Του Ζήση Παπασταμάτη/
Πολιτικού Μηχανικού, MSc “Υπόγεια Έργα»
– Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης
Τεχνικές Προδιαγραφές είναι οι τεχνικές απαιτήσεις που καθορίζουν τα ελάχιστα αναγκαία χαρακτηριστικά του υλικού, προκειμένου αυτό να προσδιορισθεί αντικειμενικά με τρόπο που να ανταποκρίνεται στη χρήση, για την οποία προορίζεται από τον φορέα (π.χ. επίπεδα ποιότητας ή απόδοσης, επίπεδα ασφάλειας, διαστάσεις καθώς και τις λοιπές απαιτήσεις ποιότητας, όπως δοκιμές, συσκευασία, σήμανση κ.ά.
Στις συμβάσεις δημοσίων έργων οι Τ.Π.:
- Καθορίζουν τα απαιτούμενα Χαρακτηριστικά ενός υλικού, ενός προϊόντος ή μιας προμήθειας ειδών και οι οποίες επιτρέπουν τον αντικειμενικό προσδιορισμό αυτών, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στη χρήση για την οποία προορίζονται από την αναθέτουσα αρχή.
- Εξασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση στους προσφέροντες.
Βάσει της Κοινοτικής οδηγίας 98/34 πρέπει να διατυπώνονται: είτε με παραπομπή στις Τ.Π. και, κατά σειρά προτίμησης, στα εθνικά πρότυπα στις ευρωπαϊκές τεχνικές εγκρίσεις, στις κοινές Τ.Π., στα διεθνή πρότυπα, είτε με αναφορά σε επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις είτε με παραπομπή στις προδιαγραφές Κατά γενικό τρόπο στην Ελλάδα οι Τ.Π. που περιλαμβάνονται στα συμβατικά τεύχη των δημοσίων έργων (ΤΣΥ), δεν είναι εναρμονισμένες με τις απαιτήσεις της Κ.Ο. 98/34. Η συμμόρφωση με αυτήν την υποχρέωση προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού μηχανισμού για τη διαρκή ενημέρωση και προσαρμογή των εθνικών Τ.Π. προς το πλήθος των εκδιδόμενων καθημερινά νέων ευρωπαϊκών προτύπων, Κανονισμών κ.λπ. Στη Γερμανία π.χ. η ενημέρωση αυτή γίνεται 2 φορές κάθε χρόνο. Η μη-ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών προτύπων, τεχνικών προδιαγραφών και τεχνικών εγκρίσεων στις δημόσιες συμβάσεις, και κυρίως η γενικότερη ασάφεια που διέπει τις ΤΣΥ και τα τιμολόγια, ως προς τα ισχύοντα πρότυπα και προδιαγραφές, πέρα από τις συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού που δημιουργεί είναι σε βάρος της ποιότητας των έργων και των δομικών προϊόντων, οδηγεί σε εσφαλμένες εκτιμήσεις της δαπάνης των έργων κατά τον προϋπολογισμό τους, και σε αδυναμία κοστολόγησής τους για την υποβολή αξιόπιστων προσφορών από τους ενδιαφερομένους και αντιβαίνει και στην πολιτική των ίσων ευκαιριών.
Οι Τεχνικές προδιαγραφές πρέπει να διατυπώνονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή ευρύτητα συμμετοχής στον διαγωνισμό και να μη δημιουργούνται αδικαιολόγητα εμπόδια στον ανταγωνισμό. Στη διακήρυξη και σύμβαση επισυνάπτονται οι Τεχνικές προδιαγραφές του προς προμήθεια υλικού ή αναφέρεται συγκεκριμένο πρότυπο (ευρωπαϊκό ή αναγνωρισμένου Οργανισμού) ή προδιαγραφή (ενοποιημένη, άλλου φορέα). Οι αναθέτουσες αρχές /φορείς απαγορεύεται:
- να αναγράφουν όρων που να προσδιορίζουν προϊόντα ορισμένης κατασκευής ή προέλευσης ή μεθόδους επεξεργασίας, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να ευνοούνται ορισμένες επιχειρήσεις ή προϊόντα,
- να αναφέρονται σε εμπορικά σήματα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τύπους ορισμένης προέλευσης ή παραγωγής.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, εφόσον δεν είναι δυνατό να περιγραφεί ένα είδος με τεχνικές προδιαγραφές σαφείς και πλήρως κατανοητές, η μνεία των ανωτέρω στοιχείων είναι επιτρεπτή, αλλά υποχρεωτικά συνοδεύεται από τις λέξεις «ή ισοδύναμο».
