Του Νίκου Ηλιάδη*
Το σύγχρονο εργασιακό και οικονομικό περιβάλλον και η υποχρεωτική σύνδεση με την εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τεράστιας κλίμακας προγράμματα δια-βίου εκπαίδευσης που απαιτούνται για εξοικείωση όλων με τη νέα πραγματικότητα στην οποία καλούνται να λειτουργήσουν στο πλαίσιο των ραγδαίων τεχνολογικών μεταβολών.
Το Ιντερνετ, η ένταξη και οι φιλελεύθερες αξίες
Σύμφωνα με το ίδρυμα του τ. πρωθυπουργού της Αγγλίας Τony Blair για την παγκόσμια αλλαγή , η δύναμη της τεχνολογίας εκτείνεται περαιτέρω στις αξίες και τις προτεραιότητες που πρέπει να ακολουθήσει το κέντρο της πολιτικής σήμερα. Μετασχηματίζει εντελώς όλα τα στοιχεία της κοινωνίας και ανοίγει ευκαιρίες που θεωρήθηκαν σχεδόν αδύνατες πριν από πολύ καιρό.
Οι εταιρείες σούπερ σταρ της σύγχρονης εποχής έχουν αξιοποιήσει τις οικονομίες κλίμακας που παρέχονται από το Διαδίκτυο. Πολλές από τις ανακαλύψεις στα σύνορα της επιστήμης είναι δυνατές μόνο λόγω της ισχύος του λογισμικού και της τεχνητής νοημοσύνης σήμερα. Και παρόλο που το Covid-19 έχει κλείσει τεράστιες ποσότητες ανθρώπινης δραστηριότητας, αυτό που απομένει είναι σχεδόν όλα online. Για όσους δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές.
Από ηθική σκοπιά, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο είναι κάτι περισσότερο από το δικαίωμα στην ενημέρωση. Είναι θέμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και βελτίωσης της ποιότητας ζωής.
Σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, η υπόθεση για πρόσβαση είναι, από πολλές απόψεις, κλειδί για την αποκέντρωση και τον εκδημοκρατισμό του κόσμου, ενδυνάμωση περισσότερων ατόμων με αυτονομία και αυξημένη ικανότητα συμμετοχής στην επιχειρηματικότητα και το εμπόριο.
Τα άμεσα οικονομικά οφέλη από την καθολική πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι σημαντικά. Εκτιμάται ότι τα άμεσα οικονομικά οφέλη από την καθολική πρόσβαση στο διαδίκτυο στον αναπτυσσόμενο κόσμο ανέρχονται συνολικά σε περίπου 8,7 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Γνώσεων και Ικανοτήτων
Ζούμε σε μια εποχή μεταβάσεων. Οι δίδυμες πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις αναδιαμορφώνουν τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε. Η μετάβαση της ΕΕ σε μια οικονομικά αποδοτική, κυκλική, ψηφιοποιημένη και ουδέτερη από το κλίμα οικονομία και η ευρεία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής αναμένεται να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, ενώ άλλες θέσεις εργασίας θα αλλάξουν ή θα εξαφανιστούν. Η δημογραφική αλλαγή θα απαιτήσει από την Ευρώπη να αξιοποιήσει όλα τα ταλέντα και την ποικιλομορφία της. Ταυτόχρονα, θα δημιουργήσει επίσης νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Αυτές οι μεταβάσεις δείχνουν την ανάγκη για μια μεγάλης έκτασης επανεκπαίδευσης και μετατόπισης σε μια ομάδα δεξιοτήτων για να αξιοποιήσουν οι εργαζόμενοι όλες τις δυνατότητές τους.
Η ευρωπαϊκή ατζέντα δεξιοτήτων είναι ένα πενταετές σχέδιο για να βοηθήσει τα άτομα και τις επιχειρήσεις να αναπτύξουν περισσότερες και καλύτερες δεξιότητες και να τα χρησιμοποιήσουν, μέσω:
-ενίσχυσης της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας, όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία European Green Deal σχετικά δείτε εδώ
-διασφάλισης της κοινωνικής δικαιοσύνης, θέτοντας στην πράξη την πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτωνEuropean Pillar of Social Rights: πρόσβαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση για όλους, παντού στην ΕΕ https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights_en
-οικοδόμηση ανθεκτικότητας για αντίδραση σε κρίσεις, με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν κατά την πανδημία COVID-19
Συμπερασματικά
Η ταχεία στροφή προς μια Ευρώπη με ουδέτερη το κλίμα και ο ψηφιακός μετασχηματισμός αλλάζουν τον τρόπο που εργαζόμαστε, μαθαίνουμε, συμμετέχουμε στην κοινωνία και λειτουργούμε στην καθημερινή μας ζωή. Η Ευρώπη μπορεί να αξιοποιήσει αυτές τις ευκαιρίες μόνο εάν οι πολίτες της αναπτύξουν τις σωστές δεξιότητες.
Η νέα ευρωπαϊκή ατζέντα δεξιοτήτων βασίζεται στις δέκα δράσεις της ατζέντας δεξιοτήτων της Επιτροπής του 2016. 2016 Skills Agenda.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016DC0381&from=EN
Η Επιτροπή για το Έτος 2000, που δημιουργήθηκε το 1964 στην Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών υπό την προεδρία του Daniel Bell καθηγητή του Harvard , ήταν ένας βασικός φορέας για την μελέτη των τεχνολογικών εξελίξεων με προοπτική το έτος 2000 , και παροχής ενός συνόλου “εργαλείων λήψης αποφάσεων” για την αμερικανική πολιτική .
Τις τεχνολογικές αυτές εξελίξεις που άρχισαν να περιγράφονται τότε τις ζούμε σήμερα .
Ξεκινώντας το 1964, η Επιτροπή για το Έτος 2000 σχεδιάστηκε για να προκαλέσει το ενδιαφέρον για μακροπρόθεσμη σκέψη σε διάφορες πτυχές του μέλλοντος της κοινωνίας των Ηνωμένων Πολιτειών και του εξωτερικού, και να διερευνήσει ορισμένους τομείς που η Επιτροπή έκρινε ότι ήταν σημαντικοί. Τα θέματα κυμαίνονταν από τις βιοϊατρικές επιστήμες έως το φαινόμενο του υπολογιστή, την προστασία της ιδιωτικής ζωής , τους φυσικούς πόρους και πολλά άλλα.
