Κατασκευές: τα άμεσα μέτρα ενάντια στη φθορά από την κλιματική αλλαγή

Του Βασίλη Αϊβαλή*

H επίδραση που αναμένεται να έχει η κλιματική αλλαγή στη φθορά των δομικών υλικών των κατασκευών και ιδιαιτέρως των παλαιοτέρων είναι σημαντική. Ποιες είναι η σημαντικότερες παράμετροι μέσα από την κλιματική αλλαγή, που επηρεάζουν έντονα την φθορά των κατασκευών μας και ποια μέτρα πρέπει εμπρόθεσμα να ληφθούν.

Το κλίμα παγκοσμίως υπόκεινται μεταβολές εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας και αναμένεται να υπάρχουν ποικίλες επιπτώσεις, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η επικείμενη φθορά των κατασκευών.

Στην περίπτωση, λοιπόν, της Ελλάδας που, εκτός των άλλων, είναι μια χώρα με πλούσια πολιτισμική κληρονομιά είναι επιτακτική η διερεύνηση των επιπτώσεων που αναμένονται να επέλθουν από την κλιματική αλλαγή τόσο στο σύνολο του δομικού της περιβάλλοντος, όσο και στις ιστορικές κατασκευές και στα μνημεία της.

Ποιες όμως είναι η σημαντικότερες παράμετροι που μέσα από την κλιματική αλλαγή επηρεάζουν έντονα την φθορά των κατασκευών μας και ποια μέτρα πρέπει εμπρόθεσμα να ληφθούν;

Σύμφωνα με τις εκτιμώμενες μεταβολές των κλιματικών παραμέτρων, από τη συνδυασμένη αύξηση των τιμών της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας αναμένεται:

1. Να επιταχυνθεί η δράση των φυσικών και μηχανικών παραγόντων φθοράς. Τέτοιες είναι η κρυστάλλωση των αλάτων, καθώς επίσης και όλες οι χημικές αντιδράσεις που αποτελούν φθοροποιό παράγοντα για τα δομικά υλικά, όπως είναι η γυψοποίηση των λίθων.

2. Να ευνοηθούν οι βιολογικοί παράγοντες φθοράς, όπως είναι η ανάπτυξη μικροοργανισμών, όπου μαζί με τους αυξημένης έντασης ανέμους αναμένεται εντατικοποίηση της αιολικής διάβρωσης και επιτάχυνση του ρυθμού εναπόθεσης των αέριων και σωματιδιακών ρύπων.

Οι μητρικές ύλες προκειμένου να μετατραπούν σε δομικά υλικά υπόκεινται σε επεξεργασία, και επομένως τα υλικά που προκύπτουν είναι ενεργειακά αναβαθμισμένα. Με τη συμβολή του νέου επιθετικού περιβάλλοντος όπου τοποθετούνται, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την αφύπνιση φυσικών, χημικών, ηλεκτροχημικών και βιολογικών μεταβολών προς μια αυθόρμητη ροή φαινομένων προς μικρότερη ελεύθερη ενέργεια, ελεύθερη ενθαλπία, και μεγαλύτερη εντροπία. Η τάση αυτή των υλικών να υποβαθμίζονται ενεργειακά και να μετασχηματίζονται σε άλλα σταθερότερα αποτελεί το κύριο αίτιο της φθοράς τους.

Ως διάβρωση χαρακτηρίζεται κάθε αυθόρμητη, ακόμη και εκβιασμένη, βιολογικής φύσης διεργασία αλλοίωσης, που οδηγεί σε απώλεια υλικού. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι στον ορισμό της διάβρωσης δεν νοείται μόνο η επιφάνεια του σχήματος του υλικού, αλλά και η γεωμετρία του σχήματος και οι ιδιότητές του.

Η διάβρωση πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε περιβάλλον, αλλά η ποιότητα αυτού επηρεάζει ποσοτικά το φαινόμενο της, δηλαδή την ταχύτητα με την οποία πραγματοποιείται καθώς και το είδος και το αποτέλεσμα της διάβρωσης.

Κυρίαρχοι παράγοντες που επηρεάζουν την διάβρωση είναι:

1) Αέρας

2) Έδαφος

3) Νερό

4) Θαλασσινό νερό

5) Ύπαρξη Καυσαερίων.

