ICOMOS: οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά

Στις 18 Απριλίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών, ένας θεσμός που μετράει 39 έτη από την καθιέρωσή του και αποτελεί πρωτοβουλία της UNESCO και του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών – ICOMOS. Το θέμα του εορτασμού για το 2022 αφορά στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της στην πολιτιστική κληρονομιά.

Με αφορμή το φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών, το ICOMOS απευθύνει κάλεσμα σε επιστημονικούς, πολιτιστικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς και φορείς να διοργανώσουν δράσεις για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με το διεθνή διάλογο που διεξάγεται για το θέμα και για την προβολή πρωτοβουλιών και ερευνητικών προγραμμάτων, που υλοποιούνται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο με αντικείμενο τη βιώσιμη προσαρμογή της πολιτιστικής κληρονομιάς στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σε ανακοίνωση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής του ICOMOS, την οποία υπογράφουν ο πρόεδρος Δρ Αθανάσιος Νακάσης και ο γενικός γραμματέας Ιωάννης Πανόπουλος για την Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών σημειώνεται ότι εγκρίθηκε με σχετικό ψήφισμα της UNESCO το 1983 κατά την 22η Γενική της Συνέλευση, με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και της πολιτείας για τα πολιτιστικά αγαθά, υλικά και άυλα αλλά και για την ένταξή τους στη σύγχρονη κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Έκτοτε, επιλέγεται κάθε χρόνο, από το διεθνές ICOMOS, ένας κοινός θεματικός άξονας εορτασμού, ενίοτε εμπνευσμένος από την πολιτιστική επικαιρότητα, με βάση τον οποίο οργανώνονται σε εθνικό επίπεδο δράσεις ανάλογα με το πολιτιστικό απόθεμα της κάθε χώρας.

Το θέμα του εορτασμού για το 2022 αφορά στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της στην πολιτιστική κληρονομιά. Η συγκεκριμένη επιλογή αποτελεί το επιστέγασμα μιας σειράς πρωτοβουλιών και δράσεων του ICOMOS κατά την τελευταία δεκαετία γύρω από το συγκεκριμένο θέμα, το οποίο συνιστά βασικό άξονα και στόχο του Τριετούς Επιστημονικού Προγραμματισμού του ICOMOS (ICOMOS Triennial Plan 2012-2024).

Ήδη από το 2017 η Γενική Συνέλευση του ICOMOS ενέκρινε ψήφισμα (19GA 2017/30), με το οποίο δεσμεύεται ο οργανισμός να προτάξει και να ενισχύσει πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ανάπτυξη μηχανισμών παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία και στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της παγκόσμιας πολιτιστικής κοινότητας. Σε αυτό το πλαίσιο συγκροτήθηκε ειδική Ομάδα Εργασίας για ζητήματα κλιματικής αλλαγής σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ υλοποιούνται ποικίλες δράσεις και προγράμματα από τις εθνικές και επιστημονικές επιτροπές του ICOMOS, σε συνεργασία με άλλους διεθνείς οργανισμούς (UNESCO, IUCN, ICCROM κ.ά).

Το 2019 κυκλοφόρησε η έκδοση του ICOMOS με τίτλο “Future of Our Pass: Engaging Cultural Heritage in Climate Action”, η οποία αποτελεί μία διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων που σχετίζονται με τους κλιματικούς κινδύνους που απειλούν τα μνημεία. Στη συγγραφή της έκδοσης, η οποία προορίζεται για διαχειριστές πολιτιστικών χώρων και μνημείων, επιστήμονες, ερευνητές, αλλά και στους φορείς που σχεδιάζουν και υλοποιούν πολιτιστικές πολιτικές, συμμετείχαν εμπειρογνώμονες από 19 χώρες, από 11 διεθνείς επιστημονικές και από 21 εθνικές επιτροπές του ICOMOS. Βασικός θεματικός άξονας της έκδοσης είναι η αλληλεγγύη που πρέπει να διέπει τη σχέση μεταξύ των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα με τις πληγείσες από την κλιματική αλλαγή κοινότητες, η οποία άλλωστε αποτελεί προϋπόθεση για την εξασφάλιση της «κλιματικής δικαιοσύνης και ισότητας» και κατά συνέπεια την επίτευξη των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Το 2020 το ICOMOS, στο πλαίσιο των εργασιών της Γενικής του Συνέλευσης, εξέδωσε ψήφισμα για την κήρυξη Κλιματικής και Οικολογικής Έκτακτης Ανάγκης (GA2020/12 – 6). Το ψήφισμα καταγράφει την αδυναμία της παγκόσμιας κοινότητας να εκπληρώσει τους όρους της Συμφωνίας του Παρισιού – την πρώτη οικουμενική και νομικά δεσμευτική διεθνή συμφωνία για το κλίμα – με αποτέλεσμα τις ολοένα αυξανόμενες αρνητικές επιπτώσεις για τα πολιτιστικά αγαθά. Παράλληλα, αναγνωρίζει τη δυναμική και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο πολιτισμός στη διαμόρφωση μίας μετασχηματικής, δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς πολιτικής, για την προσαρμογή της κληρονομιάς στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Υπό αυτό το πρίσμα, απευθύνεται κάλεσμα στα δίκτυα του ICOMOS να αξιοποιήσουν αυτήν τη δυναμική και να συνδράμουν στην εξεύρεση βιώσιμων και ανθεκτικών λύσεων απέναντι στη μεγάλη αυτή πρόκληση.

Με αφορμή το φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών, το ICOMOS απευθύνει κάλεσμα σε επιστημονικούς, πολιτιστικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς και φορείς να διοργανώσουν δράσεις για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με το διεθνή διάλογο που διεξάγεται για το θέμα και για την προβολή πρωτοβουλιών και ερευνητικών προγραμμάτων, που υλοποιούνται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο με αντικείμενο τη βιώσιμη προσαρμογή της πολιτιστικής κληρονομιάς στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Την παρατιθέμενη αφίσα φιλοτέχνησε η αρχιτέκτων Ειρήνη Εφεσίου, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού ICOMOS.