Γυάλινη Οροφή: η έμφυλη ανισότητα στην εργασία

Μ.Τσιομπάνου: Η Γυάλινη Οροφή

Της Μαρίας Τσιομπάνου*

Ο πλέον αντιπροσωπευτικός όρος, που έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ στην συζήτηση για την έμφυλη ανισότητα στον χώρο της εργασίας, είναι αυτός της «γυάλινης οροφής. Εκφράζει, με τον πλέον παραστατικό και συμβολικό τρόπο, τα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες, στο διάβα της επαγγελματικής τους πορείας. Ορίζει αυτό το λεπτό και διαφανές φράγμα που εμποδίζει τις γυναίκες από την κορυφή. Η γυάλινη οροφή είναι ένα εμπόδιο, δυνατό και σταθερό όπως ένα φράγμα, αλλά «αόρατο».

Τόσο αόρατο που χρειάστηκε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ να καθιερώσει τη Διεθνή Ημέρα των Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, εδώ και δύο δεκαετίες  να παρακολουθεί και να εκδίδει ειδική μελέτη για την έμφυλη ανισότητα, την “She Figures”.

Η πιο «δυνατή» εικόνα αυτής της γυάλινης οροφής, για την χώρα μας, είναι η φωτογραφία της σημερινής Ελληνικής Κυβέρνησης, με την σχεδόν μηδαμινή εκπροσώπηση του γυναικείου φύλλου. Στην Ελλάδα διαθέτουμε ένα προωθημένο νομοθετικό και συνταγματικό πλαίσιο για την έμφυλη ισότητα και την απαγόρευση των διακρίσεων. Το Σύνταγμα του 1975 κατοχυρώνει την τυπική ισότητα των Ελλήνων και των Ελληνίδων ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους (Άρθρ 4, παρ. 2). Αυτό που, τελικά, βλέπουμε στην φωτογραφία της ελληνικής Κυβέρνησης είναι ότι δεν αρκεί η ισότητα ενώπιον του Νόμου για να επιτευχθεί η ουσιαστική ισότητα στην πράξη και στην κοινωνία.

Ανέκαθεν τα επιτεύγματα των γυναικών στην επιστήμη, στην πολιτική, στο επιχειρείν και γενικότερα στον επαγγελματικό βίο υποβαθμίζονται ή αγνοούνται, ενώ, οι διακρίσεις λόγω φύλου, η ανισότητα στις αμοιβές  και η υποεκπροσώπησή τους σε υψηλές θέσεις εξακολουθούν να κατέχουν υψηλό ποσοστό. Τα αποτελέσματα όλων των επίσημων εκθέσεων, διεθνών και εθνικών, υποδεικνύουν ότι η ισότητα και η ενδυνάμωση των γυναικών δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν αρχικώς δεν αναγνωρισθεί ο ρόλος τους και εάν στην συνέχεια δεν δημιουργηθούν συνθήκες που θα επιτρέπουν την πλήρη και ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχής τους σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς. Για παράδειγμα, ο δικό μας τομέας της Μηχανικής, δεν αποτελεί δημοφιλή επιλογή για τα νεαρά κορίτσια ως κλάδος σπουδών, αφού εξακολουθεί να καλλιεργείται το στερεότυπο του ανδρικού «οχυρού». Τα επαγγέλματα, όμως, του μέλλοντος θα βασίζονται κυρίως στην μηχανική και στην τεχνολογία και, εάν το καταγεγραμμένο φυλετικό χάσμα δεν γεφυρωθεί, ο εργασιακός αποκλεισμός των γυναικών θα αυξηθεί.

Είναι γεγονός ότι, οι γυναίκες έχουν πλέον ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση αλλά βιώνουν ανισότητα κατά την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Οι φραγμοί που, τελικά, μπαίνουν είτε στην επιλογή του τομέα εκπαίδευσης είτε,  στη συνέχεια, στην καριέρα τους είναι μη ορατοί και πηγάζουν από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τις δεξιότητες και ικανότητες επαγγελματικής εξέλιξής τους. Αυτή η στάση είναι πολύ πιο έντονη σε επαγγέλματα που παραδοσιακά θεωρούνται «ανδρικά», όπως αυτό του μηχανικού. Είναι τόσο ισχυρή αλλά και τόσο υποδόρια η στερεοτυπική αντίληψη της λιγότερα ικανής γυναίκας μηχανικού, που εκφράζεται, συνήθως, με υποσυνείδητές αντιδράσεις. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την φράση συναδέλφου μηχανικού, όταν, μετά το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών για την διεκδίκηση ενός δημοσίου έργου, διαπίστωσε με έκπληξη ότι ήμουν εγώ η Ανάδοχος του έργου. Αυτή η φράση ήταν : « Δεν σε υπολόγισα». Ουσιαστικά ήμουν αόρατη  για τον συνάδελφο γιατί είμαι γυναίκα. Φυσικά, η δική μου απάντησή ήταν: «Δεν πειράζει και άλλοι την έχουν πατήσει έτσι…».

Ο επαγγελματικός διαχωρισμός λόγω φύλου είναι πανταχού παρών. Αποτελεί μια επίμονη και αντικειμενική πραγματικότητα στον σύγχρονο κόσμο της εργασίας, καθώς η αγορά εξακολουθεί να διαχωρίζεται ανάλογα με το φύλο σε πολλά επαγγέλματα. Προσωπικά, βιώνω πολύ συχνά αυτόν τον διαχωρισμό, όπως, για παράδειγμα, όταν συμμετέχω σε θεσμικές συναντήσεις του κλάδου, Συχνά, είμαι η μοναδική γυναίκα στην αίθουσα. Από την άλλη μεριά, έχω την τιμή να εκπροσωπώ έναν επαγγελματικό χώρο ανδροκρατούμενο και αυτό έγινε με την υποστήριξη των ανδρών συναδέλφων μου.  Οι αλλαγές γίνονται αλλά συντελούνται αργά και δεν αρκούν.

Όλοι αυτοί οι περιορισμοί και οι αποκλεισμοί καταλήγουν στο να χάνει η κοινωνία όλα όσα το γυναικείο φύλλο έχει να προσφέρει στον επαγγελματικό στίβο. Πρόσφατη έκθεση σχετικά με την ηγεσία των γυναικών ανέφερε, «(…) όταν οι γυναίκες ευδοκιμούν, οι οργανώσεις ευδοκιμούν – και τα έθνη ευδοκιμούν». Τελικά, η ισότιμη συμμετοχή του γυναικείου φύλου στα κέντρα λήψης αποφάσεων και σε υψηλά ηγετικές θέσεις θα φέρει αλλαγές κοινωνικού χαρακτήρα και θα εμπλουτίσει την οργάνωση, την δομή και τα αποτελέσματα κάθε επαγγελματικού χώρου.

*Μαρία Τσιομπάνου, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ)

Πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_137 της ΠΕΣΕΔΕ