Στα ανάλογα αξιοσημείωτα βασικά έργα περιλαμβάνονται “το σοκ του μέλλοντος – το Future Shock” (1970) του Alvin Toffler, “ο ερχομός της μεταβιομηχανικής κλοινωνίας –The Coming of Post-Industrial Society (1973) του Daniel Bell , “οι πράσινες μηχανές –The Green Machines (1986) του Νάιτζελ Κάλντερ.
Ο Daniel Bell στο βιβλίο του “Ο Ερχομός της Μεταβιομηχανικής Κοινωνίας”, περιέγραψε ( 1973 ) το φαινόμενο του επιταχυνόμενου ρυθμού των τεχνολογικών μεταβολών ως εξής :
“Ο μέσος όρος του χρόνου που απαιτείται μεταξύ της αρχικής ανακάλυψης και της δυνατότητας για εμπορική χρήση ενός τεχνολογικού προϊόντος έχει μειωθεί από τα 30 χρόνια που ήταν στην αρχή του 20ου αιώνα , στα 16 χρόνια μετά τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο , στα 9 χρόνια μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και σε 3 περίπου χρόνια στην εποχή μας”
Σήμερα σε τεχνολογίες αιχμής το χρονικό διάστημα έχει μειωθεί σε λιγότερο του έτους . Οι επιχειρήσεις και οι παραγωγικές μονάδες για να ανταποκριθούν στο διεθνοποιημένο ανταγωνιστικό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης , πρέπει να εκσυγχρονίζουν διαρκώς εξοπλισμό και διαδικασίες , και να πραγματοποιούν δια-βίου εκπαίδευση προσωπικού για να παραμένουν ανταγωνιστικές και βιώσιμες .
Χωρίς ικανοποιητική ανταπόκριση στην πραγματικότητα αυτή , δύσκολα εξασφαλίζονται χαμηλές τιμές προϊόντων και υπηρεσιών , υψηλές αμοιβές , και υψηλό βιωτικό επίπεδο για το κοινωνικό σύνολο.
Και αναμφίβολα τα επιθυμητά από όλους αυτά χαρακτηριστικά δεν εξασφαλίζονται με κανονιστικές διατάξεις , και πολύ περισσότερο από κεντρικά ελεγχόμενα κρατιστικά συστήματα , που είναι αναχρονιστικά και αναποτελεσματικά. Είναι αδύνατον να πετύχουν ποιότητα για το κοινωνικό σύνολο.
Η ποσότητα πληροφόρησης που απαιτείται για να παραμένουν ενιαία σαν σύνολο είναι τεράστια για να είναι ανταγωνιστικά. Έτσι είτε θα αποκεντρωθούν υποχρεωτικά, είτε στην προσπάθεια να είναι ανταγωνιστικά και να ταυτόχρονα να παραμείνουν κρατιστικά, θα καταρρεύσουν, όπως τα πρόσφατα παραδείγματα στην ανατολική Ευρώπη και τη Σοβιετία , ανεξάρτητα από τις προσπάθειες για επαναφορά τελευταία με άλλα σχήματα από ορισμένους που δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε σύγχρονα και ποιοτικά ελεύθερα πλαίσια.
Στη σύγχρονη Ευρώπη που ανήκουμε οι κοινωνίες της είναι ξένες προς την έννοια της κάστας . Δεν υπάρχει κανένα μέλος της κοινωνίας με την ισχύ δεδομένη. Ούτε κληρονομικότητες , ούτε καταγωγές , ούτε πολιτικές ή θρησκευτικές πρακτικές εξασφαλίζουν σταθερότητα. Τίποτα αμετακίνητο , αυτό είναι η Ευρώπη, είναι ο κόσμος των επιλογών.
Στη χώρα μας προγράμματα ΕΣΠΑ θα πρέπει να ενεργοποιηθούν για εξοικείωση του ευρύτερου κοινού με τη σύγχρονη πραγματικότητα, που απαιτεί υψηλό επίπεδο γνώσης πραγματιστικής για το κατά το δυνατόν περισσότερους , που θα αποτελεί το σημείο έδρασης για εξειδικεύσεις με ταχύρρυθμα δια-βίου εκπαίδευσης προγράμματα ανάλογα με τις άγνωστες ραγδαίες εξελίξεις της εποχής.
Ο σημαντικότερος συντελεστής της παραγωγής είναι σήμερα οι ανθρώπινοι πόροι . Οι κοινωνίες που είναι ανταγωνιστικές και εξασφαλίζουν υψηλό βιωτικό επίπεδο είναι αυτές που τους αξιοποιούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, σε όλα τα επίπεδα . Αυτό προϋποθέτει πλαίσιο λειτουργίας που επιτρέπει αν όχι προωθεί τον ελεύθερο ανταγωνισμό , τη δημιουργικότητα , την ενίσχυση της ατομικότητας και της πρωτοβουλίας.
Στη σημερινή πολύπλοκη κοινωνία , παράμετροι όπως ενέργεια, τρόποι παραγωγής, υλικά, οργάνωση-διαχείριση ( Management), Δημόσιες σχέσεις, έρευνα αγοράς ( Marketing ) , εφοδιασμός, έρευνα, ιδιοκτησία, χρηματοδότηση, μεταφορές, επικοινωνίες, γνώση εφαρμόσιμη στην πράξη, πλουτοπαραγωγικές πηγές, κυβέρνηση , ανταγωνισμός κ.ά πρέπει να συνδυάζονται αρμονικά μεταξύ τους και το καθένα ξεχωριστά , όπως τα όργανα μιας ορχήστρας που παράγουν ένα συνολικό αρμονικό αποτέλεσμα, την “ενορχήστρωση” , που στον καθημερινό τρόπο ζωής εκφράζεται με ποιοτική και επιθυμητού επιπέδου διαβίωση.
Όλες αυτές οι παράμετροι που αλληλοεξαρτώνται και πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπία,
1.Επηρεάζονται από το επίπεδο τεχνολογικές ανάπτυξης κάθε κοινωνίας και προφανώς επηρεάζουν το επίπεδο του τρόπου ζωής όλων.
