Νέο ΕΣΠΑ: πως μοιράζονται τα 26,2 δις ευρώ – η νέα αρχιτεκτονική

Της Ντίνας Καράτζιου/

Με συνολικούς  πόρους 26,2 δις εκκινεί το Νέο ΕΣΠΑ. Ποια είναι η αρχιτεκτονική  του, οι νέες καινοτομίες που εισάγει, τα καινούρια διακριτά προγράμματα που περιλαμβάνει, το ύψος των πόρων που αυξήθηκε, ο διαμοιρασμός τους στα 22 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, αλλά και  γιατί ξεκινάει ένας νέος αγώνας δρόμου που θα διαρκέσει μέχρι τον Σεπτέμβριο προκειμένου να ξεκινήσει η ένταξη των νέων δράσεων.

Στον  πυρήνα της λειτουργίας του Νέου ΕΣΠΑ, είναι  η διοχέτευση πόρων σε δράσεις και επενδυτικά σχέδια που εξυπηρετούν  τους πέντε ευρωπαϊκούς  κοινωνικής –οικονομικής ανάκαμψης, , οι οποίοι βρίσκονται σε ευθεία σύνδεση και συνάφεια με τις αρχές της Πράσινης Συμφωνίας και του Ταμείου ανάκαμψης, για βιώσιμη ανάπτυξη , ενεργειακή- ψηφιακή μετάβαση και διεύρυνση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.

Με την Ελλάδα να είναι η πρώτη χώρα της ΕυρωπαΪκής Ένωσης που εγκρίνει το νέο ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021 -2027, ουσιαστικά ξεκινάει η έναρξη εφαρμογής ενός νέου σχεδίου που στοχεύει στην  περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας με άξονα τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της Πολιτικής Συνοχής.

Οι πέντε στόχοι Πολιτικής

Το νέο Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης, θα κατανέμει συνολικούς πόρους 26,2 δις ευρώ. Από το σύνολο του ποσού τα 20,9 δις ευρώ είναι η κοινοτική συνδρομή και 5,3 δις ευρώ η εθνική συνεισφορά, με τους πόρους να είναι προσανατολισμένοι στου πέντε ευρωπαϊκούς Στόχους Πολιτικής, οι οποίοι στην πραγματικότητα αποτελούν ομόκεντρους κύκλους των βασικών γραμμών πολιτικής που προβλέπει η Πράσινη Συμφωνία και το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι  τομείς αυτοί και η αντίστοιχη κατανομή πόρων, όπως περιγράφονται στο αναλυτικό draft του Νέου ΕΣΠΑ  είναι οι εξής:

• Μία πιο εξυπνότερη Ευρώπη: Αφορά την προώθηση του έξυπνου και οικονομικού μετασχηματισμού λαμβάνοντας το 20% των συνολικών πόρων.
• Μια πιο Πράσινη Ευρώπη: Αφορά την προώθηση καθαρής και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης των πράσινων και γαλάζιων επενδύσεων. Λαμβάνοντας το 27% των συνολικών πόρων.
• Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη: Αφορά στην ανάπτυξη προσβάσιμων υψηλής ποιότητας πολυτροπικών, έξυπνων και βιώσιμων υποδομών και συστημάτων μεταφορών, λαμβάνοντας το 8% των συνολικών πόρων
• Μια πιο Κοινωνική Ευρώπη: Αφορά επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες και αγαθά. Λαβάνει
• το 30% των συνολικών πόρων.
• Μία Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της. Αφορά στην προώθηση της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης μέσω της στήριξης τοπικών πρωτοβουλιών, λαμβάνοντας το 6% των συνολικών πόρων
• Ειδικός στόχος: Δίκαιη Μετάβαση. Αφορά στοχευμένες δράσεις για την απεξάρτηση από το λιγνίτη στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, τη Μεγαλόπολη και τα νησιά. Λαμβάνει το 7% της

Πέντε βασικά χαρακτηριστικά του νέου ΕΣΠΑ

Με βασικό στόχο να χρησιμοποιηθούν οι βέλτιστες πρακτικές ούτως ώστε να απορροφηθεί το σύνολο των 26 δις ευρώ, πέντε βασικά χαρακτηριστικά του νέου ΕΣΠΑ, δημιουργούν προϋποθέσεις ως προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση:

• Διασυνδέεται με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και τις συστάσεις της Επιτροπής για τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
• Υποστηρίζει τις εθνικές στρατηγικέ και τα Εθνικά Σχέδια Δράσης (Enabling Conditions)
• Υποστηρίζει το νέο Ταμείο για τη Δίκαιη Μετάβαση (λιγνιτικές περιοχές και νησιά)
• Ακολουθεί το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων και Σχέδιο Ανάπτυξης γα την Ελληνική Οικονομία (Εθνική Επιτροπή Πισσαρίδη)
• Ακολουθεί τους περιορισμούς των ΕυρωπαΪκών Κανονισμών για τις θεματικές συγκεντρώσεις και ξεπερνά τα κατώτατα ποσοστά

Οι αλλαγές

Το ΕΣΠΑ της νέας Προγραμματικής Περιόδου έχει να επιδείξει οκτώ βασικές αλλαγές, οι οποίες σχετίζονται τόσο με την αύξηση πόρων, όσο και με τη βασική αρχιτεκτονική του προγράμματος,  η  οποία  όπως προαναφέρθηκε, έχει μεγάλη συνάφεια με τα στόχους που υπηρετούν οι αρχές της πράσινης συμφωνίας που επικεντρώνεται στη βίωσιμη πράσινη ψηφιακή μετάβαση. Οι οκτώ αλλαγές που φέρνει το νέο ΕΣΠΑ είναι οι εξής:

Αύξηση 2,2 δις ευρώ για τα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα σε σχέση με το ποσό που διοχετεύτηκε στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο: δηλαδή από 5,9 δις σε 8,1 δις

Δημιουργείται διακριτό πρόγραμμα για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό με ενισχυμένους πόρους και νέα Διαχειριστική Αρχή.

