Νέος κανονισμός δόμησης για κτιριακές εγκαταστάσεις στα λιμάνια της χώρας

Νέο οικοδομικό κανονισμό για τις κτιριακές εγκαταστάσεις και άλλες κατασκευές στα λιμάνια της χώρας, που έχουν χαρακτηρισθεί ως διεθνούς ενδιαφέροντος ή εθνικής σημασίας καθιερώνει  το νέο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Σύμφωνα με στελέχη της λιμενικής βιομηχανίας η νέα ρύθμιση επιλέχθηκε με αφορμή το πρόσφατο «μπλοκάρισμα» των έργων στο λιμάνι του Πειραιά έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), στο οποίο είχαν προσφύγει γειτονικοί δήμοι.

Τα πολεοδομικά ζητήματα που αφορούν τις χερσαίες ζώνες λιμένων περιλαμβάνονται σε σχετική ρύθμιση,  στο νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με τίτλο «όροι δόμησης, κατασκευής, επιτρεπόμενες χρήσεις γης για κέντρα δεδομένων, χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις, αξιοποίηση πόρων Πράσινου Ταμείου και λοιπές περιβαλλοντικές και ενεργειακές διατάξεις», που βρίσκεται σε διαβούλευση έως και σήμερα  Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2023 στη διαδικτυακή πλατφόρμα open.gov.

«Πράσινο» φως για τα master plans λιμένων δίνει το νέο ν/σ του ΥΠΕΝ

Με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ θα μπορούν να εκδίδονται Προεδρικά Διατάγματα και θα δίνεται πλέον η δυνατότητα στα λιμάνια και τους δήμους της χώρας να ρυθμίζουν με μία πράξη πολεοδομικά ζητήματα, που αφορούν στις χερσαίες ζώνες.

Τα προεδρικά διατάγματα μετά από πρόταση των αρμόδιων  υπουργείων θα εγκρίνουν  τα Αναπτυξιακά Προγράμματα και τις Μελέτες Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) των λιμένων της χώρας, που έχουν χαρακτηρισθεί ως διεθνούς ενδιαφέροντος ή εθνικής σημασίας.

Με τα σχέδια αυτά θα καθορίζονται τα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια της ζώνης λιμένα, οι χρήσεις γης και οι όροι και περιορισμοί δόμησης στη χερσαία ζώνη του λιμένα, οι επιτρεπόμενες προσχώσεις και τα γενικά χαρακτηριστικά των προγραμματιζόμενων έργων που εξυπηρετούν την εμπορική, επιβατική, ναυτιλιακή, τουριστική, βιομηχανική και αλιευτική κίνηση, καθώς και την επισκευή και τον δεξαμενισμό πλοίων, η κυκλοφοριακή οργάνωση και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο για την εξυπηρέτηση της λειτουργικότητας και της ασφάλειας του λιμένα.

Εξάλλου έως την έγκριση του νέου οικοδομικού κανονισμού, με τα Προεδρικά Διατάγματα, θα μπορούν να εγκρίνονται παρεκκλίσεις σε ό,τι αφορά το ύψος και τον συντελεστή κατ’ όγκο εκμετάλλευσης αποθηκών, εγκαταστάσεων εφοδιαστικής και άλλων ειδικών κτιρίων και εγκαταστάσεων, καθώς και οι αποστάσεις μεταξύ των κτιρίων και εγκαταστάσεων.

Τα Προεδρικά Διατάγματα θα εκδίδονται με πρόταση των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Μεταφορών.

Εφόσον, στη χερσαία ή θαλάσσια ζώνη του λιμένα υπάρχουν μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι ή άλλα πολιτιστικά στοιχεία  τα Προεδρικά Διατάγματα θα εκδίδονται από τον υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού. Επίσης αν συμπεριλαμβάνονται σιδηροδρομικές και εθνικές οδικές υποδομές,θα συντάσσονται από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών.

Τι λέει το υπουργείο Ναυτιλίας

Σχετικά με το νέο οικοδομικό κανονισμό μόνο για τα λιμάνια, αυτός θα μπορεί να  ανταποκρίνεται στις εξελίξεις της τεχνολογίας των κατασκευών  αλλά και να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα που τίθενται από την κλιματική αλλαγή και την αυξημένη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος,  όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πηγή από το υπουργείο Ναυτιλίας σημειώνοντας ότι:

Για παράδειγμα αν κάποια διοίκηση λιμένος ζητούσε από την πολεοδομία του δήμου την κατασκευή μιας αποθήκης ειδικού τύπου ή ενός σιλό ή την επέκταση μιας σιδηροδρομικής γραμμής μέσα στο λιμάνι,  δεν μπορούσε κάτι τέτοιο να καλυφθεί από την υπάρχουσα πολεοδομική νομοθεσία.