2. Μεταβάλλονται ραγδαία στη σύγχρονη εποχή ως αποτέλεσμα των τεχνολογικών εξελίξεων . Η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία αποσύρεται με ρυθμούς μεγαλύτερους από 7% ετησίως , που σημαίνει ότι κάθε φορά σε λιγότερο από 10 χρόνια , θα χρησιμοποιούμε τεχνολογία που δεν την ξέρουμε σήμερα. Τα επαγγέλματα χαμηλού επιπέδου από πλευράς γνώσεων και ικανοτήτων , πεθαίνουν με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα .
3. Η εξειδίκευση και σε ανώτατο επίπεδο , γρήγορα γίνεται παρωχημένη . Γι’ αυτό και απαιτείται μια ευρύτατη υποδομή γνώσης που θα δίνει τη δυνατότητα μετακίνησης σε άλλες παραπλήσιες εξειδικεύσεις του οικονομικού συστήματος με προγράμματα δια-βίου εκπαίδευσης , ανάλογα με τις άγνωστες εξελίξεις .
Η εξειδίκευση νωρίς, σε χαμηλού επιπέδου επαγγέλματα είναι άνευ σημασίας , διότι είναι βέβαιο ότι δεν θα απαιτείται στην αγορά εργασίας σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα.
Σαν αποτέλεσμα τα 2/3 των επαγγελμάτων σε σύγχρονες ανταγωνιστικές κοινωνίες/ αγορές εργασίας απαιτούν κάποιας μορφής τριτοβάθμια εκπαίδευση και τα υπόλοιπα υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και κατάρτιση .
Στη χώρα μας γίνεται το αντίθετο, διαφημίζεται ο προσανατολισμός στα ΙΕΚ για χαμηλού επιπέδου επαγγέλματα λόγω και του χαμηλού επιπέδου της αγοράς εργασίας που δεν μπορεί να αξιοποιήσει εκπαιδευμένους , για να αποσυμφορήσει τη ζήτηση για τριτοβάθμια εκπαίδευση που σε μεγάλο ποσοστό δεν συνδέεται με την σύγχρονη αγορά εργασίας επιπλέον των γνωστών παθογενειών . Διπλό πρόβλημα.
Τα τμήματα όμως αυτά δεν μπορούν να συντηρηθούν στη ζωή . Είναι αντιπαραγωγικό. Οι επιχειρήσεις και οι παραγωγικές μονάδες που χρησιμοποιούν ξεπερασμένη τεχνολογία και πρακτικές, δεν μπορούν να συντηρηθούν στη ζωή ανεξάρτητα από το μέγεθος των επιδοτήσεων . Ή θα σχεδιάσουν τη μετατροπή τους σε σύγχρονες , ή είναι αδύνατον να συνεχίσουν να λειτουργούν. Για τους λόγους αυτούς όπως αναφέρεται και στη βιβλιογραφία είναι τόσο πολλές περιοχές σε “αναβρασμό” στη σύγχρονη εποχή.
Και πολύ περισσότερο στα κρατιστικά συστήματα που υποχρεώνονται σε αποκρατικοποιήσεις και αποκεντρώσεις.
Το Maryland Plan του Donald Maley καθηγητή και chairman στο πανεπιστήμιο της πολιτείας Maryland των ΗΠΑ που προηγείτο της εποχής του , για την εξοικείωση του μέσου πολίτη με το αναπτυσσόμενο τεχνολογικό περιβάλλον, που μεταφέρθηκε από τον Νίκο Ηλιάδη και εφαρμόζεται από το 1994 στοιχειωδώς στις Α, Β και Γ Γυμνασίου ενώ διδάχθηκε και στο Πολυκλαδικό και το Ενιαίο Λύκειο , προβλέπει εκπαιδευτικές δραστηριότητες συμβατές με τις διαπιστώσεις αυτές, για εξοικείωση του μέσου / κοινού πολίτη , με τη νέα πραγματικότητα.
Χιλιάδες χρόνια πριν, με την ανακάλυψη της σκαπτικής ράβδου , οι νομάδες, έγιναν χωρικοί, δημιούργησαν χωριά και πόλεις και άρχισε κάποιου είδους πολιτισμένη ζωή. Έτσι άρχισε η “γεωργική περίοδος”.
Περίπου 300 χρόνια πριν η βιομηχανική επανάσταση με τις μηχανές, τη μαζική παραγωγή και κατανάλωση, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και εκπαίδευσης, δημιούργησε μια άλλη πραγματικότητα , τη βιομηχανική εποχή , και τη μαζική κοινωνία. Εκατομμύρια εργαζόμενοι έκαναν την ίδια τυποποιημένη δουλειά σε γραμμές παραγωγής , πολλές φορές μίζερη , ή επικίνδυνη, επαναλαμβανόμενη καθημερινά και που απαιτούσε χαμηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες . Η ίδια τυποποίηση μεταφέρθηκε στο γραφείο. Εκατομμύρια εργαζόμενοι μετακινούνται προς και από τη δουλειά τους και καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες καυσίμων. Η μαζική κοινωνία ήταν εύκολο να διαχειρισθεί “από πάνω” .
Στη σύγχρονη εποχή η μαζική κοινωνία καταργείται και δημιουργείται μια νέα .
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι ο ραγδαίος ρυθμός των μεταβολών , με αυξανόμενες δυσκολίες στα άτομα και τους οργανισμούς να τον παρακολουθήσουν. Αυτό που συμβαίνει είναι μια τρομακτικής έκτασης ανακατασκευή της τεχνοοικονομικής βάσης της παγκόσμιας οικονομίας, που καταργεί κάθε τι το παλιό, και δημιουργεί νέες δομές και νέες καταστάσεις.
Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν πρόσθετες μεταβλητές επιτάχυνσης με την ψηφιακή μετάβαση, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής , την αλλαγή στις χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας , την αύξηση του πληθυσμού , τη δημιουργία ενός παγκόσμιου χωριού, την εκρηκτικά παραγόμενη τεχνολογική γνώση, τις αλλαγές στις παραγωγικές διαδικασίες , την μετα-Covid εποχή κ.ά
Μέχρις ότου γίνει ευρύτερα αντιληπτή αυτή η πραγματικότητα, καμιά πολιτική σχετικά με επιτόκια, φόρους, μισθούς, σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων, εκπαιδευτικές πρακτικές θα είναι αποτελεσματική . Ούτε οι απεργίες και οι διαδηλώσεις. Μετακινούμαστε σε μια νέα μορφή οικονομίας, η εφαρμογή παλιών συνταγών μόνο οξύνει τα προβλήματα, και οι παραδοσιακοί οικονομολόγοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν. ( Toffler)
Οι συνθήκες αυτές συνθέτουν μια επαναστατική πραγματικότητα . Η μαζική παραγωγή και η μαζική διανομή προϊόντων δεν είναι πλέον «προηγμένες μέθοδοι». Είναι οπισθοδρομικές. Οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν τη δυνατότητα παραγωγής εξατομικευμένων προϊόντων ανάλογα με την ιδιαιτερότητα του καθενός.
