Οι πανεπιστημιακές σχολές και οι ανάγκες της αγοράς εργασίας

Του Νίκου Ηλιάδη*

Στη χώρα μας προσπαθούμε να περιορίσουμε την μεγάλη πλειοψηφία από το ανθρώπινο δυναμικό σε χαμηλού επιπέδου εκπαίδευση για να βρει δουλειά, ενώ η σύγχρονη αγορά εργασίας που δεν έχουμε και θα πρέπει να δημιουργήσουμε για να αποκτήσουμε παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, απαιτεί υψηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες.

Αντιφάσεις  για επίλυση, αποτέλεσμα χρόνιων ιδεολογικών ιδεοληψιών με τεράστιο κοινωνικό κόστος.

Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι θα πρέπει να εισάγονται και να αποφοιτούν από τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, (που θα πρέπει να εξορθολογισθούν ως προς το είδος των σπουδών που προσφέρουν  και να εκσυγχρονισθούν ), υποψήφιοι  χωρίς τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, με προορισμό αντιπαραγωγικές θέσεις στο αναποτελεσματικό κρατιστικό σύστημα.

Ούτε όμως θα πρέπει να κατευθύνεται το ανθρώπινο δυναμικό στα ΙΕΚ, σε μια εποχή που ενεργοποιούνται/κατασκευάζονται ανθρωποειδή με τεχνητή νοημοσύνη, που γίνονται πειράματα για εργάσιμη εβδομάδα τεσσάρων ημερών, ούτε να συντηρούνται πανεπιστημιακές σχολές σε πλήρη διάσταση με τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής, ενώ προστατεύονται ταυτόχρονα από τον ανταγωνισμό με την μη δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών ιδρυμάτων που έχει και η γειτονική Βουλγαρία δείτε έδω.

Οι θέσεις εργασίας που απαιτούν χαμηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες  είναι αυτές που καταργούνται/πεθαίνουν στο σύγχρονο κόσμο.

Λειτουργικό ανθρωποειδές ρομπότ

Επιπλέον  οι τυποποιημένες εργασίες, οι επαναλαμβανόμενες χαμηλού επιπέδου θα εκτελούνται  σύντομα από τα ρομπότ.

Η Tesla θα έχει ένα λειτουργικό ανθρωποειδές ρομπότ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022, λέει ο Elon Musk. Είναι μόνο θέμα χρόνου. Πρόσφατα, ο Έλον Μασκ ανάρτησε στο Twitter ότι η Ημέρα Τεχνητής Νοημοσύνης της  Τέσλα αναβλήθηκε για τις 30 Σεπτεμβρίου από τις 19 Αυγούστου 2022, με την ελπίδα να αποκαλύψει έναν «εργαζόμενο» πρωτότυπο Optimus.

Αλλά δεν συμφωνούν όλοι ότι  θα λειτουργήσει σωστά για χρόνια – όπως και άλλα προϊόντα της Tesla με φιλόδοξα χρονοδιαγράμματα.

Ο Έλον Μασκ λέει ότι το πρωτότυπο ανθρωποειδές τεχνητής νοημοσύνης (AI) της Telsa θα έρθει φέτος. Το Optimus, ή Optimus Subprime — ένα δίποδο, ανθρωποειδές ρομπότ, είναι το όραμα του δισεκατομμυριούχου για ένα ρομπότ, που θα μπορούσε να αναλάβει όλες τις βαρετές, επαναλαμβανόμενες εργασίες που οι άνθρωποι δεν θα προτιμούσαν να κάνουν.

Στην έκθεση επίδρασης της TESLA Δείτε εδώ, για το έτος   2021, απεικονίζεται μεγάλο μέρος της σύγχρονης τεχνολογίας που αξιοποιείται για την μετάβαση σε καθεστώς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων, που προσφέρει  μια εικόνα της σύγχρονης  και του άμεσου μέλλοντος αγοράς εργασίας. δείτε εδώ Παράλληλα, ενεργοποιούνται προγράμματα  τετραήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, τα οποία επεκτείνονται σταδιακά σε περισσότερες χώρες κάθε μήνα.

Τετραήμερη εβδομαδιαία εργασία

Και το τελευταίο έθνος που το δοκίμασε είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο ξεκινά την τετραήμερη εβδομαδιαία δοκιμή εργασίας, σύμφωνα με μια αρχική αναφορά του CNN Business. Οι εργαζόμενοι έχουν 20 ώρες λιγότερες, με 100 τοις εκατό παραγωγικότητα.