Επίσης δημιουργείται νέο αυτόνομο πρόγραμμα για την Πολιτική Προστασία με νέα επίσης Διαχειριστική Αρχή.

Ομοίως δομήθηκε νέο διακριτό πρόγραμμα με επίσης νέα Διαχειριστική Αρχή για τη Δίκαιη Μετάβαση

Εγκαθιδρύεται ακόμη νέο ανεξάρτητο διακριτό πρόγραμμα για το Περιβάλλον, την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια.

Το δικό της ανεξάρτητο Πρόγραμμα αποκτά και ο κρίσιμος τομέας της Ανταγωνιστικότητας που θα επικεντρωθεί σε δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων.

Στις αλλαγές συμπεριλαμβάνεται ακόμη, η ενίσχυση και η αναβάθμιση του Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης για τη θεσμική και διαχειριστική ικανότητα των δικαιούχων και των φορέων υλοποίησης (Capacity Building)

Τέλος βελτιστοποιήθηκε το πλαίσιο διαχείρισης και συντονισμού για τα συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα.

Τομεακά Προγράμματα

Οσον αφορά στη δομή του ΕΣΠΑ, αυτή διακρίνεται σε οκτώ Τομεακά Προγράμματα στα οποία κατανέμονται πόροι ύψους 17,6 δις και σε οκτώ Περιφερειακά Προγράμματα με πόρους ύψους 8,1 δις. Μάλιστα, προβλέπεται ανεξάρτητο πρόγραμμα υδατοκαλλιέργειας και Θάλασσας, γεγονός που αναδεικνύει και τη προτεραιότητα σε δράσεις που αφορούν τη λεγόμενη Γαλάζια Οικονομία

Οσον αφορά τα οκτώ τομεακά προγράμματα, τη μερίδα του λέοντος σε επίπεδο πόρων, λαμβάνουν η ανταγωνιστικότητα (3.885 δις) ,  το Ανθρώπινο Δυναμικό (4.162 δις) και ο τομεακά πρόγραμμα Περιβάλλον –Κλιματική Αλλαγή   (3.607 δις). Ειδικότερα η κατανομή στα οκτώ τομεακά προγράμματα έχει ως εξής:

• Ανταγωνιστικότητα: 3.885 δις
• Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή: 4,1 δις.
• Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή: 3,6 δισ.
• Μεταφορές: 2,2 δισ.
• Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση: 1,6 δις
• Ψηφιακός Μετασχηματισμός: 943 εκατ.
• Πολιτική Προστασία: 714 εκατ
• Αλιεία, Υδατοκαλλιέργεια και Θάλασσα: 455 εκατ.

Τα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα

Με βάση τις επιταγές της ΕΕ για την περιφερειακή πολιτική, στο Νέο ΕΣΠΑ δίνεται ειδική βαρύτητα  στα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα τα οποία απορροφούν 8,1 δισ. ευρώ, από 5,9 δισ. την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Ειδικότερα τα κονδύλια κατανέμονται  ως εξής:

Ανατολική Μακεδονία και Θράκη : 639 εκατ. ευρώ

Κεντρική Μακεδονία: 1,440 δισ. ευρώ

Θεσσαλία: 554 εκατ. ευρώ

Δυτική Μακεδονία: 394 εκατ. ευρώ

Ήπειρος: 426 εκατ. ευρώ

Βόρειο Αιγαίο: 394 εκατ. ευρώ

Νότιο Αιγαίο: 285 εκατ. ευρώ

Κρήτη: 564,5 εκατ. ευρώ

Ιόνια Νησιά: 287,6 εκατ. ευρώ

Στερεά Ελλάδα: 426 εκατ. ευρώ

Δυτική Ελλάδα: 628,4 εκατ. ευρώ

Αττική: 1.617 δισ. ευρώ

Πελοπόννησος: 410 εκατ. ευρώ.

Αγώνας δρόμου

Ο «αγώνας δρόμου» μετά την έγκριση του κεντρικού σχεδίου, πλέον θα δοθεί για την υποβολή των τελικών σχεδίων  για τα 22 επιχειρησιακά προγράμματα. Κι αυτό γιατί πρέπει  μέχρι τον Σεπτέμβριο  να ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις με την ΕΕ, επί των 22 προγραμμάτων, τα οποία τελούν και αυτά με τη σειρά τους, υπό την έγκριση της Κομισιόν. Ως ημερομηνία για  την  επίσημη υποβολή τους, έχει οριστεί η   12η Οκτωβρίουν2021