Αντί χιλιάδες εργαζόμενοι να κάνουν μια απλή τυποποιημένη απλή επαναλαμβανόμενη εργασία σε έναν σταθμό εργασίας σε μια γραμμή παραγωγής που παράγει τυποποιημένα προϊόντα , οι νέες γραμμές παραγωγής χρησιμοποιούν ελάχιστους μορφωμένους υψηλής στάθμης εργαζόμενους, που σχεδιάζουν και χρησιμοποιούν αυτοματισμούς που κάνουν την χαμηλού επιπέδου τυποποιημένη δουλειά ρουτίνας , καθώς και την επικίνδυνη δουλειά , ενώ από την ίδια γραμμή παραγωγής μπορούν να παραχθούν διαφοροποιημένα προϊόντα με αριθμητικές μεθόδους.
Δεν είναι δυνατόν να ασχολείται κανείς έξυπνα και αποτελεσματικά με το θέμα της απασχόλησης, ή με το θέμα της συνολικής ζήτησης, ή ακόμα με το θέμα της αποτελεσματικής διακυβέρνησης μιας κοινωνίας, μέχρις ότου η αρχή αυτή της απομαζικοποίησης ληφθεί σοβαρά υπόψη.
Οι νέες παραγωγικές μονάδες / βιομηχανίες είναι διαφορετικές από τις παλιές. Και το περισσότερο σημαντικό και βαθύ επίπεδο διαφοράς είναι το επίπεδο της γνώσης που χρησιμοποιείται.
Και αν θέλουμε να το εξετάσουμε αναλογικά από πλευράς ανθρώπινης εμπλοκής, στη νέα παραγωγική διαδικασία και στη νέα οικονομική πραγματικότητα εμπλέκεται περισσότερο το μυαλό και όχι οι μύες όπως στη βιομηχανική κοινωνία.
Αντί να γίνονται προσπάθειες για διεύρυνση και αύξηση της χειρονακτικής δύναμης του ανθρώπου, οι νέες τεχνολογίες επεκτείνουν τη νοητική δύναμή του.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι σύγχρονες βιομηχανίες έχουν οξύτατες διαφορές με τις παραδοσιακές , με κοινωνικές , οργανωτικές, πολιτιστικές, και περιβαλλοντικές προεκτάσεις.
Όλες αντανακλούν το ποιοτικό άλμα σε ανθρώπινη γνώση που τώρα μεταφέρεται και χρησιμοποιείται στη σύγχρονη οικονομία.
Όταν συσχετίζει κανείς τις νέες αυτές τεχνολογίες με τις νέες απομαζικοποιημένες διαδικασίες παραγωγής και την ταχύτητα των αλλαγών , αρχίζει να αντιλαμβάνεται το βάθος της ανακατασκευής που πραγματοποιείται στο νέο οικονομικό περιβάλλον .
Και παρατηρείται διόγκωση της ποικιλίας και των διαφορών. Αυτό έχει πολιτιστικές επιδράσεις στον καθημερινό τρόπο ζωής , και φυσικά στην πολιτική.
Η διοίκηση κεντρικά γίνεται ολοένα και δυσκολότερη επειδή χρειάζεται τεράστια ποσότητα πληροφόρησης να ανταλλάσσεται για να παραμένουν τα κεντρικά ελεγχόμενα συστήματα ενιαία ως σύνολο και να είναι ανταγωνιστικά στο διεθνοποιημένο περιβάλλον . Έτσι είτε θα αποκεντρωθούν υποχρεωτικά είτε θα καταρρεύσουν, όπως ήδη έγινε στη Σοβιετία / και γίνεται σε αρκετές περιπτώσεις .
Τα δύο θέματα, η πληροφορική και η απομαζικοποίηση, είναι οι δύο πλευρές του ίδιου ηλεκτρονικού τσιπ. Η απομαζικοποίηση είναι από τα βασικά αποτελέσματα της επανάστασης της πληροφόρησης.
Σύμφωνα με τον Τoffler , αν θεωρήσουμε τους παραδοσιακούς συντελεστές της παραγωγής – έδαφος, εργασία, κεφάλαιο- θα διαπιστώσουμε ότι είναι όλοι πεπερασμένοι. Όμως η πληροφόρηση είναι διαφορετική, γίνεται περισσότερο καθοριστικός συντελεστής, και είναι διαφορετικός από τους άλλους συντελεστές.
Εάν χρησιμοποιεί κανείς κάποια πληροφόρηση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από άλλον επίσης. Στην πραγματικότητα, εάν τη χρησιμοποιήσουν και οι δύο, οι πιθανότητες αποτελέσματος βελτιώνονται, και θα παραχθεί περισσότερη πληροφόρηση.
Δεν καταναλώνουμε πληροφόρηση όπως τους άλλους πόρους στην παραγωγή. Αντίθετα η χρήση της δημιουργεί νέα πληροφόρηση. Η πραγματικότητα αυτή εξοστρακίζει τις παραδοσιακές οικονομικές θεωρίες.
Κοινωνίες που αξιοποιούν το ανθρώπινο δυναμικό τους στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό να έχουν πρόσβαση και να αξιοποιούν στην πράξη σύγχρονη πληροφόρηση που εξελίσσεται ραγδαία , πλεονεκτούν όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα στο διεθνοποιημένο παραγωγικό και οικονομικό περιβάλλον.
Ο Μαρξ έλεγε ότι το βιομηχανικό σύστημα πίεσε την ποικιλία και την ατομικότητα και είναι εύκολο να διαχειριστεί κανείς “από πάνω”, την ομοιόμορφη μάζα . Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι το εντελώς αντίθετο . Απομαζικοποίηση . Ήταν στο μυαλό του Μαρξ αυτοί που τα έφτιαξαν.