Εναλλακτικά στη διακήρυξη μπορεί να αναφέρεται συγκεκριμένο πρότυπο (ευρωπαϊκό ή αναγνωρισμένου οργανισμού) ή προδιαγραφή (ενοποιημένη, άλλου φορέα).
Οι Τεχνικές Προδιαγραφές απαιτείται να έχουν εγκριθεί πριν από την προκήρυξη του διαγωνισμού, στη Διακήρυξη δεν θα αναγράφεται ρητά η Απόφαση έγκρισής τους, πρέπει δέ να καλύπτουν απαιτήσεις Ποιοτικής απόδειξης Τεχνικών Προδιαγραφών για χρήση ορισμένων πιστοποιητικών ή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας (ISO, CE κ.ά.), ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ποιότητας. Κυριώτερα μέσα για την απόδειξη των τεχνικών απαιτήσεων θεωρούνται:
- Σύστημα Ποιότητας ISO: Εκδίδονται από πιστοποιημένους οργανισμούς πιστοποίησης με διάρκεια 3 έως 5 έτη.
- Σήμανση CE: Για να κυκλοφορήσει ένα προϊόν στην ΕΕ είναι απαραίτητο να διαθέτει σήμανση CE. Έχουν διάρκεια ισχύος 4 έως 5 έτη.
- Prospectus & Βεβαιώσεις: Επαληθεύουν τα τεχνικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που αναγράφονται στις προσφορές. Σε περίπτωση που αυτά είναι διαφορετικά από τα αναγραφόμενα, πρέπει να κατατίθεται βεβαιωτική επιστολή από τον οίκο κατασκευής του μηχανήματος και όχι από τοπικούς αντιπροσώπους
- ΦΥΛΛΟ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ: παρέχει αναλυτικές απαντήσεις (όχι μονολεκτικά: «ναι», «όχι», «υπερκαλύπτουμε») σε κάθε μια από τις παραγράφους της τεχνικής προδιαγραφής. Στο φύλλο συμμόρφωσης και για επιβεβαίωση των αναγραφομένων σε αυτό τεχνικών στοιχείων πρέπει να υπάρχουν και οι αντίστοιχες παραπομπές στο Prospectus.
- ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ: ζητείται, συχνά με ποινή αποκλεισμού, να κατατεθεί από τον Προμηθευτή. Αναφέρονται οι πιθανές αποκλίσεις από την Τ.Π.
Οι αναθέτουσες αρχές /φορείς δεν μπορούν να απορρίπτουν προσφορές με την αιτιολογία ότι τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες δεν πληρούν τις προδιαγραφές στις οποίες έχουν παραπέμψει, εφόσον ο προσφέρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με κάθε ενδεδειγμένο μέσο και με τρόπο που ικανοποιεί την αναθέτουσα αρχή, ότι οι λύσεις που προτείνει πληρούν, κατά ισοδύναμο τρόπο, τις Τ.Π. Στην εν λόγω περίπτωση ως ενδεδειγμένο μέσο θεωρείται ο Τεχνικός φάκελος του κατασκευαστή ή έκθεση δοκιμών από αναγνωρισμένο οργανισμό.
