Η περιβαλλοντική αδειοδότηση ως προϋπόθεση για την κατασκευή του έργου

Του Παπασταμάτη Ζήση/

Πολιτικού Μηχανικού

MSc “Σχεδιασμός και Κατασκευή Υπογείων Έργων»

Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η έκδοση Απόφασης Έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ή – αντίστοιχα – η Ανανέωση Έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (Α,Ε.Π.Ο.). αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση των διοικητικών πράξεων που απαιτούνται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις για την κατασκευή του έργου.

Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Ν.4014/2011, στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων συμπεριλαμβάνονται όλες οι απαραίτητες άδειες – εγκρίσεις που πρέπει να εκδοθούν, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία από τους συναρμόδιους γνωμοδοτούντες φορείς, ενώ καταργούνται αλληλοεπικαλυπτόμενες αδειοδοτήσεις και ενσωματώνονται αδειοδοτήσεις (π.χ. η άδεια διάθεσης λυμάτων και οι άδειες διαχείρισης μη επικινδύνων και επικινδύνων αποβλήτων , έγκριση επέμβασης σε δάσος ή δασική έκταση κλπ.) στην τελική Α.Ε.Π.Ο. Οι ανωτέρω συναρμόδιοι φορείς προτείνουν συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους οι οποίοι περιλαμβάνονται στην Απόφαση Έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ), η οποία και αναφέρει ρητά όλους τους όρους και περιορισμούς που πρέπει να τηρούνται απαραίτητα καθόλη τη διάρκεια κατασκευής και λειτουργίας του έργου.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η περιβαλλοντική αδειοδότηση ανέκαθεν αποτελούσε μία χρονοβόρα διαδικασία για την αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, χωρίς να προστατεύει, στην πράξη, το περιβάλλον. Ο τρόπος αδειοδότησης που εφαρμοζόταν διαχρονικά ήταν μελετητοκεντρικός, απαιτούσε περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες με πληθώρα γνωμοδοτήσεων και υπογραφών προκειμένου να διαχέεται η ευθύνη και με σκοπό την τυπική μόνο «εξασφάλιση» της προστασίας του περιβάλλοντος

Μια παραστατική εικόνα του προβλήματος μας δίνει η σύγκριση του ετήσιου αριθμού φακέλων περιβαλλοντικής αδειοδότησης ανά εκατομμύριο κατοίκων. Το 2010 στην στην Αυστρία κατατίθενται 3 μελέτες/εκ. κατοίκων,, στο Ην. Βασίλειο 5 και στη Γαλλία 60 ενώ στη χώρα μας  1.902 μελέτες/εκ. Κατοίκων. Την ίδια χρονιά το σύνολο των φακέλων περιβαλλοντικής αδειοδότησης στη χώρα μας ξεπερνούσε τους 21.500 φακέλους ανά έτος, εκ των οποίων περίπου 13.300 αξιολογούνται από τις Περιφέρειες (πρώην Νομαρχίες), περίπου 7.500 από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (πρώην Περιφέρειες) και περίπου 650 από το ΥΠΕΚΑ.

Όσον αφορά τους χρόνους ολοκλήρωσης της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης (προμελέτη και μελέτη), ο μέσος χρόνος στην Ελλάδα το 2010 για τα έργα αρμοδιότητας ΥΠΕΚΑ ξεπερνούσε τους 20 μήνες, (σε κάποιες συγκεκριμένες κατηγορίες έργων όπως τα έργα εξόρυξης τα 3 χρόνια ενώ σε πολλές περιπτώσεις διαρκεί ακόμα περισσότερο), τη στιγμή που ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός μέσος όρος ανήρχετο στους δέκα (10) μήνες.

ΣΧΕΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

• Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ Α’ 209/2011) “Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος”,
• ΚΥΑ 1958 ΦΕΚ 21Β’ / 2012 – Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων
• ΦΕΚ 2703Β’ / 2012. Προδιαγραφές Αποφάσεων Περιβ/κών Όρων
• αρ.167563/ΕΥΠΕ (ΦΕΚ 964 Β’ /19-4-2013) “Εξειδίκευση των διαδικασιών και των ειδικότερων κριτηρίων περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων και δραστηριοτήτων των άρθρων 3, 4, 5, 6 και 7 του Ν. 4014/2011” (Διαδικασία)
• αριθμ. οικ. 1649/45/14-1-2014 Κ.Υ.Α. των ΥΠΕΣΔΔΑ και ΥΠΕΚΑ (ΦΕΚ 45/Β΄/15-1-2014) για την «Εξειδίκευση των διαδικασιών γνωμοδοτήσεων”(Τρόπος Γνωμοδότησης – Έντυπα)
• ΝΕΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΦΑΚΕΛΩΝ για την περιβαλλοντική     αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων κατηγορίας Α2
• ΦΕΚ 135Β’/ 2014 Περιεχόμενο Μ.Π.Ε.

