Η ανάπλαση της ΔΕΘ και οι κατεδαφίσεις αρχιτεκτονικών συμβόλων της Θεσσαλονίκης

Αξιόλογα έργα αρχιτεκτονικής,  όπως  το Παλέ Ντε Σπορ και το κτήριο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (MOMus), προβλέπεται να κατεδαφιστούν άμεσα με την εφαρμογή του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για την ανάπλαση της ΔΕΘ;

Αυτό υποστηρίζει αταλάντευτα το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), κάνοντας λόγο για “καταστροφή της μοντέρνας αρχιτεκτονικής”.

“Το ΕΧΣ δεν προτείνει την κατεδάφιση κανενός κτηρίου” υπογραμμίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, ο εκπρόσωπος των μελετητών, αρχιτέκτων πολεοδόμος Τάκης Δούμας.

Ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ – Helexpo AE, Kυριάκος Ποζρικίδης, επισημαίνει ότι επιβάλλεται να επικρατήσει ψυχραιμία, ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο ένα έργο που χρειάζεται τόσο πολύ τόσο η Θεσσαλονίκη, όσο και ο εθνικός εκθεσιακός φορέας

“Καταστροφή της μοντέρνας αρχιτεκτονικής”

“Αμήχανο και ανεπεξέργαστο τοπικό σχέδιο” χαρακτηρίζει το προτεινόμενο Ειδικό Χωρικό Σχέδιο (ΕΧΣ) για την ανάπλαση της ΔΕΘ το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), κάνοντας λόγο για “καταστροφή της μοντέρνας αρχιτεκτονικής” του διεθνούς εκθεσιακού κέντρου και για “απώλεια ενός μείζονος αστικού πεδίου αναφοράς”. Τονίζει, μάλιστα, ότι “υπάρχει άμεση ανάγκη αναθεώρησης αυτών των καταστροφικών επιλογών. Πρέπει άμεσα να προστατευθούν τα αξιόλογα μοντέρνα κτίρια, καθώς και τα ιδιαίτερα, εν δυνάμει, περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου στη σημερινή έκταση της ΔΕΘ”.

Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ αναλυτικότερα, σε τετρασέλιδη ανακοίνωση το Τμήμα υποστηρίζει ότι ενώ η ανάπλαση της ΔΕΘ (σ.σ. ενός χώρου 175 στρεμμάτων στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης) αποτελεί ένα αστικό σχέδιο μείζονος σημασίας για το πολεοδομικό συγκρότημα, ωστόσο “το προτεινόμενο ΕΧΣ είναι στην πράξη ένα αμήχανο και ανεπεξέργαστο τοπικό σχέδιο”, που προβλέπει “την αδιάρθρωτη ανοικοδόμηση της περιοχής με πυκνή σχετικά δόμηση, ουσιαστικά μεγαλύτερη από την ήδη αυξημένη σημερινή και υπερμεγέθη συμβατικά οικοδομικά τετράγωνα, αγνοώντας την ιδιαίτερη γεωμετρία του αστικού ιστού και τη θέση της ιδιαίτερης αυτής νησίδας”. Επιπλέον, τονίζει, ότι “το προτεινόμενο ΕΧΣ δεν αποδίδει “μητροπολιτικό πάρκο” στην πόλη, όπως ψευδώς υποστηρίζεται. Στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για ένα μικρό πλευρικό “πάρκο τσέπης”. Ουσιαστικά, η περιοχή επιβαρύνεται με ένα ακόμη εμπορικό κέντρο και μεγάλο ξενοδοχείο που θα είναι ανταγωνιστικά στις αντίστοιχες χρήσεις του ιστορικού κέντρου”.

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται, ακόμη, ότι αξιόλογα έργα αρχιτεκτονικής, με εξαίρεση τον Πύργο του ΟΤΕ, το Παλέ Ντε Σπορ και το κτήριο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (MOMus), προβλέπεται να κατεδαφιστούν άμεσα με την εφαρμογή του ΕΧΣ για τη ΔΕΘ. Στην ανακοίνωση αναφέρονται κατά σειρά τα περίπτερα 2 (δημιουργήθηκε το 1954), 6 (1953), 1 (1956), 8 (1968), 7 (1969) και 11 (1971), καθώς και οι νέες πύλες της ΔΕΘ (1996). “Πέρα από τη δεδομένη αρχιτεκτονική τους αξία, τα κτίρια αυτά διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση και μπορούν να αξιοποιηθούν. Η ενδεχόμενη κατεδάφιση ενός λειτουργικού υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος κρίνεται περιβαλλοντικά ασύμφορη και είναι παράλογα σπατάλη σε μια εποχή οικονομικής κρίσης. Οι προτάσεις ολικής ανακατασκευής της ΔΕΘ προκύπτουν ως συνέπεια σωρευτικών λανθασμένων επιλογών, οι οποίες έχουν ευτελίσει την εικόνα της” υπογραμμίζεται.