(Β’). Η έγκριση των Προδιαγραφών έργων
Η έγκριση των Προδιαγραφών και Κανονισμών κατόπιν ανάγκης ενσωμάτωσης των κοινοτικών οδηγιών εισήχθη στην κείμενη νομοθεσία με το Ν. 1418/84 και ειδικότερα με το Άρθρο 21 αυτού. Η έγκριση των Προδιαγραφών και Κανονισμών γίνεται με Απόφαση του Υπουργού του έχει την αρμοδιότητα εκτέλεσης Δημοσίων Έργων (τότε Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., κατόπιν ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ. Και σήμερα Υ.Μ.Ε.).
Η καινοτομία του Νόμου 4412/2016 στο εν λόγω θέμα έχει να κάνει με τον καθορισμό και έγκριση των Τεχνικών Προδιαγραφών, η οποία συντελείται πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης της σύμβασης κατά το άρθρο 61.
Στην εν λόγω Απόφαση γίνεται μνεία στον τρόπο κατασκευής των έργων και στην ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίες στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έργων. Με την Απόφαση αυτή μπορεί να ορίζεται αν οι θεσπιζόμενες προδιαγραφές είναι υποχρεωτικές σε κάθε περίπτωση ή ισχύουν προαιρετικά ή ισχύουν ως ελάχιστα όρια. Στις Π.Τ.Π. καθορίζονται –μέσω γενικών ή ειδικών κανονιστικών διατάξεων– σαφώς:
- το Αντικείμενο των εργασιών,
- Τα Αποδεκτά υλικά,
- Ο Τρόπος εκτέλεσης εργασίας
- Οι κατασκευαστικές τεχνικές / μέθοδοι και
- ΟΙ Τρόποι Επιμέτρησης, Μεθοδολογία δοκιμών, ελέγχων και παραλαβής των έργων.
Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο Άρθρο 178 του Ν. 4412 / 2016 για τις Συμβάσεις Έργων με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων μπορούν να εγκρίνονται προδιαγραφές και κανονισμοί για την ορθή τήρηση και εφαρμογή των προδιαγραφών και κανονισμών της παρ. 8 του άρθρου 54 («Τεχνικές προδιαγραφές»). Οι εγκεκριμένες προδιαγραφές και κανονισμοί θα αναφέρονται στον τρόπο κατασκευής των έργων και στην ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίας, στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έργων.
Με την απόφαση αυτή μπορεί να ορίζεται αν οι θεσπιζόμενες προδιαγραφές είναι υποχρεωτικές σε κάθε περίπτωση ή ισχύουν προαιρετικά ή ισχύουν ως ελάχιστα όρια. Περαιτέρω αναφέρεται ότι τα αρμόδια όργανα του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων επιτρέπεται να διενεργούν ελέγχους στον τόπο παραγωγής των υλικών ή κατασκευής του έργου και στα μέσα μεταφοράς των υλικών. Σε περίπτωση που διαπιστώνεται παράβαση, τα όργανα αυτά συντάσσουν σχετική έκθεση και αν διαπιστωθεί ακαταλληλότητα των υλικών, προβαίνουν στην κατάσχεση αυτών σε οποιονδήποτε και αν ανήκουν. Για τις παραβάσεις του παρόντος άρθρου οι τεχνικοί υπάλληλοι του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων θεωρούνται ανακριτικοί υπάλληλοι και υπάγονται ως προς τα σχετικά με την αρμοδιότητα αυτή καθήκοντά τους στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών.