Ο NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 4014/ 2011

Για τον εσκσυγχρονισμό της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης το 2011 ψηφίσθηκε ο  Νόμος υπ’ αρ. 4014/2011 με θέμα “Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος”,, ο οποίος  στις 21 Σεπτεμβρίου 2011 δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ (ΦΕΚ 209 Α’ / 21 -09- 2011) .

Ο νόμος καινοτομεί και ως προς τη παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων των έργων, κατά τη φάση λειτουργίας αυτών , εφόσον (παράλληλα με τον ex ante έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων) θεσπίζονται διαδικασίες ex post ελέγχου. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζονται συνθήκες ουσιαστικής προστασίας του περιβάλλοντος.

Βασικές καινοτομίες που εισάγονται, μεταξύ άλλων, σε σχέση με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι οι ακόλουθες:

Κατά τον ex ante έλεγχο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων :

Μείωση των έργων και δραστηριοτήτων για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση (σήμερα η ελληνική νομοθεσία απαιτεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε πολύ περισσότερα είδη έργων και δραστηριοτήτων απ’ ότι προβλέπει η Ευρ. Οδηγία).

Ξεκάθαρη κατάταξη των έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες βαρύτητας επιπτώσεων στο περιβάλλον (A1, A2 και B) σύμφωνα με τα κριτήρια της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας.

• Στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ενσωματώνονται αδειοδοτήσεις (από τις Διευθύνσεις Βιομηχανιών του ΥΠΕΚΑ ή Ανάπτυξης των Περιφερειών), άδειες από Δασικές Υπηρεσίες (Δασαρχείο, Διευθύνσεις Δασών – Διευθύνσεις Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης ή των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, Εφορείες Αρχαιοτήτων (Βυζαντινών-Προϊστορικών-Νεωτέρων μνημείων κλπ.) του Υπουργείου Πολιτισμού, Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας, κ.λ.π., Στρατιωτικές Υπηρεσίες (Γ.Ε.ΕΘ.Α, ΥΕΝ κλπ.), το Συμβούλιο Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του ΥΠΕΚΑ (στις Περιφέρειες αντίστοιχα το Περιφερειακό Συμβούλιο Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΠΕΣΠΑ)) , οι οποίες ήταν αλληλοεπικαλυπτόμενες ,αποτελούσαν γραφειοκρατικά βαρίδια και πλέον καταργούνται..
• Επιμήκυνση της διάρκεια ισχύος των Αποφάσεων έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) σε 10 έτη, ή σε 12 για έργα που διαθέτουν ISO, ή σε 14 για όσα διαθέτουν EMAS και παρατείνεται η διάρκεια ισχύς των υφιστάμενων ΑΕΠΟ μέχρι τη συμπλήρωση δεκαετίας από την έκδοσή τους
• Κατάργηση των συνυπογραφών άλλων Υπουργών (διαδικασία που συνήθως διαρκεί 2-3 μήνες, υπό την προϋπόθεση ότι, εν τω μεταξύ, δεν θα υπάρξει αλλαγή κάποιου υπουργού)
• Σαφής καθορισμός του περιεχομένου των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των απαιτούμενων δικαιολογητικών ανά υποκατηγορία (Α1 ή Α2) και ανά ομάδα έργων/δραστηριοτήτων, όπως επίσης και του περιεχομένου των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων συντάσσονται σε τυποποιημένη βάση και ει δυνατόν υπό μορφή πινάκων και προεπιλεγμένων απαντήσεων (check list), ώστε να διασφαλιστεί η αρτιότητα τους
• Η αδειοδότηση των έργων κατηγορίας Α1 που αδειοδοτούνται από το ΥΠΕΚΑ θα ολοκληρώνεται σε 6 μήνες (που μπορεί να φθάσει τον 1 χρόνο σε περιπτώσεις ιδιαίτερα σύνθετων έργων), ενώ για τα έργα κατηγορίας Α2 που αδειοδοτούνται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση σε 4 μήνες.
• Δυνατότητα αξιολόγησης των μελετών από σώμα πιστοποιημένων αξιολογητών (ιδιωτών) επικουρικά των υπηρεσιών, οι οποίοι θα εισηγούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες το σχέδιο απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Θα επιλέγονται με σύστημα ηλεκτρονικής κλήρωσης από την αρμόδια υπηρεσία. Το κόστος των υπηρεσιών τους καλύπτεται από ειδικό παράβολο που πληρώνει ο φορέας του έργου/δραστηριότητας.
• Διενέργεια ειδικής οικολογικής μελέτης για τα έργα και δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε περιοχές Natura και αυτοψία κατά την αδειοδότηση.
• Υποχρέωση σύνταξης της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ανεξαρτήτως του αν έχουν γνωμοδοτήσει όλοι οι συναρμόδιοι φορείς
• Ηλεκτρονική υποβολή της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Όλα τα στάδια της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης γίνονται ηλεκτρονικά και κάθε έργο ή δραστηριότητα λαμβάνει αυτόματα έναν μοναδικό χαρακτηριστικό αριθμό που καλείται Περιβαλλοντική Ταυτότητα, η οποία το συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια ζωής του και σε αυτήν συμπεριλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν τις περιβαλλοντικές «επιδόσεις» του έργου/δραστηριότητας (τυχόν επιβληθέντα πρόστιμα, διοικητικές κυρώσεις, εκθέσεις επιθεωρήσεων, μετρήσεις εκπομπών κλπ.). Το ηλεκτρονικό αυτό σύστημα θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο στο κοινό
• Συγκρότηση Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης το οποίο είναι γνωμοδοτικό όργανο προς τον Υπουργό ΠΕΚΑ για έργα που αδειοδοτούνται από το υπουργείο στην περίπτωση που λείπουν ουσιώδης γνωμοδοτήσεις ή είναι αντικρουούμενες.

