Π. Λουκάκης: Οι Πολεοδομικές και Χωροταξικές αστοχίες εξήντα ετών, σε 400 σελίδες – Η πρόταση για την επόμενη ημέρα  

Της Ιουλίας Μωραΐτου*

Βιβλιοπαρουσίαση «Πολεοδομικές και Χωροταξικές εξελίξεις.  Ελλάδα 1952-2012: εμπειρίες δράσης»,  Παύλου Κ. Λουκάκη, Ομότιμου Καθηγητή του  Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Είναι πολύ μεγάλο στοίχημα η απόπειρα να μιλήσεις, έστω και περιληπτικά, για το σύνολο του έργου του Παύλου Κ. Λουκάκη, συγγραφέα του βιβλίου «Πολεοδομικές και Χωροταξικές εξελίξεις. Ελλάδα 1952-2012: εμπειρίες δράσης», Ομότιμου Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Ακόμη μεγαλύτερο όμως είναι το στοίχημα του να φωτίσεις εκείνες τις πολλές, ειδικές του πτυχές, που καταδεικνύουν την ιδιαίτερή του αξία και σπουδαιότητα.

Ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του χαρακτηριστικά επισημαίνει τα εξής:

«Με το βιβλίο αυτό επιχειρώ να αναφερθώ στις Πολεοδομικές και Χωροταξικές εξελίξεις στην  Ελλάδα σε μια περίοδο εξήντα χρόνων (1952 -2012). Η χώρα μας επεχείρησε πολλές οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την εναρμόνισή της κυρίως με τις ανεπτυγμένες κοινωνίες των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Από το 1952 έστρεψα το ενδιαφέρον μου στην αρχιτεκτονική και γύρω στο 1960 στον τομέα της Πολεοδομίας και Χωροταξίας. Σε συνδυασμό με την ακαδημαϊκή μου δραστηριότητα και τις εμπειρίες μου από την άσκηση  του ελευθέρου επαγγέλματος αλλά και μέσα από τη συμμετοχή μου σε κοινωνικούς φορείς,  προσπάθησα να μελετήσω το χώρο και να παρακολουθήσω διαχρονικά την εξέλιξή του.

Κατά την περίοδο αυτή έγιναν πολλά Χωροταξικά σχέδια, πολλές μεταρρυθμίσεις στο χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, πλην όμως από την αρχή μέχρι και σήμερα επεκράτησε  η παραβατικότητα τόσο στη διαμόρφωση του χώρου, όσο και στην πολιτική γης, με κύριο χαρακτηριστικό την αυθαίρετη δόμηση.

Σήμερα, με την από ετών δημογραφική γήρανση του πληθυσμού και την ένταση των μεταναστευτικών εισροών,  τίθενται εντονότερα τα θέματα της παραγωγικής ανασυγκρότησης, των μεταρρυθμίσεων στην πολιτική γης, κατοικίας , των αναγκαίων υποδομών και ιδιαιτέρως το ζήτημα του ιεραρχημένου χωρικού σχεδιασμού και της προστασίας  και ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος».

Το βιβλίο του Παύλου Κ. Λουκάκη, Ομότιμου Καθηγητή του  Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών  μετά και από τις παραθέσεις όλων των προσπαθειών σχεδιασμού της ανάπτυξης που εδράστηκε για δεκαετίες όχι εσφαλμένα στη διασύνδεση των ζητημάτων του χώρου, με την οργάνωση των υποδομών και την παραγωγική διαδικασία στην Ελλάδα, επιχειρεί μεταξύ άλλων να αποτυπώσει,  με ρυθμική σχεδόν επανάληψη, μια περίπου «ίδιου τύπου» προσέγγιση ανάλυσης και τεκμηρίωσης, μιας «ατελούς» -σχεδόν πάντα δυστυχώς -διαδικασίας λήψης απόφασης ή αλλιώς τους παράλληλους μονόλογους δύο ισχυρών πόλων: αυτών με την έμπνευση, το όραμα και τη γνώση του σχεδιασμού και εκείνων με τη λεπτομέρεια την τεχνική αλλά και τη δύναμη της εφαρμογής.