Επιπρόσθετα, κατά το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, η προσωρινή διατήρηση της ΔΕΘ στο κέντρο της πόλης “είναι ίσως ένα αναγκαίο κακό με δεδομένη τη συγκυριακή αδυναμία μετεγκατάστασης, αλλά δεν παύει να έχει σοβαρές μακροχρόνιες συνέπειες στην περιβαλλοντική, λειτουργική και οικονομική υπόσταση του ιστού της πόλης. Το μέλλον του θεσμού έχει πραγματικές προοπτικές, εφόσον το εκθεσιακό κέντρο χωροθετηθεί σε καταλληλότερο γήπεδο με προοπτικές επεκτάσεων, προσπελάσεων και υποδομών. Η εγκατάσταση της ΔΕΘ στην περιφέρεια μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη της ευρύτερης Θεσσαλονίκης”.

Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση, η θεσμοθέτηση του ΕΧΣ της ΔΕΘ, που αποτελεί ένα ευέλικτο, “αλλά και επικίνδυνα ανεξέλεγκτο πολεοδομικό εργαλείο”, φανερώνει καταρχάς τις αδυναμίες του πλαισίου σχεδιασμού, αφού “τα ΕΧΣ παρακάμπτουν τις αναγκαίες τοπικές ζυμώσεις και συμμετοχικές διαδικασίες, καθώς απουσιάζει ένα θεσμικά σαφές πλαίσιο διαβούλευσης και ποιοτικών προδιαγραφών αστικού σχεδιασμού”. Κατά το Τμήμα Αρχιτεκτόνων, “δυστυχώς, μέσα στο υφιστάμενο αρνητικό πλαίσιο της κρίσης, η Διεθνής Έκθεση φαίνεται να προκρίνει ένα στοιχειώδες και αφελές ρυμοτομικό σχέδιο με ανεπαρκή τεκμηρίωση της σκοπιμότητας του για τη βιώσιμη ανάπτυξη του συνόλου του ΠΣΘ. Η πρόταση βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με το πολύ αξιόλογο σχεδιαστικό παρελθόν της περιοχής και του κέντρου της Θεσσαλονίκης, αλλά και με τις σύγχρονες πραγματικές ανάγκες της ευρύτερης αστικής περιοχής (…) Η παρούσα κρίση, οικονομική και σε τελευταία ανάλυση πολιτισμική, είναι λάθος να μας οδηγήσει σε επιλογές που υποθηκεύουν το μέλλον της πόλης. Το “ανατολικό ρήγμα” (ΔΕΘ, ΑΠΘ, Γ’ Σώμα Στρατού) αποτελεί τον μόνο χώρο που παρέχει δυνατότητες περιβαλλοντικής αναβάθμισης και εξισορρόπησης του πυκνοδομημένου κέντρου. Δεν πρέπει να υποβαθμιστεί με πρόχειρες και αμελέτητες επιλογές που δεσμεύουν αμετάκλητα τις προοπτικές της κεντρικής Θεσσαλονίκης. Είναι καιρός να αναγνωριστούν οι αισθητικές αξίες της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας και οι περιβαλλοντικές αξίες των διαθέσιμων ελεύθερων χώρων”.

 Η διοίκηση της ΔΕΘ

Μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ και κληθείς να σχολιάσει την ανακοίνωση, αλλά και τα όσα έχουν αναφερθεί τις τελευταίες ημέρες για το ΕΧΣ ανάπλασης της ΔΕΘ, με αφορμή και την έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεών του, ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ – Helexpo AE, Kυριάκος Ποζρικίδης, επισημαίνει ότι επιβάλλεται να επικρατήσει ψυχραιμία ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο ένα έργο που χρειάζεται τόσο πολύ τόσο η Θεσσαλονίκη, όσο και ο εθνικός εκθεσιακός φορέας. “Χρειάζεται ψυχραιμία. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να προχωρήσει αυτό το έργο πνοής, που το έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη και η πόλη της Θεσσαλονίκης και η Έκθεση. Ακούμε όλες τις απόψεις, αλλά ας μην αφήσουμε τις όποιες φωνές να σταματήσουν ένα έργο που η πόλη χρειάζεται τόσο πολύ” τονίζει.

Οι μελετητές

“Το ΕΧΣ δεν προτείνει την κατεδάφιση κανενός κτηρίου” υπογραμμίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, ο εκπρόσωπος των μελετητών, αρχιτέκτων πολεοδόμος Τάκης Δούμας, διευκρινίζοντας πως το τι θα γίνει με τα κτήρια δεν είναι αντικείμενο της παρούσας μελέτης, αλλά μελλοντικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού βάσει των δεδομένων του ΕΧΣ.