Oι ex post διαδικασίες ελέγχου των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που ο νόμος 4014/2011 προβλέπει συνίστανται στις εξής :

• Ισχυροποιούνται οι ελεγκτικοί μηχανισμοί περιβαλλοντικούς ελέγχου και ενδυναμώνεται ο ρόλος της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ). Όλα τα έργα και δραστηριότητες υπόκεινται σε τακτικές και έκτακτες επιθεωρήσεις με αυτοψία, με βάση ετήσιο εθνικό πρόγραμμα επιθεωρήσεων και ελέγχων που εκπονεί η ΕΥΕΠ.
• Θεσπίζεται υποχρεωτική διεξαγωγή τακτικών περιοδικών περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων με αυτοψία σε όλα τα έργα που υπόκεινται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση και κατατάσσονται στις υποκατηγορίες Α1 και Α2 κατά τη λειτουργία των έργων και έλεγχο κατά τη φάση της κατασκευής σε συγκεκριμένες κατηγορίες έργων. Τα μεγάλα έργα υποδομών, όπως π.χ. οι αυτοκινητόδρομοι, θα ελέγχονται στη φάση της κατασκευής όπου εντοπίζονται οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενώ θα ελέγχονται στοχευμένα και κατά τη λειτουργία τους ως προς συγκεκριμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις (π.χ. το θόρυβο στην περίπτωση του αυτοκινητόδρομου).
• Οι βιομηχανικές δραστηριότητες θα ελέγχονται υποχρεωτικά, ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη λειτουργία τους.
• Οι τακτικοί περιοδικοί έλεγχοι ανατίθενται σε ιδιώτες ελεγκτές οι οποίοι διενεργούν τις τακτικές περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις. Η επιλογή του εκάστοτε περιβαλλοντικού επιθεωρητή γίνεται με ηλεκτρονική κλήρωση.Ο φορέας του έργου υποχρεούται να καλύπτει το κόστος της περιβαλλοντικής επιθεώρησης.

Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων

Στο Άρθρο 1 του νόμου προβλέπεται η κατάταξη των έργων και δραστηριοτήτων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και έτσι αυτά κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες (Α και Β), και κάθε κατηγορία μπορεί να κατατάσσεται σε υποκατηγορίες, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.

Η πρώτη κατηγορία (Α) περιλαμβάνει τα έργα και τις δραστηριότητες τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) προκειμένου να επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί για την προστασία του περιβάλλοντος αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο ή δραστηριότητα. Τα έργα και οι δραστηριότητες της κατηγορίας (Α) υποδιαιρούνται στις υποκατηγορίες Α1 και Α2)

Στην υποκατηγορία Α1 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, ενώ στην υποκατηγορία Α2 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Η κατηγορία Β περιλαμβάνει έργα και δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από τοπικές και μη σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και υπόκεινται σε γενικές προδιαγραφές, όρους και περιορισμούς που προβλέπονται από κανονιστικές διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος και δεν απαιτείται εκπόνηση ΜΠΕ.

Με την ΥΑ 1958/12 (ΦΕΚ 21/Β/2012) όλα τα έργα και οι δραστηριότητες για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση έχουν καταταγεί στις ανωτέρω δυο κατηγορίες, ενώ παράλληλα προβλέπονται 12 ομάδες κοινές για όλες τις κατηγορίες

Οι ομάδες είναι :

ομάδα 1η: Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών

Ομάδα 2η: Υδραυλικά έργα

Ομάδα 3η: Λιμενικά έργα

Ομάδα 4η: Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών

Ομάδα 5η: Εξορυκτικές δραστηριότητες

Ομάδα 6η: Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπλασης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής

Ομάδα 7η: Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

Ομάδα 8η: Υδατοκαλλιέργειες

Ομάδα 9η: Βιομηχανικές και συναφείς εγκαταστάσεις

Ομάδα 10η: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Ομάδα 11η: Μεταφορά ενέργειας, καυσίμων και χημικών ουσιών

Ομάδα 12η: Ειδικά έργα και δραστηριότητες