Ηχηρή διαπίστωση αποτελεί πως πάντα κάτι συμβαίνει και η εφαρμογή υπολείπεται του σχεδιασμού, σχεδόν πάντα η εφαρμογή προδίδει το «όραμα» και πως  ευθύνη μεγάλη έχει και το κοινωνικό σύνολο που δεν αποδέχεται την εφαρμογή, έχοντας την «ιδιοτέλεια» ως αφετηρία της στάσης του.

Στη διαπίστωση αυτή ίσως να κρύβεται και η εξήγηση της συσσώρευσης της αστοχίας για τόσες δεκαετίες. Ελλείμματα, ελλείψεις, «έργα–γέφυρες», επενδύσεις αντιπαραγωγικές, επενδύσεις από το εξωτερικό που από το ’60 δεν έρχονται ή παρέρχονται όσο κι αν «επιζητούνται», είναι η πιο συντομογραφική παράθεση των κύριων ελλείψεων που επισημαίνονται ως προβλήματα, που όμως σχεδόν ποτέ δεν τροφοδοτούν δια της φάσης της ανάδρασης (feedback) τον ολοκληρωμένο κύκλο του προγραμματισμού.

Κι όλα τα παραπάνω γίνονται κρισιμότερα στη σημερινή περίοδο αυτής της πολυπρόσωπης κρίσης, όπου  η ανάπτυξη ιδιαίτερα αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία που επηρεάζεται και επηρεάζει ένα τόσο ρευστό αλλά συνάμα τόσο πολυσύνθετο κοινωνικό, πολιτισμικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό πλαίσιο.

Μέσα στο δεδομένο, «ξαφνικά» (το 2010) τόσο ρευστό, κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο, της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης, το αίτημα του πολίτη για βιώσιμη ανάπτυξη και προοπτική, γίνεται αφενός στρατηγικό ζήτημα και αφετέρου κρισιμότατο ζήτημα απρόσκοπτης εφαρμογής των σχεδιασμένων πολιτικών, στο πεδίο. Και η κρίση αυτή που διαρκεί, μεταξύ άλλων έβγαλε εμφατικά στην επιφάνεια αγωνίες και την αναγκαιότητα για καλύτερο προγραμματισμό, προς μια κατεύθυνση επίτευξης εξισορρόπησης και περισσότερης χωρικής «δικαιοσύνης» τόσο  «περί-» όσο και ενδο- αστικής. Οι νέες ανάγκες που πολλαπλασιάζονται πια με γεωμετρική πρόοδο οδηγούν μεταξύ άλλων στην ικανοποίηση της επιτακτικής συνθήκης του να αλλάξουν τα «βλέμματα» και τελικά να «κατοικήσουν καλύτερα»  αλλά και να «αναμορφώσουν» το χώρο, με στόχο να μπορεί να υποδεχθεί αλλά και να στηρίζει επαρκώς το νέο, «ζητούμενο», αποτελεσματικότερο πρότυπο της παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Έτσι, μέσα από την πρόσφατη «κρίση», μέσα από το βιβλίο αυτό επιχειρείται μεταξύ άλλων να προβληθεί καθαρά η παρακμή του μεταπολεμικού παραγωγικού συστήματος της χώρας,  σε όλους τους τομείς, να τεκμηριωθεί η ανάγκη ριζικού εκσυγχρονισμού του και εν πολλοίς εμπλουτισμού-εκσυγχρονισμού του, με νέους τομείς παραγωγής, με καινοτομία αλλά και ριζικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα αποφασίσουμε όλοι επιτέλους να σεβαστούμε και να εφαρμόσουμε.

Το βιβλίο «Πολεοδομικές και Χωροταξικές εξελίξεις. Ελλάδα 1952-2012: εμπειρίες δράσης» του Παύλου Λουκάκη παρουσιάζεται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στις 5/12/2017 στις 18.00 στο αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ (2).

*Πολιτικός Μηχανικός Διδάκτωρ Χωροταξίας Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Περιφερειακής Ανάπτυξης, επιμελήτρια της έκδοσης