Αναφορικά με τις πολεοδομικές διαφορές που προκύπτουν για τις χερσαίες ζώνες, υπάρχουν αυτή τη στιγμή περιπτώσεις όπου αθλητικές εγκαταστάσεις ή άλλοι χώροι να ανήκουν και σε λιμένες και σε δήμους.

Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις λιμένων,  που στους σχεδιασμούς τους αναφέρουν μόνο περιγραφικά τα τμήματα της χερσαίας ζώνης τους, χωρίς τοπογραφικά διαγράμματα κάτι που περιπλέκει ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Αυτή τη στιγμή το μοναδικό λιμάνι της χώρας που διαθέτει Προεδρικό Διάταγμα είναι ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς ΟΛΠ.

Σε αυτό περιλαμβάνονται όλες οι προβλέψεις για τη λειτουργία και την περαιτέρω ανάπτυξη του λιμένα, οι λιμενικές ζώνες και υποζώνες, οι χρήσεις γης, οι όροι δόμησης, οι νέες υποχρεωτικές και μη επενδύσεις και οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις.

Τι υποστηρίζουν στελέχη της λιμενικής βιομηχανίας

Σύμφωνα με στελέχη της λιμενικής βιομηχανίας η νέα ρύθμιση επιλέχθηκε με αφορμή το πρόσφατο «μπλοκάρισμα» των έργων στο λιμάνι του Πειραιά έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), στο οποίο είχαν προσφύγει γειτονικοί δήμοι.

Η διαδικασία πλέον αλλάζει. Έως σήμερα η Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ) γνωμοδοτούσε για το σχέδιο ανάπτυξης ενός λιμένα (masterplan) και μετά ακολουθούσε η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος περί χρήσεων γης και όρων δόμησης.

Τώρα, αφού υπάρξει η γνωμοδότηση από την ΕΣΑΛ, μετά έρχεται η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων επί του masterplan για τους όρους χρήσης γης και όρων δόμησης.Ο φάκελος του σχεδιασμού θα ξαναεπιστρέφει στην ΕΣΑΛ και μετά θα ακολουθεί τον «δρόμο» προς το Συμβούλιο της ΕπικρατείαΣτΕ προκειμένου να εκδοθεί το Προεδρικό Διάταγμα που εγκρίνει το masterplan και τις χρήσεις γης και όρους δόμησης.

Σημειώνεται ότι κάθε δήμος που μπορεί να είχε διαφωνίες σε αναπτυξιακά έργα των λιμένων εθνικής σημασίας ή περιβαλλοντικά ζητήματα, συνήθως προσέφευγε στη δικαιοσύνη εμποδίζοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα την πορεία των έργων και δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στο επιχειρησιακό πρόγραμμα των επενδυτών, κυρίως στους λιμένες εθνικής σημασίας.

Τα προεδρικά διατάγματα θα αποτελούν πλέον ισχυρό όπλο των διοικήσεων των διοικήσεων στους λιμένες καθώς αν κάποια δημοτική αρχή αποφασίσει να προσφύγει στη δικαιοσύνη, μια απόφαση υπέρ της θα έχει περιορισμένη τύχη.

Η νέα νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΝ

Άρθρο 11 «Ρυθμίσεις για τη διαχείριση και αξιοποίηση λιμένων – Τροποποίηση παρ. 9 άρθρου δέκατου ένατου ν. 2932/2001» του νέου νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ αναλυτικά αναφέρονται τα ακόλουθα: .

Στην εξουσιοδότηση της παρ. 9 του άρθρου δέκατου ένατου του ν. 2932/2001 (Α’ 145), στο τέλος της περ. α) προστίθεται εδάφιο, η περ. ε) αντικαθίσταται, προστίθενται περ. στ), ζ) και η), και η παρ. 9 διαμορφώνεται ως εξής:

«9. α) Με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται με πρόταση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, μετά από γνώμη της Ε.Σ.Α.Λ., εγκρίνονται τα Αναπτυξιακά Προγράμματα και Μελέτες Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) των λιμένων της χώρας που έχουν χαρακτηρισθεί ως διεθνούς ενδιαφέροντος ή εθνικής σημασίας. Με τα σχέδια αυτά καθορίζονται τα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια της ζώνης λιμένα, οι χρήσεις γης και οι όροι και περιορισμοί δόμησης στη χερσαία ζώνη του λιμένα, οι επιτρεπόμενες προσχώσεις και τα γενικά χαρακτηριστικά των προγραμματιζόμενων έργων που εξυπηρετούν την εμπορική, επιβατική, ναυτιλιακή, τουριστική, βιομηχανική και αλιευτική κίνηση, καθώς και την επισκευή και τον δεξαμενισμό πλοίων, η κυκλοφοριακή οργάνωση και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο για την εξυπηρέτηση της λειτουργικότητας και της ασφάλειας του λιμένα. Με τα ίδια προεδρικά διατάγματα γίνεται και η περιβαλλοντική έγκριση των πιο πάνω σχεδίων, ύστερα από τήρηση της διαδικασίας στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης κατά τις οικείες διατάξεις, με εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και υποβολή στη Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διαβούλευση με το κοινό και τις αρμόδιες αρχές, αξιολόγηση της μελέτης και των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης, καθώς και έκδοση εισήγησης, οι όροι της οποίας ενσωματώνονται στο διάταγμα. Εφόσον στη χερσαία ή θαλάσσια ζώνη του λιμένα υπάρχουν μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι ή άλλα πολιτιστικά στοιχεία και σύνολα, τα προεδρικά διατάγματα του πρώτου εδαφίου προτείνονται και από τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αν τα Αναπτυξιακά Προγράμματα και Μελέτες Διαχείρισης Λιμένα (Master Plan) και οι λιμένες του πρώτου εδαφίου συνέχονται με σιδηροδρομικές και εθνικές οδικές υποδομές, τα προεδρικά διατάγματα της παρούσας προτείνονται και από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών.

β) Η διαδικασία της περ. α’ εφαρμόζεται και για κάθε αναθεώρηση ή ουσιώδη τροποποίηση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και των Μελετών Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) των λιμένων διεθνούς ενδιαφέροντος ή εθνικής σημασίας. Κατ’ εξαίρεση, με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ύστερα από γνώμη της Ε.Σ.Α.Λ., μπορεί να επέρχονται μεμονωμένες και μη ουσιώδεις τροποποιήσεις στα Αναπτυξιακά Προγράμματα και τις Μελέτες Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) των πιο πάνω λιμένων. Για τις τροποποιήσεις αυτές δεν απαιτείται να ακολουθηθεί η διαδικασία της στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης, εφόσον κατά τον διενεργούμενο περιβαλλοντικό προέλεγχο διαπιστωθεί ότι δεν επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

γ) Η έγκριση Π.Ε.Α.Λ. για λιμένες που έχουν χαρακτηρισθεί ως μείζονος ενδιαφέροντος γίνεται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής ύστερα από γνώμη της Ε.Σ.Α.Λ. Με τις ίδιες αποφάσεις γίνεται και η περιβαλλοντική έγκριση των πιο πάνω προγραμμάτων, κατόπιν τήρησης των σχετικών διατάξεων περί στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης, όπου αυτό απαιτείται κατά τις κείμενες διατάξεις. Για την έγκριση Π.Ε.Α.Λ. σε υφιστάμενο λιμένα ακολουθείται η διαδικασία περιβαλλοντικού προελέγχου, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν απαιτείται ή όχι η τήρηση πλήρους διαδικασίας στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης.

δ) Στους λοιπούς λιμένες τοπικής σημασίας, ο καθορισμός των χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης εντός χερσαίας ζώνης λιμένα, γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και, ύστερα από γνώμη της Ε.Σ.Α.Λ..

ε) Αποφάσεις της Ε.Σ.Α.Λ. για την έγκριση Αναπτυξιακού Προγράμματος και Μελέτης Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) ή Πλαισίου Έργων Ανάπτυξης Λιμένα (ΠΕΑΛ), οι οποίες εκδόθηκαν μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4081/2012 (Α΄ 184), επέχουν θέση γνώμης για τη μετέπειτα έγκριση αυτών με προεδρικό διάταγμα ή κοινή απόφαση, αντίστοιχα, εκτός αν στο μεταξύ υποβληθεί νέο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα και Μελέτη Διαχείρισης Λιμένα (MasterPlan) ή ΠΕΑΛ προς έλεγχο ή ζητηθεί η επικαιροποίηση του ισχύοντος. Αποφάσεις της Ε.Σ.Α.Λ. για την έγκριση χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης σε λιμένες τοπικής σημασίας, οι οποίες εκδόθηκαν μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4081/2012, επέχουν θέση γνώμης για τη μετέπειτα έγκριση αυτών με κοινή απόφαση, εκτός αν στο μεταξύ υποβληθεί νέα μελέτη χωροταξικής οργάνωσης ή ζητηθεί η επικαιροποίηση των χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης.