Και σαν αυτό να μην ήταν αρκετό, υπάρχει η καθοριστική επίδραση της πληροφόρησης στη διάκριση μεταξύ της εργασίας στο χώρο δουλειάς και της εργασίας στο σπίτι.
Η επανάσταση της πληροφόρησης ανοίγει το δρόμο για μεταφορά εκατομμυρίων θέσεων εργασίας από τα γραφεία και τις βιομηχανίες στη γειτονιά και στο σπίτι. Για μια φορά ακόμη, παρατηρείται μια αντίστροφη τάση σε σύγκριση με τις βασικές τάσεις που κυριαρχούσαν την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης.
Οι νέοι εργαζόμενοι δεν είναι αγράμματοι ή κάποιοι χαμηλής στάθμης εργαζόμενοι. Είναι μορφωμένοι και μπορούν να χρησιμοποιούν στο σπίτι τους υπολογιστή, VIDEO, και δίκτυα τηλεπικοινωνιών ώστε να οργανώνουν νέα δίκτυα, ηλεκτρονικές ενώσεις, νέους επαγγελματικούς συλλόγους, και άλλες μορφές αυτοδιοικούμενων και αυτοπροστατευόμενων ομάδων.
Το «ηλεκτρονικό κοτέτσι» που κατηγορούσαν πολλοί ότι απομονώνει τους ανθρώπους, μπορεί να δημιουργήσει νέα ζωή , συμμετοχή σε τοπικές κοινωνικές ομάδες. Να αναπτύξουν περισσότερους κοινωνικούς δεσμούς.
Και θα υπάρχουν τόσες μορφές εργασίας όσες θα είναι οι επιχειρήσεις και τα παραγόμενα προϊόντα και οι στόχοι σε κάθε δουλειά. Δημιουργούνται νέες προοπτικές για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, για τους ηλικιωμένους, τις γυναίκες , που πιέζονται να έχουν μη παραγωγικούς ρόλους στη σημερινή κοινωνία.
Αναφέρεται στη βιβλιογραφία ότι η βιομηχανική επανάσταση τοποθέτησε την αμειβόμενη εργασία εκτός σπιτιού. Μετακίνησε ολόκληρη την κοινωνία. Μετέφερε την εκπαίδευση εκτός σπιτιού. Δημιούργησε όλη αυτή την μορφή της μαζικής παραγωγής και λειτουργίας . Δημιούργησε σύμφωνα με τις ανάγκες αυτές πόλεις και επηρέασε τη ζωή . Αυτό σημαίνει ότι η μεταφορά σημαντικού μέρους της δουλειάς πίσω στο σπίτι, θα επιφέρει επίσης σημαντικές αλλαγές σε όλα τα παραπάνω.
Το περισσότερο αντιπαραγωγικό πράγμα που κάνουμε είναι να μετακινούμε εκατομμύρια ανθρώπους προς τον τόπο της εργασίας και πίσω στο σπίτι κάθε μέρα και νύχτα. Σημαίνει κατασπατάληση χρόνου, ανθρώπινης δραστηριότητας, εκατομμυρίων βαρελιών βενζίνης που δεν υπάρχει δυνατότητα να αναπληρωθεί, μόλυνση της ατμόσφαιρας, θορύβους από την κίνηση, και πολλά ακόμη προβλήματα. Και το κόστος στους εργαζομένους είναι ακόμη μεγαλύτερο , και κατασπατάληση του χρόνου τους.
Σήμερα, καθώς διευρύνονται και αυξάνουν οι σύγχρονες επιχειρήσεις , μεταφέρεται η πληροφορία στον εργαζόμενο, παρά ο εργαζόμενος στην πληροφορία.
Υπάρχουν πολλές πολιτιστικές αλλαγές και αλλαγές αξιών . Γίνεται αναθεώρηση της οικογενειακής ζωής, και ώθηση για αποκέντρωση. Τίποτα δεν συντελεί περισσότερο στην αποκέντρωση απ’ ότι η εργασία στο σπίτι.
Η κοινή παραδοσιακή εικόνα που έχουμε για την εργασία είναι ξεπερασμένη. Αναφέρεται στην παραδοσιακή κοινωνία, όχι στο νέο σύστημα που αναπτύσσεται σήμερα ραγδαία.
Το βασικό στοιχείο σχετικά με το μέλλον της εργασίας, είναι η αναγνώριση ότι δουλειά ρουτίνας, χαμηλού επιπέδου που θα απαιτεί συγκεκριμένες σταθερές επαναλήψεις και που θα αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου συνόλου δουλειάς, δεν είναι πλέον αποτελεσματική. Η μορφή αυτή εργασίας είναι ήδη ξεπερασμένη στα Έθνη που λειτουργούν σε υψηλό τεχνολογικό επίπεδο. Οι δουλειές με τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά που αναφέρονται σε μια άλλη εποχή θα συνεχίσουν να φθίνουν, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες των Κυβερνήσεων, των εταιρειών, ή των συνδικάτων.
Ελάχιστα από τα νέα επαγγέλματα , μπορούν να ενταχθούν στις παραδοσιακές πρακτικές της εργασίας ρουτίνας, με προδιαγραφές εργασίας σύμφωνα με τις αρχές του Taylor, που ήταν χαρακτηριστικό των περισσοτέρων εργασιών στο παρελθόν.
Η αντίθεση μεταξύ της σύγχρονης και της παλιάς μορφής εργασίας είναι εντυπωσιακή, και είναι αυτού του είδους η εργασία που αντιστοιχεί στη σύγχρονη οικονομία και που αναπτύσσεται αλματωδώς, ενώ οι παραδοσιακές εργασίες φθίνουν.
Για να απολαύσει ο κάθε εργαζόμενος τις νέες συνθήκες θα απαιτηθούν αλλαγές στην οργάνωση, όχι μόνο στην παραγωγή, αλλά επίσης και στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές σχέσεις.
Οι σύγχρονες επιχειρήσεις δεν αυξάνουν τα οφέλη πιέζοντας τους εργαζόμενους. Δεν πετυχαίνουν με σκληρότερη εργασία, αλλά με έξυπνη εργασία.
Για να δραματοποιήσουμε τη διαφορά, μπορούμε να πούμε ότι στις παλιές βιομηχανίες μαζικής παραγωγής οι μύες είχαν αξία. Στις προηγμένες βιομηχανίες απομαζικοποιημένης παραγωγής, η πληροφόρηση και η δημιουργικότητα είναι βασικές, και αλλάζουν το κάθε τι.