Η παράβαση των διατάξεων του παρόντος άρθρου και των κανονιστικών αποφάσεων που εκδίδονται με εξουσιοδότησή του διώκεται και τιμωρείται, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα. Επιπλέον, κατά των παραβατών επιβάλλεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων πρόστιμο, το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο των οκτακοσίων ογδόντα (880) ευρώ και ανώτερο των εβδομήντα τριών χιλιάδων και πεντακοσίων (73.500) ευρώ συνολικά κατά περίπτωση ελέγχου, εφόσον πρόκειται για παράβαση ή παραβάσεις κανονισμών ή υποχρεωτικών προδιαγραφών που αναφέρονται στον τρόπο κατασκευής των δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, σύμφωνα και με τις οικείες συμβάσεις και
τις εγκεκριμένες μελέτες ή στην ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίας, στη μεταφορά, στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έργων. Σε περίπτωση που η παράβαση επηρεάζει ή μπορεί, αιτιολογημένα, να επηρεάσει ουσιαστικά τις βασικές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα δομικά υλικά και έργα, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 334/1994 (Αʹ 176), ιδιαίτερα τη μηχανική αντοχή, την ευστάθεια, την πυρασφάλεια, την υγιεινή, την υγεία και το περιβάλλον ή την ασφάλεια χρήσης, το πρόστιμο δεν μπορεί να είναι κατώτερο των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ για καθεμία από τις παραβάσεις αυτές, ανερχόμενο συνολικά κατά περίπτωση ελέγχου μέχρι το προαναφερόμενο όριο. Το ύψος του προστίμου κλιμακώνεται ανάλογα με τη βαρύτητα της διαπιστούμενης παράβασης. Τα ποσά αυτά του προστίμου αυξάνονται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Ειδικά καθόσον αφορά στον έλεγχο και στις κυρώσεις για το σκυρόδεμα, στην περίπτωση που διαπιστώνονται παραβάσεις του Κανονισμού Τεχνολογίας Σκυροδέματος που έχει εγκριθεί με την απόφαση Γ.Δ.Τ.Υ./ οικ.3328/2016 του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (Βʹ 1561), όπως κάθε φορά ισχύει, πέραν από αυτές που επισύρουν πρόστιμο κατά το τρίτο εδάφιο της προηγούμενης παραγράφου, επιβάλλονται κατά εύλογη κρίση και πρόστιμα για καθεμία από τις παραβάσεις αυτές, πάντοτε με τον περιορισμό του ανώτατου ορίου του συνολικού κατά έλεγχο προστίμου. Ν. 4412/2016 άρθρ. 178 Πάρ, 4. Η έκθεση ελέγχου, με μνεία και των απόψεων του ελεγχόμενου, υποβάλλεται στον Προϊστάμενο της αρμόδιας για τον ποιοτικό έλεγχο υπηρεσίας του φορέα ελέγχου. Ο Προϊστάμενος θεωρεί την έκθεση μέσα σε προθεσμία δέκα (10) εργάσιμων ημερών και μέσα στην ίδια προθεσμία την κοινοποιεί στον ελεγχόμενο, ο οποίος μπορεί μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία δεκαπέντε (15) εργάσιμων ημερών να καταθέσει στην υπηρεσία αυτή αντιρρήσεις του επ’ αυτών. Η έκθεση, οι αντιρρήσεις, οι επ’ αυτών παρατηρήσεις της υπηρεσίας και κάθε άλλο σχετικό στοιχείο διαβιβάζονται αμέσως στην αρμόδια Γενική Διεύθυνση της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, η οποία εισηγείται στον Υπουργό.
Ο Υπουργός αποφαίνεται για τις υποβληθείσες αντιρρήσεις, την επιβολή και το ποσό του προστίμου. Η απόφαση αυτή αποτελεί τίτλο βεβαίωσης στην αρμόδια Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.). Το πρόστιμο είναι δημόσιο έσοδο και εισπράττεται κατά τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και Οικονομικών καθορίζονται οι δικαιούχοι, ο τρόπος απόδοσης των σχετικών ποσών και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα. Οι αποφάσεις επιβολής προστίμου εφόσον αφορούν εργοληπτικές επιχειρήσεις κοινοποιούνται στη Διεύθυνση Μητρώων του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Η διαδικασία επιβολής της διοικητικής ποινής του προστίμου είναι ανεξάρτητη από την ποινική ευθύνη. Για την τελευταία αυτή περίπτωση ο Προϊστάμενος της αρμόδιας υπηρεσίας του φορέα ελέγχου διαβιβάζει την έκθεση ελέγχου, μαζί με τις αντιρρήσεις του ελεγχόμενου και τις επ’ αυτών παρατηρήσεις της υπηρεσίας στον αρμόδιο Εισαγγελέα, αμέσως μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων.