στ) Με τα προεδρικά διατάγματα της περ. α) μπορεί να τροποποιούνται εγκεκριμένα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια, Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης, Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου και άλλα σχέδια χρήσεων γης, κατά το μέρος που αφορούν χερσαίες ζώνες λιμένων, εφόσον η τροποποίηση καθίσταται αναγκαία για τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και τη διαχείριση των ζωνών αυτών, στο πλαίσιο του οικείου Αναπτυξιακού Προγράμματος και της Μελέτης Διαχείρισης Λιμένα. Αν διαπιστώνεται αλληλοεπικάλυψη ορίων μεταξύ χερσαίων ζωνών λιμένων και περιοχών που εμπίπτουν σε εγκεκριμένα σχέδια πόλεως, ρυμοτομικά σχέδια ή τοπικά ρυμοτομικά σχέδια του άρθρου 26 του ν. 1337/1983 (Α΄133), με τα ίδια προεδρικά διατάγματα μπορεί να τροποποιούνται τα σχέδια αυτά ύστερα από γνωμοδότηση του οικείου δήμου και τήρηση της διαδικασίας δημοσιότητας του άρθρου 154 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (π.δ. της 14.7.1999, Δ’580), όπου αυτή απαιτείται. Η τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας δημοσιότητας δεν απαιτείται εφόσον η οριοθέτηση της χερσαίας ζώνης λιμένα έχει γίνει μετά την έγκριση των πιο πάνω σχεδίων. Αν κατά την τροποποίηση των ανωτέρω σχεδίων ρυμοτομείται νομίμως υφιστάμενο κτίριο, τότε απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του δήμου.

Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις τροποποίησης σχεδίων, για την έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων της περ. α), και της γνώμης της Ε.Σ.Α.Λ. επί του προεδρικού διατάγματος, προηγείται γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Στην Ε.Σ.Α.Λ. για τις ανωτέρω τροποποιήσεις εισηγείται ο αρμόδιος Γενικός Γραμματέας που εκπροσωπεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στην επιτροπή αυτή ή ο νόμιμος αναπληρωτής του. Εάν λόγω της τροποποίησης ρυμοτομικών σχεδίων ή τοπικών ρυμοτομικών σχεδίων ανακύπτουν υποχρεώσεις σε βάρος του οικείου δήμου ένεκα ρυμοτομίας, αυτές βαρύνουν τον αρμόδιο φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης του λιμένα. Ο σχετικός μηχανισμός αποζημίωσης εξειδικεύεται στο διάταγμα της περ. α). Στις περιπτώσεις αυτές, δεν απαιτείται σύνταξη πράξης εφαρμογής, το δε διάταγμα επέχει θέση πράξης εφαρμογής για τις νόμιμες συνέπειες και μεταγράφεται.

ζ) Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής μπορεί να εγκρίνεται ειδικός οικοδομικός κανονισμός για την ανέγερση κτιρίων και εγκαταστάσεων, την τοποθέτηση προσωρινών κατασκευών και τη διαμόρφωση ακάλυπτων χώρων εντός της χερσαίας ζώνης λιμένων, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται οι χρήσεις και λειτουργίες που αναπτύσσονται εντός της ζώνης αυτής, σύμφωνα με τον προορισμό τους. Για όσα θέματα δεν ρυθμίζονται από τον ανωτέρω ειδικό οικοδομικό κανονισμό, εφαρμόζεται ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ, ν. 4067/2012, Α’ 79). Έως την έγκριση του ειδικού οικοδομικού κανονισμού, με τα προεδρικά διατάγματα της περ. α) μπορεί να εγκρίνονται παρεκκλίσεις από τον ΝΟΚ σε ό,τι αφορά στο ύψος και στον συντελεστή κατ’ όγκο εκμετάλλευσης αποθηκών, εγκαταστάσεων εφοδιαστικής και άλλων ειδικών κτιρίων και εγκαταστάσεων, καθώς και τις αποστάσεις μεταξύ των κτιρίων και εγκαταστάσεων.

η) Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής δύναται να εγκρίνονται προδιαγραφές για την εκπόνηση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Μελετών Διαχείρισης Λιμένων.