Οι νέοι εργαζόμενοι είναι περισσότερο ανεξάρτητα ειδικοί τεχνίτες παρά εναλλασσόμενα εργατικά χέρια που αντικαθίστανται με μεγάλη ευκολία σε μια γραμμή παραγωγής που συναρμολογεί προϊόντα. Είναι νεότεροι και καλύτερα μορφωμένοι. Έχουν καταργήσει απόλυτα την εργασία ρουτίνας. Έχουν συνηθίσει και είναι εξοικειωμένοι με τις ραγδαίες μεταβολές, με την απαίτηση για ελαστική οργάνωση, με την έρευνα για την ενδεδειγμένη πρακτική για την επίλυση προβλημάτων.
Προφανώς δεν αναπτύσσεται ιδεατός εργασιακός χώρος στον οποίο ο καθένας έχει συμμετοχή στην εξουσία λήψης αποφάσεων, στη δουλειά και στις οικονομικές απολαβές. Διαμορφώνεται μια έκρηξη διαφόρων μορφών οργάνωσης, και η μεγαλύτερη δυνατή ποικιλία. Αντί των οικονομιών που βασίζονται σε κρατικές λειτουργίες και επιχορηγήσεις δημιουργούνται περισσότερες οργανωτικές διατάξεις από αυτές που μπορούμε να φαντασθούμε .
Όσο περισσότερο η οικονομία και η κοινωνία μετακινείται προς τη νέα εποχή , τόσοι λιγότερο αποτελεσματικά είναι τα παραδοσιακά συστήματα οργάνωσης.
Σύμφωνα με τον Toffler , η αλλαγή της μορφής της εργασίας, έχει πολύ σοβαρές πολιτικές επιδράσεις.
Για την αριστερά , η ιδεατή κατάσταση , ανεξάρτητα από το αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα περιστρέφεται γύρω από έννοιες όπως αδελφότητα, ενότητα, συλλογική προσπάθεια, ομοιόμορφη μεταχείριση εργαζομένων, ισότητα στις αποδοχές, ομοιόμορφα προνόμια κ.ά
Το βιομηχανικό σύστημα παραγωγής απαιτούσε συγκεκριμένες προδιαγραφές της πραγματοποιούμενης εργασίας, ομοιόμορφη εργατική δύναμη, και μπορεί να υποστηριχθεί ότι στην πραγματικότητα, οι έννοιες αυτές εξασφάλισαν τη δημιουργία αυτής της ομοιόμορφης εργατικής δύναμης προς όφελος των εργοδοτών.
Ο Marx υποστήριξε ότι το ίδιο το βιομηχανικό σύστημα προώθησε την κολλεκτιβοποίηση της συνείδησης, κατά τρόπο ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να βλέπουν σταδιακά τους εαυτούς τους ως μέλη της ίδιας τάξης, της «εργαζόμενης μάζας».
Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι αντίθετο, είναι ο Marx στο κεφάλι αυτού που τα σκέφθηκε .
Σαν αποτέλεσμα της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών , δεν χρειαζόμαστε χιλιάδες εργαζομένους που να εκτελούν ομοιόμορφη, επαναλαμβανόμενη, με συγκεκριμένες σταθερές προδιαγραφές εργασία. Αυτό που χρειάζεται το νέο σύστημα είναι εργαζόμενοι που έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν πηγές πληροφόρησης, να επινοούν βελτιώσεις, να είναι μορφωμένοι, να ενεργούν σε ατομική βάση.
Η μορφή αυτή του εργαζομένου είναι σε πλεονεκτική θέση στους προηγμένους τομείς της σύγχρονης οικονομίας, και τον εργαζόμενο αυτού του είδους είναι δύσκολο να τον στρατολογήσει το κάθε συνδικάτο. Οι άνθρωποι της στάθμης αυτής θα επινοήσουν νέες μορφές οργάνωσης, περισσότερο σε μορφή μη ομοιογενών συνδέσμων.
Ο νέος τύπος εργασίας, οι νέες αξίες, η ποικιλία και η ατομικότητα, ταιριάζει απόλυτα με την απομαζικοποίηση της παραγωγής, της κατανάλωσης, της επικοινωνίας, της ενέργειας, του τρόπου ζωής .
Όπου στο παρελθόν η τεχνολογία της οικονομίας της βιομηχανικής εποχής προώθησε ομοιομορφία, η οικονομία των νέων τεχνολογιών προωθούν την κοινωνική πολυμορφία.
Το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης που απαιτεί η νέα οικονομία με τις νέες τεχνολογίες δεν πρέπει να αποκλείει την πλειονότητα των ανθρώπων να την αποκτήσουν , αρκεί να είναι ουσιαστική και να μην “μοιράζονται” ψευδεπίγραφα πανεπιστημιακοί τίτλοι.
Και να είναι η εκπαίδευση πραγματιστική , εφαρμόσιμη στην καθημερινή ζωή , όχι “φιλολογοκρατία”, και με αναφορά στη δόξα του παρελθόντος και τους αρχαίους προγόνους, που έχουν τη σημασία τους , πλην όμως είναι κυρίαρχα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας και δεν οδηγούν μακριά.
Η οικονομία των νέων τεχνολογιών βασίζεται στην αποτελεσματική και με κριτική ικανότητα διαχείριση της πληροφορίας και αξιοποίησή της στην πράξη.
Αυτό απαιτεί μεγάλο αριθμό εκπαιδευτών , και κατάλληλες διαδικασίες εκπαίδευσης εκπαιδευτών, που δεν υπάρχουν στη χώρα μας .
Κανένας πολιτισμός δεν εξασφάλιζε ίσες αμοιβές για όλες τις ικανότητες.
Ο πολιτισμός και η οικονομία της γεωργικής περιόδου πλήρωνε συγκεκριμένα επαγγέλματα και ικανότητες, κυρίως πρωτόγονη μυϊκή δύναμη. Ο πολιτισμός της βιομηχανικής εποχής πλήρωνε και πληρώνει διαφορετικές ικανότητες.
Ο πολιτισμός της οικονομίας των νέων τεχνολογιών πληρώνει επίσης κάποια επαγγέλματα και ικανότητες καλύτερα από άλλα.