6) Χημικά μέσα κ.λ.π.

Η διάβρωση μπορεί να είναι είτε βιολογική είτε χημική.

Επομένως είναι προφανές ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σθεναρά την διάβρωση των κατασκευών και επιταχύνει το τέλος τους.

Από την άλλη μεριά το μεγαλύτερο μέρος του δομημένου περιβάλλοντος στον τόπο μας έχει ξεπεράσει το όριο ζωής του, ενώ ταυτόχρονα βρισκόμαστε στην πιο σεισμογενή περιοχή της Ευρώπης.

Συνεπώς είναι ηλίου φαεινότερων ότι θα πρέπει σύντομα να προγραμματιστούν  δράσεις που αποσκοπούν στη μείωση της ευπάθειας και της τρωτότητας των υφιστάμενων κατασκευών μας και αύξησης της στατικής τους επάρκειας.

Παράλληλα δε, χρειάζεται να αναθεωρηθούν πεπαλαιωμένα πρότυπα κατασκευής και αντίστοιχες τεχνικές οδηγίες και να εμπλουτιστούν με νέα σύγχρονα και ανθεκτικότερα μέσα και υλικά, κάνοντας τις νέες κατασκευές πιο ανθεκτικές στις νέες συνθήκες με χρήση νέων βελτιωμένων υλικών.

Στην κατεύθυνση αυτή το ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας στα πλαίσια της Εθνικής Διαβούλευσης για το σχέδιο Ανάκαμψης Ελλάδα 2.0 πραγματοποίησε αντίστοιχη πρόταση για διεκδίκηση από τη χώρα μας κονδυλίων της Ε.Ε. σχετικά με την αντισεισμική θωράκιση των κτιρίων και κατασκευών μας.

Πρόταση η οποία δεν έτυχε αντίστοιχης αποδοχής των αρμοδίων πολιτικών προσώπων με αποτέλεσμα την μη ένταξη της πρότασης μας στο εγκεκριμένο πλέον πρόγραμμα ανάκαμψης των 32 δις για την πατρίδα μας.

Παράλληλα δε, το ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας προχώρησε σε πρόταση προς την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας για ένταξη στο νέο ΕΣΠΑ «Δυτική Ελλάδα 2021-2027» για έλεγχο στατικής επάρκειας επιλεγμένων υφιστάμενων δημοσίων κτιρίων στην χωρική της αρμοδιότητα. Με το τρόπο αυτό να ελεγχθούν τα κτίρια, να βρεθούν αυτά τα οποία χρειάζονται ενίσχυση και να ιεραρχηθούν με συγκεκριμένα κριτήρια, έτσι με την πρώτη ευκαιρία ύπαρξης αντίστοιχων κονδυλίων να χρηματοδοτηθούν τα αντίστοιχα έργα. Πρόταση που έγινε κατ’ αρχάς αποδεκτή.

Θα πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι η κλιματική κρίση ήρθε εδώ για να μείνει και θα πρέπει να είμαστε όσο το δυνατόν πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε όλα και πιο δύσκολες καταστάσεις και όλο και περισσότερα έντονα φυσικά φαινόμενα. Για να συμβεί αυτό πρέπει να είμαστε όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι,  και στην περίπτωση των κατασκευών μας η προετοιμασία αυτή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί εμπροσθοβαρώς, με πρόληψη. Φάση στην οποία και το οικονομικό κόστος των παρεμβάσεων είναι πολλών τάξεων μικρότερο σε σχέση με την φάση αποκατάστασης μειώνοντας ταυτόχρονα σθεναρά τις πιθανότητες των ανθρώπινων απωλειών.

*Βασίλης Αϊβαλής, Πρόεδρος ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας Μηχανολόγος Μηχανικός

Το παρόν άρθρο βασίζεται στην επιστημονική εισήγηση,  που παρουσίασε ο Βασίλης Αϊβαλής Πρόεδρος ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας, στις εργασίες του Συνεδρίου του «Δικτύου Πόλεων με Λίμνες», που πραγματοποιήθηκε  με θέμα: «Κλιματική Ουδετερότητα- Από την φιλοδοξία στην υλοποίηση – Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην πρώτη γραμμή ευθύνης» στις 21,22 και 23 Οκτωβρίου 2022 στα Καλάβρυτα.