Η μεγαλύτερη τετραήμερη εβδομαδιαία δοκιμή της εβδομάδας διεξάγεται τώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο, βάζοντας στη δεύτερη θέση την επιτυχημένη δοκιμή της Ισλανδίας, η οποία διεξήχθη μεταξύ 2015 και 2019 και περιελάμβανε 2.500 υπαλλήλους. Δείτε εδώ

Διάρκεια σπουδών

Οι μηχανικοί στο Αγγλοσαξωνικό περιβάλλον, που είναι υψηλοτέρου επιπέδου του Ελληνικού περιβάλλοντος από πλευράς τεχνολογικών απαιτήσεων και εφαρμογών εργάζονται με Bachelor, δηλαδή με σπουδές 3-4 ετών .

Εμείς στο Ελληνικό περιβάλλον, σπουδάζουμε στα Πολυτεχνεία 5 χρόνια (τελευταία το χρονικό διάστημα σπουδών …έχει αυξηθεί  στα 6-7 χρόνια ).

Τεράστια διαφορά σε χρόνο σπουδών και χρήμα για να εξυπηρετηθούν χαμηλoτέρου επιπέδου τεχνολογικές απαιτήσεις στο συγκριτικά χαμηλοτέρου επιπέδου περιβάλλον της χώρας μας .  Όποιος δεν μπορεί να κάνει κάτι στην πράξη, διδάσκει λένε οι Δυτικοί.

Αφ’ ενός είμαστε υπεράνω κόστους και αφ’ ετέρου πρέπει να τα μάθουμε καλά!!! Με σύγχρονες συγκριτικά εκπαιδευτικές διαδικασίες !!Είναι άλλωστε δωρεάν, τα πληρώνουν οι φορολογούμενοι  απρόσωπα και μάλιστα χωρίς έλεγχο. Γι’ αυτό και στις ΗΠΑ και άλλες χώρες προβλέπονται και δίδακτρα, σύστημα δανείων, υποτροφιών κλπ.

Οι πανεπιστημιακές σχολές στη χώρα μας που λειτουργούν μακριά από τις ανάγκες της αγοράς εργασίας ή τουλάχιστον περισσότερο από τα πολυτεχνεία, τα ανταγωνίζονται με επιτυχία στη μεγάλη διάρκεια σπουδών !!!

Εύκολα επισημαίνεται ότι τα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα έχουν τεράστιο “λίπος” και αντιοικονομικές διαδικασίες, και περιστρέφονται γύρω από διορισμούς στο πλαίσιο του κρατιστικού μας συστήματος . Οι διορισμοί συνεπάγονται και πλήθος άλλων προνομίων ξένων με την εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν υπάρχουν ελεγκτικοί μηχανισμοί στα πανεπιστήμια όπως στον Δυτικό κόσμο , αντίθετα είναι αυτοδιοικούμενοι κρατιστικοί οργανισμοί που στέλνουν το κόστος των  “ανεξάρτητων” αποφάσεών τους στο φορολογούμενο πολίτη , που τις περισσότερες φορές δεν  απολαμβάνει τουλάχιστον άμεσα στις υπηρεσίες που προσφέρουν.

Σύμφωνα με την Αγγλοσαξωνική φιλοσοφία , οι απόφοιτοι με Bachelor εισέρχονται στην αγορά  εργασίας , και αν διαπιστώσουν την ανάγκη για  παραπέρα γνώσεις και σπουδές , οι ίδιοι ή οι εταιρείες που εργάζονται, χρηματοδοτούν τις παραπέρα σπουδές τους για Master ή Ph.D.   Για να γίνουν δεκτοί σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών Master ή Ph. D. , περνούν από μια επιπλέον διαδικασία επιλογής .   Υπάρχει μια διαρκής διαδικασία ( μπαίνω-βγαίνω spin-in and spin out )  ανάλογα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, τις γνώσεις που απαιτούνται , τη σύνδεση των ιδρυμάτων με την αγορά εργασίας ,κάτι που στην Ελλάδα είναι ….σχεδόν απαγορευμένο και θεωρείται  κακό ως η εκπαίδευση να λειτουργεί στο κενό .

Με τη διαδικασία αυτή η γνώση που προκύπτει από τα μεταπτυχιακά προγράμματα εφαρμόζεται στην αγορά εργασίας, δημιουργεί προτιθέμενη αξία κλπ.

Στην Ελλάδα  όλοι οι απόφοιτοι των πολυτεχνείων με κανονιστικές διατάξεις /πολιτικές αποφάσεις, θεωρείται ότι έχουν Master. Επειδή οι Έλληνες φοιτητές ……υποχρεώνονται να σπουδάσουν πολλά χρόνια. Σε λίγο με κανονιστικές διατάξεις θα απονέμονται και διδακτορικά.

Δηλαδή για να ασκήσουν το επάγγελμά τους …χρειάζονται μεταπτυχιακό δίπλωμα.