Και θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το θέμα της ανεργίας που είναι ένα παλαιό πρόβλημα.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε ψεύτικες θέσεις εργασίας και να πληρώνουμε τους ανθρώπους που θα τις εκτελούν. Η κρατιστική οικονομία είναι γεμάτη από θέσεις εργασίας της μορφής αυτής. Οι Σοβιετικοί ήταν μοναδικοί στο να εξασφαλίζουν πλήρη απασχόληση δια μέσου μιας επέκτασης του γραφειοκρατικού συστήματος, που δημιουργεί ψεύτικες θέσεις εργασίας.
Το Δυτικό αντίδοτο για την ανεργία , είναι η ανάπτυξη. Όμως μόνο πολιτικές ανάπτυξης δεν εξαφανίζουν τα υψηλά επίπεδα ανεργίας. Και αυτό επειδή το πρόβλημα της ανεργίας δεν είναι μόνο ποσοτικό. Δεν είναι απλά ένα ερώτημα πόσες θέσεις εργασίας. Είναι ποιοτικό θέμα. Εάν δεν αντιμετωπίσει κανείς την ποιοτική διάσταση, δεν είναι δυνατόν να λυθεί το ποσοτικό πρόβλημα.
Μπορούμε να προσδιορίσουμε διάφορες πηγές ανεργίας.
Η δομική ανεργία αναπτύσσεται σαν αποτέλεσμα τις μετακίνησης από τις επιχειρήσεις της βιομηχανικής εποχής που πρόσφεραν τυποποιημένες θέσεις εργασίας με δουλειές χαμηλού επιπέδου ρουτίνας , σε σύγχρονες με νέες τεχνολογίες που προβλέπουν πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας αφού οι παλιές θέσεις ρουτίνας έχουν αντικατασταθεί από τους αυτοματισμούς, που τους διαχειρίζονται , τους προγραμματίζουν και τους λειτουργούν πολύ λιγότεροι και υψηλού επιπέδου εργαζόμενοι.
Οι εκτοπιζόμενοι εργαζόμενοι θα πρέπει να εκπαιδευθούν για να μπορούν να ανταποκριθούν παραγωγικά σε άλλα σημεία του οικονομικού συστήματος.
Και εδώ εμφανίζεται η σπουδαιότητα του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης που θα πρέπει να έχει τις δυνατότητες , τις διαδικασίες και τους εκπαιδευτές που θα παρακολουθούν τις εξελίξεις , ώστε να εκπαιδεύσει τους εκτοπιζόμενους σύμφωνα με τις ανάγκες της νέας πραγματικότητας μέσω προγραμμάτων δια βίου εκπαίδευσης .
Οι παλιές παραδοσιακές μονάδες παραγωγής είτε σταματούν να λειτουργούν, είτε μεταναστεύουν σε άλλες περιοχές του πλανήτη στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος. Η ανατάραξη αυτή δημιουργεί πιέσεις στο διεθνές εμπόριο και νέες πηγές ανεργίας.
Θα μπορούσαμε να καταγράψουμε πολλές πηγές ανεργίας. Υπάρχουν πολλά αλληλοσυνδεόμενα προβλήματα, και η πολυπλοκότητα είναι τεράστια.
Σήμερα οι παλιές βιομηχανίες, οι παλιές επιχειρήσεις και τα ανάλογα γραφεία που θα κλείσουν, δεν θα ανοίξουν ποτέ ξανά. Και εάν αυτό συμβεί,δεν θα προσφέρουν ξανά τις ίδιες θέσεις εργασίας. Για το λόγο αυτό οι παλιές συνταγές δεν είναι αποτελεσματικές.
Ρεαλιστικά λοιπόν σκεπτόμενοι, δεν θα είμαστε ποτέ ικανοί να ξανατοποθετήσουμε σε θέση εργασίας αυτόν που σήμερα είναι άνεργος σαν αποτέλεσμα της δομικής ανεργίας , για να μην αναφερθούμε στα εκατομμύρια των εργαζομένων που δεν είχαν δουλειά από την αρχή . Αυτό σημαίνει συνταξιοδότηση ή επανεκπαίδευση .
Η επανεκποαίδευση- θα πρέπει να χρησιμοποιείται όπου είναι δυνατόν. Είμαστε στο στάδιο να εμπλακούμε σε διαδικασίες κατάρτισης και επανακατάρτισης σε τρομακτική κλίμακα.
Οι νέες επιχειρήσεις και βιομηχανίες λειτουργούν σε ένα διαφορετικό πολιτιστικό πλαίσιο ή δημιουργούν ένα νέο, δημιουργούν νέες αξίες, δημιουργούν νέες στάσεις καθώς και τρόπο ζωής. Έτσι, για τον άνεργο το άλμα σε μια βιομηχανία ή επιχείρηση νέων τεχνολογιών θα είναι πάρα πολύ δύσκολο. Είναι πολιτιστικό άλμα επιπλέον της αλλαγής στις επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται.
Όμως η διατήρηση των παλιών παραγωγικών μονάδων με τις ίδιες διαδικασίες με επιχορηγήσεις είναι αδύνατη στη νέα εποχή. Είναι κατασπατάληση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.
Θα πρέπει να επιδιορθώσουμε δραματικά και να επιμεληθούμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Χρειάζεται μια μαζική προσπάθεια να επαναπροσανατολισθεί η εργατική δύναμη, δια μέσου της κατάρτισης, της επανακατάρτισης, και της συνεχιζόμενης κατάρτισης. Η κατάρτιση πρόκειται να είναι μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της οικονομίας των νέων τεχνολογιών . Ακόμη θα γίνει μια εξαγωγική βιομηχανία, προς τις ασθενέστερες τεχνολογικά χώρες.
Τα ΙΕΚ για τα οποία ελπίζεται να αποτελέσουν φορέα αποσυμπίεσης της ζήτησης για τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν έχουν τουλάχιστον κύριο ρόλο στο σκηνικό αυτό, αφού το επίπεδο λειτουργίας τους είναι για επαγγέλματα χαμηλού επιπέδου που εξαφανίζονται στη σύγχρονη αγορά εργασίας.
Η μονοπωλιακά κρατιστική τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό σχολές που δεν συνδέονται με τις απαιτήσεις στη σύγχρονη αγορά, και δεν διαθέτει μηχανισμούς προσαρμογής στις ραγδαίες εξελίξεις .