“Τα ΕΧΣ, σύμφωνα με την πρόσφατη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση είναι μέρος της θεσμικής εργαλειοθήκης που διατίθεται για εφαρμογές αντίστοιχες της ανάπλασης της ΔΕΘ. Τα ΕΧΣ εγκρίνονται με Προεδρικό Διάταγμα και υπόκεινται σε Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Τα παραπάνω σημαίνουν τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή στον σχεδιασμό, σύμφωνα με τις εθνικές και ευρωπαϊκές οδηγίες. Το ΕΧΣ για την ανάπλαση της ΔΕΘ είχε ως δεδομένο του την ήδη εκδοθείσα προέγκριση για την εκπόνησή του, με την οποία ορίστηκαν οι όροι δόμησης και οι χρήσεις γης. Η μελέτη, με τρόπο επιστημονικό, προσδιόρισε τις περιοχές δόμησης και τις αδόμητες αντίστοιχα. Δεν προτείνει την κατεδάφιση κανενός κτηρίου. Όλα τα κτήρια που φέρεται ότι είναι προς κατεδάφιση βρίσκονται εντός περιοχών δόμησης και το τι θα γίνει με αυτά είναι αντικείμενο μελλοντικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού σύμφωνα με τα δεδομένα του ΕΧΣ, που δεσμεύτηκε η Έκθεση ότι θα κάνει” επισημαίνει ο εκπρόσωπος των μελετητών.

Κατά τον κ. Δούμα, η παρούσα μελέτη προτείνει την ενοποίηση του ελεύθερου χώρου από το παραλιακό μέτωπο ως το Συντριβάνι και αναδεικνύει τους παρακάτω άξονες αναφοράς: τον άξονα Παλέ Ντε Σπορ – Αγίας Σοφίας, τον άξονα Παραλίας – Τελλόγλειου και τον άξονα ΧΑΝΘ – Παλέ ντε Σπορ. “Το μέγεθος των 60-65 στρεμμάτων του αποδιδόμενου ελεύθερου χώρου, μητροπολιτικού ή όχι χαρακτήρα, είναι αυτό που μπορεί να προκύψει από όλες τις παραμέτρους του σχεδιασμού και της προέγκρισης. ‘Οσον αφορά τους πικρόχολους και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για την προταθείσα μελέτη – αμήχανο, ανεπεξέργαστο, αφελές – η απάντηση προς τους συναδέλφους του ΑΠΘ μπορεί να είναι η εξής: ό,τι δεν αντιλαμβάνεσαι μην το πολεμάς, γιατί δεν είναι σίγουρο ότι θα το έκανες καλύτερο” υπογραμμίζει και τονίζει ότι ο διάλογος που έχει ήδη ξεκινήσει πρέπει πλέον να γίνει επί των δεδομένων αυτής της πρότασης σε ό,τι αφορά την επιτρεπόμενη δόμηση.

Συνεχίζεται η δημόσια διαβούλευση

Υπενθυμίζεται ότι η διαδικασία διαβούλευσης ξεκίνησε στις 5 Μαρτίου και η στρατηγική μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων έχει αποσταλεί σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (περιφέρεια, δήμος, επιχειρηματικοί φορείς κτλ.), ενώ είναι προσβάσιμη και στους πολίτες μέσω σχετικού link στην ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και της ΔΕΘ-Helexpo ΑΕ. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν στη διάθεσή τους διάστημα 30 ημερών από την έναρξη της διαβούλευσης για να καταθέσουν τις παρατηρήσεις τους και ο εθνικός εκθεσιακός φορέας θα υποδεχθεί με μεγάλη χαρά και τα σχόλια του κόσμου επί ενός έργου εμβληματικού για τη Θεσσαλονίκη.

Μετά την πρώτη μελέτη, που προέκρινε ως μοναδικό βιώσιμο σχέδιο την ανάπλαση του Διεθνούς Εκθεσιακού Κέντρου Θεσσαλονίκης έναντι της μετεγκατάστασης, η οποία είχε την συναίνεση όλων των φορέων της πόλης, ακολούθησε η προέγκριση από το ΥΠΕΝ για την εκπόνηση του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου το Νοέμβριο του 2017. Ο εθνικός εκθεσιακός φορέας ανέθεσε μετά από διαγωνισμό την μελέτη του ΕΧΣ στην σύμπραξη μελετητικών γραφείων ΔΙΚΤΥΟ Α.Ε.-ΑΚΚΤ-ΕΥΡΩΤΕΚ Α.Ε. και διαμόρφωσε μια ολοκληρωμένη πρόταση για τις αναγκαίες χωροταξικές ρυθμίσεις του Εκθεσιακού Κέντρου, την οποία υπέβαλε στο ΥΠΕΝ τον Σεπτέμβριο του 2018.

Η πρόταση έγινε, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της ΔΕΘ – Helexpo ΑΕ, αντικείμενο διεξοδικής συζήτησης με τους φορείς που συμμετέχουν στην Επιτροπή Παρακολούθησης (Δήμος Θεσσαλονίκης, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας/Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας), αλλά και συστηματικών ελέγχων της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του ΥΠΕΝ και του Τμήματος Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Θεσσαλονίκης και τίθεται από σήμερα σε δημόσια διαβούλευση.