσεων, απολογιών κλπ), αυτή υποβάλλεται σε πρωτότυπο στον αρμόδιο Εισαγγελέα της περιοχής δικαιοδοσίας της Λιμενικής Αρχής για την άσκηση ποινικής δίωξης. Το διαβιβαστικό έγγραφο κοινοποιείται στη Δ.Λ.Α., αλλά και στο Ν.Σ.Κ (αρμόδιο Δικαστικό Γραφείο), ώστε να λάβει γνώση της υπόθεσης και να δώσει παραγγελία για την παράσταση του Ελληνικού Δημοσίου ως πολιτικού ενάγοντος, εκτός αν πρόκειται για αυτόφωρη διαδικασία.

Παραδείγματα

Στην εγκύκλιο περιλαμβάνεται ειδικό παράρτημα, το οποίο αναφέρεται σε παραδείγματα υπολογισμού του προστίμου ανάλογα με την κατηγορία και την έκταση για χαρακτηριστικές παραβάσεις, όπως  αυθαίρετη επίστρωση άμμου σε χώρο αιγιαλού, πρόσχωση (μπάζωμα) θαλασσίου χώρου με αμμοχάλικο, κατασκευή βάσης από οπλισμένο σκυρόδεμα, κατασκευή μεταλλικού στεγάστρου κλπ.

Νομοθεσία

Στην εγκύκλιο σημειώνονται οι προβλεπόμενες κυρώσεις για τις παράνομες παρεμβάσεις και ειδικότερα αναφέρεται ότι:

Η παρ. 1 του άρθρου 29 του Ν. 2971/2001 (Α’285) προβλέπει ότι: «Όποιος χωρίς άδεια ή με υπέρβαση αυτής ή με άδεια που εκδίδεται κατά παράβαση του νόμου αυτού επιφέρει στον αιγιαλό, την παραλία, τη θάλασσα, τον πυθμένα, τη ζώνη λιμένα, τη μεγάλη λίμνη, πλεύσιμο ποταμό, όχθη ή παρόχθια ζώνη μεγάλης λίμνης ή πλεύσιμου ποταμού οποιαδήποτε μεταβολή με την κατασκευή, τροποποίηση ή καταστροφή έργων ή του εδάφους ή του πυθμένα με τη λήψη χώματος, λίθων ή άμμου ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, ανεξάρτητα αν με τον τρόπο αυτόν επήλθε ζημιά σε οποιονδήποτε, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και με τα πρόστιμα που επιβάλλονται διοικητικά σύμφωνα με την παράγραφο 23 του άρθρου 3 του Ν. 2242/1994, που εφαρμόζεται κατά τα λοιπά…».

Η παρ. 23 του άρθρου 3 του Ν. 2242/1994 (Α’162) ορίζει ότι: «Στους παραβάτες της παραγράφου 2 του άρθρου 24 του ν. 2344/1940 “περί αιγιαλού και παραλίας” (ΦΕΚ 154 Α), όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 3 του άρθρου 1 του α.ν. 263/1968, ανεξαρτήτως των συντρεχουσών ποινικών ευθυνών, επιβάλλεται από την οικεία Λιμενική Αρχή πρόστιμο ύψους τουλάχιστον πεντακοσίων χιλιάδων (500.000) δραχμών και μέχρι δέκα εκατομμύρια (10.000.000) δραχμές κατά τη διαδικασία του άρθρου 157 του ν. δ/τος 187/1973…».

Από το συνδυασμό των διατάξεων της παρ. 1 του άρθρου 5 του Ν.4150/2013, της παρ. 1 του άρθρου 29 του Ν. 2971/2001 και της παρ. 23 του άρθρου 3 του Ν.2242/1994 προκύπτει ότι στις περιπτώσεις παράνομων επεμβάσεων της παρ. 1 του άρθρου 29 του Ν.2971/2001, στη χερσαία ζώνη λιμένα (και στους εξομοιούμενους με ζώνη λιμένα χώρους), στο θαλάσσιο χώρο, στον αιγιαλό και στην παραλία, υφίσταται κατά τόπον και καθ’ ύλην αρμοδιότητα των Λιμενικών Αρχών για επιβολή διοικητικών κυρώσεων στους υπαιτίους και την κίνηση ποινικής διαδικασίας.

i.Ζώνη Παραλίας

Οι Λιμενικές Αρχές δε δικαιούνται να προβούν στην επιβολή κυρώσεων του Ν. 2971/31, όταν δεν έχει εκδοθεί η κατά νόμο διοικητική πράξη για τη δημιουργία της παραλίας.