Η λειτουργία και μη κρατικών ιδρυμάτων και παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας που λειτουργούν ακόμη και σε χώρες όπως η γειτονική Βουλγαρία, αλλά και η Κίνα κ.ά, θα δημιουργούσε ένα ταχύρρυθμο αναπτυξιακό πλαίσιο ανθρώπινων πόρων, εξορθολογισμό σπουδών και διαδικασιών , και γενικότερα του οικονομικού και πολιτιστικού πλαισίου.
Επιπλέον, θα αντιμετώπιζε προβλήματα που υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό σχετικά με την αναντιστοιχία ανάμεσα στο ρυθμό αύξησης των εκπαιδευομένων σε επαγγέλματα και των αναγκών της Εθνικής οικονομίας , συγκέντρωση ανθρώπινων πόρων σε κλάδους φθίνουσας οικονομικής δραστηριότητας , με αποτέλεσμα κατασπατάληση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων , κοινωνικές εντάσεις , στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας , έλλειψη σύγχρονων εργασιακών προτύπων , αντικίνητρα και απογοητεύσεις .
Δημιουργούνται κίνδυνοι υποβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού με δυνατότητες , με σοβαρές αν όχι ανυπολόγιστες συνέπειες ιδιαίτερα σε σχέση και με το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον που αναπτύσσεται.
Διεθνή αναπτυξιακά μοντέλα
Η καθολική πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι ζωτικής σημασίας για ένα μοντέλο μετασχηματιστικής ανάπτυξης, επιτρέποντας στις χώρες να παρακάμψουν τα παραδοσιακά στάδια ανάπτυξης και να μεταπηδήσουν απευθείας στις τελευταίες τεχνολογίες .
Απαιτείται μια στρατηγική άλματος
Σύμφωνα με τις παραδοσιακές θεωρίες της ανάπτυξης, ο δρόμος προς την ευημερία για τις αναδυόμενες οικονομίες είναι να ακολουθήσουν τα ίχνη των ανεπτυγμένων χωρών. Η θεωρία λέει ότι εάν οι χώρες επιθυμούν να γίνουν πιο πλούσιες, θα πρέπει να ακολουθήσουν την ίδια σειρά βημάτων που επέτρεψαν στις ανεπτυγμένες οικονομίες να ευημερήσουν. Μέσω του εκσυγχρονισμού, της αστικοποίησης και της εκβιομηχάνισης, αυτή η θεωρία «catch-up» της ανάπτυξης μεταφράζεται σε μια διαδοχική διαδικασία επένδυσης σε δεξιότητες, ικανότητα παραγωγής και τεχνολογίες σχεδιασμού που επιτρέπουν στα αναπτυσσόμενα έθνη να περάσουν στα ίδια στάδια ανάπτυξης.
Αυτή είναι μια χρονοβόρα διαδικασία και δεν μειώνει τα αναπτυξιακά κενά που υπάρχουν μεταξύ ανεπτυγμένων και μη ανεπτυγμένων χωρών.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, μια εναλλακτική θεωρία για την ανάπτυξη «άλμα» έχει αυξηθεί σε δημοτικότητα καθώς η αναπτυξιακή κοινότητα αναζητά νέους τρόπους για να αξιοποιήσει την τεχνολογική πρόοδο για να οδηγήσει την ανάπτυξη και να βοηθήσει τις αναδυόμενες οικονομίες.
Το άλμα συμβαίνει όταν ένα έθνος παρακάμπτει τα παραδοσιακά στάδια ανάπτυξης για να μεταπηδήσει απευθείας στις πιο πρόσφατες τεχνολογίες (stage-skipping).
Πιθανώς η πιο διάσημη και τακτικά αναφερόμενη περίπτωση άλματος είναι η επανάσταση των κινητών, η οποία έδωσε τηλέφωνα στα χέρια εκατομμυρίων ανθρώπων, που επέτρεψε στις αναπτυσσόμενες χώρες να μεταβούν απευθείας στα κινητά τηλέφωνα χωρίς να χρειάζεται να επενδύσουν σε υποδομές σταθερής τηλεφωνίας.
Δημιουργήθηκαν ευκαιρίες μονοπατιών αλμάτων, με την έκρηξη των συστημάτων πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου και των εφαρμογών ψηφιακής τραπεζικής στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Αυτές οι νέες υπηρεσίες έχουν επεκτείνει δραματικά την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, ενώ επιτρέπουν στις αναδυόμενες οικονομίες να χαράξουν μια εναλλακτική, ανώτερη πορεία προς τα συστήματα που βασίζονται σε πιστωτικές κάρτες που εξακολουθούν να κυριαρχούν στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες.
Σύμφωνα με μια μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2017 για την ανάπτυξη στην Αφρική, «Οι ιλιγγιώδεις αλλαγές που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση τα τελευταία 20 χρόνια κάνουν άλματα . . . και είναι όχι μόνο μια δυνατότητα αλλά μια αναγκαιότητα».
Για αυτούς τους λόγους, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν αρχίσει να βλέπουν τα άλματα ως μια πιθανή στρατηγική για την προώθηση της ανάπτυξης στις χώρες τους.
Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο όχι μόνο αυξάνει την πρόσβαση στη μάθηση, αλλά μπορεί επίσης να βελτιώσει τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Η σύνδεση κάθε σχολείου θα καθιστούσε ένα τεράστιο φάσμα περιεχομένου διαθέσιμο σε δασκάλους και μαθητές και θα έδινε τη δυνατότητα στους μαθητές να χτίσουν την αυτοπεποίθησή τους στο Διαδίκτυο και να αναπτύξουν τη δική τους πειθαρχία για αναζήτηση πληροφοριών.
**Νίκος Ηλιάδης, Πολ/κός Μηχ/κός ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΑΘΗΝΑ,
M.Sc. ( Structural Engineering , Concordia University Montreal Canada ) ,
Ph.D. (University of Maryland USA, -Technology and Vocational Education ),
τ. Ειδ.Γραμματέας του ΥΠΕΠΘ,
τ. εκπρόσωπος των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες ( Μ.Ε.Α. ) ,
τ. Διοικητής ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ ,
τ. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Παιδαγωγικών Ινστιτούτων της Ευρώπης (http://www.cidree.org/),
τ. εκπρόσωπος της Κυβέρνησης στο Δ.Σ. του CEDEFOP (https://www.cedefop.europa.eu/ ) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση,
Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