Στις θεωρητικές σχολές που οι σπουδές είναι “περισσότερο ρευστές” και σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση από την αγορά εργασίας  ενώ σε ορισμένες η σύνδεση αυτή είναι εντελώς ανύπαρκτη , και οι εκπρόσωποί τους πιέζουν να εισαχθεί  κάποιο μάθημα σχετικό στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση  για να έχουν κάποια προοπτική απασχόλησης οι απόφοιτοί τους ( 1 διδακτική ώρα στο ωρολόγιο πρόγραμμα σημαίνει περί τις 1000 θέσεις εργασίας ) , η κατάσταση είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη.

Η εκπαίδευση στη σύγχρονη εποχή της οικονομίας της γνώσης , αποτελεί μια επένδυση από την οποία η κοινωνία περιμένει κάποια απόδοση/κέρδος.

Είναι αυτονόητο ότι δεν πρέπει να εισάγονται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα υποψήφιοι που δεν ικανοποιούν βασικές  προϋποθέσεις όπως γίνονταν για χρόνια και μετά πίεζαν για “παραγωγική” στελέχωση  του κρατιστικού συστήματος .

Όμως στη σύγχρονη εποχή τα 2/3 των επαγγελμάτων στη σύγχρονη αγορά εργασίας απαιτούν κάποιας μορφής πραγματιστικής/ ουσιαστικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ και τα υπόλοιπα απαιτούν υψηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες. Για να είναι μια κοινωνία ανταγωνιστική και παραγωγική και να έχει το επιθυμητό επίπεδο διαβίωσης στο σημερινό διεθνοποιημένο περιβάλλον, κάτι που δεν γίνεται με κανονιστικές διατάξεις της κεντρικής κυβέρνησης.

Τα ΙΕΚ δεν καλύπτουν τις σύγχρονες ανάγκες

Εμείς για να “προστατεύσουμε” μη παραγωγικές πανεπιστημιακές σχολές προωθούμε τα ΙΕΚ, σε ένα “μεταδευτεροβάθμιο  ασαφές επίπεδο” που δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τις ανάγκες της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή. Άλλωστε δεν πρόκειται να συγκρατηθεί κανείς . Υπάρχουν πολλές διέξοδοι στον σύγχρονο Ελεύθερο Δυτικό  κόσμο στον οποίο ευτυχώς ανήκουμε.

Να συγκρατηθεί ο πληθυσμός προς τα “κάτω”, ώστε  οι ολιγάριθμοι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών μη παραγωγικών σχολών να είναι οι διαχειριστές / διευθύνοντες με μοναδικό προσόν κάποιο πανεπιστημιακό  τίτλο , που δεν θα αντιπροσωπεύει ουσιαστικά και πολλά πράγματα.

Το σύστημα όμως αυτό που ίσως λειτουργούσε πολλές δεκαετίες πριν, δεν λειτουργεί σήμερα. Στη σύγχρονη μεταβιομηχανική εποχή  που το ανθρώπινο δυναμικό είναι ο κυριότερος συντελεστής της παραγωγής, θα είναι ανταγωνιστικές εκείνες οι κοινωνίες που θα αξιοποιήσουν το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό  από το ανθρώπινο δυναμικό τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό.

Το  ενδιαφέρον δε είναι ότι ορισμένοι ιδιώτες επιχειρηματίες / ιδιοκτήτες ΙΕΚ, -όπως και οι απολαμβάνοντες των προνομίων του μονοπωλίου των δημόσιων πανεπιστημίων – είναι εναντίον της λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων που λειτουργούν και στη γειτονική Βουλγαρία, , από τα οποία έχουν αποφοιτήσει πλήθος Ελλήνων  ακόμη και σε  τομείς αιχμής , που δραστηριοποιούνται και στην Ελληνική αγορά εργασίας.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ προβλέπεται η λειτουργία 2ετών κολεγίων πανεπιστημιακού επιπέδου στις διάφορες περιοχές που εκπαιδεύουν σε επαγγέλματα τοπικού ενδιαφέροντος.  Οι απόφοιτοι μπορούν να μεταφέρουν τις μονάδες σπουδών σε μεγάλα κεντρικά πανεπιστήμια , να φοιτήσουν επιπλέον χρόνο και να αποφοιτήσουν με πλήρες πανεπιστημιακό δίπλωμα.

Με τον τρόπο αυτό ο πληθυσμός παραμένει στην περιοχή του , και ταυτόχρονα έχει τη δυνατότητα για πλήρεις πανεπιστημιακές σπουδές σε σύγχρονους τομείς όταν και αν το αποφασίσει.