Επιπλέον στην περίπτωση που οι οριογραμμές αιγιαλού-παραλίας έχουν καθοριστεί, αλλά η ζώνη παραλίας δεν έχει καταστεί κοινόχρηστη, μέτρα προστασίας δε μπορούν να ληφθούν (μη υλοποιημένη παραλία).

ii.Ζώνη Παλαιού αιγιαλού

Συναφώς επισημαίνεται ότι δεν είναι επιτρεπτή η επιβολή διοικητικών κυρώσεων του Ν.2971/2001, σε όσους επιφέρουν οποιαδήποτε αυθαίρετη μεταβολή στον παλαιό αιγιαλό. Εάν όμως τμήμα του παλαιού αιγιαλού περιλαμβάνεται στη ζώνη παραλίας, τότε, είναι επιτρεπτή η επιβολή των ως άνω διοικητικών κυρώσεων σε όσους επιφέρουν οποιαδήποτε μεταβολή σε αυτό. Σχετική τυγχάνει η υπ’ αριθμ.415/2010 Γνωμοδότηση Ν.Σ.Κ.-Τμήμα Β’.

Παράνομη “απλή χρήση” χώρου

“Απλή χρήση” είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός των κοινόχρηστων πραγμάτων (αιγιαλός, παραλία, ζώνη λιμένα) και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους.

Σε περίπτωση διαπίστωσης παράνομης “απλής χρήσης” στους ανωτέρω χώρους, εφαρμόζονται από τις Λιμενικές Αρχές:

α. τα διαλαμβανόμενα στο άρθρο 23 του Α.Ν. 1539/1938, όπως ισχύει, σύμφωνα με το οποίο:

« 1. Ο αυτογνωμόνως επιλαμβανόμενος οιουδήποτε δημοσίου κτήματος, ευρισκομένου αναμφισβητήτως υπό την κατοχήν του Δημοσίου, τιμωρείται, διωκόμενος και αυτεπαγγέλτως, διά φυλακίσεως τουλάχιστον 6 μηνών, ης δεν συγχωρείται η μετατροπή, και διά χρηματικής ποινής, τουλάχιστον, 100.000 δραχμών (παρ. 2 του άρθρου 1 του Α.Ν. 263/1968).

2. Με τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και ο αναγνωρίσας μεν την κυριότητα του Δημοσίου, μη παραδίδων όμως, προκαλούμενος υπό του Δημοσίου, το κτήμα ή μη παραλείπων την κατοχήν του.
3. Με τας αυτάς επίσης ποινάς τιμωρείται και ο πωλών ή οπωσδήποτε μεταβιβάζων την κυριότητα ή συνιστών εμπράγματον δικαίωμα επί αλλοτρίου ακινήτου πράγματος ή εκμισθών ή παρέχων την χρήσιν ακινήτου κατεχομένου υπό του Δημοσίου, αν εν τω σχετικώ εγγράφω δεν γίνη ρητή μνεία περί της κατοχής του Δημοσίου».

β. η αρ. πρ. 2131.24/20930/16/08-03-2016 Διαταγή ΔΛΑ (διοικητικές κυρώσεις). Τονίζεται ότι με την επέκταση της χωρικής αρμοδιότητας του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. στον αιγιαλό και στην παραλία ο Γ.Κ.Λ. ισχύει πλέον και στους εν λόγω χώρους.

Η εγκύκλιος του υπουργείου περιλαμβάνει αναλυτικές οδηγίες για πλήθος άλλες περιπτώσεις.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