Οι απόφοιτοι των 2ετών κολεγίων κερδίζουν σε αμοιβές πολύ περισσότερα των πανεπιστημιακών αποφοίτων τουλάχιστον στην αρχή ( περί τις $ 50.000 ετησίως).

Στην ιστοσελίδα δείτε εδώ έχει κανείς πρόσβαση στο 2ετή κολέγια των ΗΠΑ ανά πολιτεία .Πολλά προσφέρουν και εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση. Υπάρχουν περισσότερα από 2.000 κολλέγια.

Τα ΙΕΚ που σύμφωνα με τον συνημμένο πρόσφατο πίνακα  είναι διασκορπισμένα στις διάφορες περιοχές της χώρας, δεν φαίνεται να συμβαδίζουν σε περιεχόμενο σπουδών με τη σύγχρονη πραγματικότητα , ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΥ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟΥ-ΙΕΚ.pdf

Επαγγελματικός Προσανατολισμός/ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟY ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟΥ-ΙΕΚ.pdf

Οι ειδικότητες ορίζονται κεντρικά  και όχι ανάλογα με τη ζήτηση στην εκάστοτε αγορά που απευθύνονται , δεν είναι πανεπιστημιακού επιπέδου , δεν προβλέπεται η δυνατότητα προώθησης σε πανεπιστημιακές σχολές , ούτε σαφές πλαίσιο προσόντων  διδασκόντων πανεπιστημιακού επιπέδου , διαδικασίες παραγωγής, διδασκαλίας  και διάχυσης της ραγδαία εξελισσόμενης  γνώσης , που άλλωστε δεν γίνεται ούτε από τα Ελληνικά πανεπιστήμια. Η γνώση φτάνει (όση φτάνει ) από άλλες χώρες που εφαρμόζονται ερευνητικές διαδικασίες με μεγάλη χρονική υστέρηση οπότε δεν είναι και σύγχρονη. Επιπλέον, πολλές αν όχι οι περισσότερες αυτοτελείς ειδικότητες που προβλέπονται είναι στοιχεία σπουδών ευρύτερων τομέων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα νέο τοπίο αντιπαραθέσεων αρμοδιοτήτων με κανονιστικές διατάξεις.

Εξορθολογισμός του συνολικού τοπίου

Είναι προφανές ότι απαιτείται εξορθολογισμός του συνολικού τοπίου της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα για να μπορούν να μετακινούνται  οι εκπαιδευόμενοι / εργαζόμενοι σε άλλα ιδρύματα, εντός και εκτός της χώρας, σε άλλες γεωγραφικές περιοχές για εργασία, ανάλογα με τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής , τα ενδιαφέροντά τους, και τη διαμόρφωση των συνθηκών της ζωής τους. Η δυνατότητα μεταφοράς μονάδων σπουδών είναι βασικό χαρακτηριστικό του προγράμματος ERASMUS για τη διακίνηση αυτή μεταξύ συνεργαζόμενων  ιδρυμάτων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και  μεταξύ ιδρυμάτων Ευρώπης και ΗΠΑ.  Η προσπάθεια είναι η σύγκλιση των ποιοτικών προδιαγραφών των προσφερομένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στα ιδρύματα .

Τον Ιούνιο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πρώτη επιλογή 17 ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών συμμαχιών που αντιπροσωπεύουν πάνω από 100 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από όλη την Ευρώπη για τη δημιουργία ολοκληρωμένων διακρατικών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Παράδειγμα η arqus-alliance.eu

Η Ευρωπαϊκή Πανεπιστημιακή Συμμαχία Arqus συγκεντρώνει τα πανεπιστήμια του Μπέργκεν, της Γρανάδας, του Γκρατς, της Λειψίας, της Λυών, του Μίνχο, της Πάντοβας, του Βίλνιους και του Βρότσλαβ, εννέα μακροχρόνια ολοκληρωμένα ερευνητικά πανεπιστήμια με βαθιά περιφερειακή δέσμευση σε πόλεις μεσαίου μεγέθους.

*Νίκος Ηλιάδης, Πολ/κός Μηχ/κός Ε.Μ.Π.  ,  M.Sc. ( Structural Engineering , Concordia University Montreal Canada ), Ph.D.  ( UniversityofMarylandUSA,  -Technology and Vocational Education ), τ.Ειδ.Γραμματέας του ΥΠΕΠΘ, τ. εκπρόσωπος των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες ( Μ.Ε.Α. )  τ. Διοικητής ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ ,  τ. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Παιδαγωγικών Ινστιτούτων της Ευρώπης (http://www.cidree.org/), τ. εκπρόσωπος της Κυβέρνησης στο Δ.Σ. του CEDEFOP (https://www.cedefop.europa.eu/ )του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση ,  Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, μέλος Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.