Πλατώνι Ρόδου: κραυγή βοήθειας από έναν θησαυρό βιοποικιλότητας

Του Τζιοβάνι Πρέτε (Giovanni Prete)*

gioprete79@gmail.com

Καθώς η Ελλάδα προσπαθεί να ξαναφτιάξει το πολύτιμο για την τουριστική βιομηχανία νησί της Ρόδου, οι άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες συνέπειες των πυρκαγιών στο πλατώνι της Ρόδου, στον ανεκτίμητο πληθυσμό ενός από τα λίγα είδη ελαφιών της Ευρώπης δεν πρέπει να παραμεληθούν.

Πηγή: Twitter

Το πλατώνι της Ρόδου, γνωστό επίσης με το επιστημονικό του όνομα Dama dama της οικογένειας Cervidae, αποτελεί ανεκτίμητο σύμβολο της Ρόδου, και είναι ριζωμένο στη τοπική παράδοση εδώ και αιώνες. Η παρουσία του στα δάση του νησιού του αποδίδει μια παραμυθένια εικόνα, που στολίζει το φυσικό τοπίο και αναδεικνύει την αλληλεπίδραση του με την τοπική κουλτούρα. Δύο αγάλματα ελαφιών, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό, βρίσκονται τοποθετημένα σε κίονες και στολίζουν τις δύο πλευρές της εισόδου του παλιού λιμανιού της πόλης του νησιού.

Οι πρόσφατες πυρκαγιές στη Ρόδο, που προκάλεσαν ανείπωτη καταστροφή, τόσο για τους ντόπιους κατοίκους, όσο και για το φυσικό περιβάλλον, μετατρέποντας το 14% του φυσικού πλούτου του νησιού σε στάχτη, αποτελούν υπενθύμιση της ανάγκης να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την προστασία αυτού του πολύτιμου είδους.

Σύμφωνα με τον Σύλλογο Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου, το πλατώνι της Ρόδου, είναι ένα από τα λίγα είδη ελαφιών της Ευρώπης που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, η Ρόδος αποτελεί το τελευταίο νησί της Μεσογείου που διατηρεί την παρουσία του είδους από την αρχαιότητα. Αν και πολλές φορές το είδος είναι γνωστό ως ελάφι της Μικράς Ασίας, ο πληθυσμός έχει ουσιαστικές διαφορές από αυτόν της Μικράς Ασίας.

Το πλατώνι είναι μηρυκαστικό θηλαστικό και είναι μετρίου μεγέθους ελάφι. Το μήκος του φτάνει περίπου τα 1,5 μέτρα, ενώ το ύψος του μέχρι το πάνω μέρος της πλάτης, φτάνει τα 90 περίπου εκατοστά. Ζυγίζει γύρω στα 100 κιλά αν και υπάρχουν πληροφορίες ότι μερικά ώριμα αρσενικά φτάνουν και τα 150 κιλά. Χαρακτηριστικές είναι οι άσπρες βούλες στο πάνω μέρος του σώματος τους, που χρησιμεύουν για καμουφλάζ. Τα κέρατα, που υπάρχουν μόνο στα αρσενικά, είναι στρογγυλά στις ρίζες, ανοίγουν και πλαταίνουν πιο πάνω, και καταλήγουν σχηματίζοντας χαρακτηριστικές μύτες.

Στη Ρόδο, το πλατώνι ζει σε αμιγή δάση τραχείας πεύκης και μικτά δάση πεύκης και κυπαρίσσου, με πλούσια βλάστηση. Υπολογίζεται από μαρτυρίες κατοίκων, ότι πριν τις πρόσφατες πυρκαγιές, υπήρχαν ακόμη γύρω στα 100 με 150 ελάφια στο νησί. Επίσης περίπου 70 ακόμη βρίσκονται υπό την προστασία του Δήμου της Ρόδου σε περιφραγμένους χώρους.

Πηγή: Twitter

Το πλατώνι αποτελεί ένα πολύτιμο κομμάτι της τοπικής βιοποικιλότητας και συμβάλλει στην αποτροπή υπερβολικής αύξησης των φυτών και στη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας. Είναι ένας πραγματικός ‘φύλακας’ της βλάστησης του νησιού, προστατεύοντας την ποικιλότητα των φυτών και των ειδών που εξαρτώνται από αυτά.

Ενώ τα αγάλματα των ελαφιών έμεναν στάσιμα στο λιμάνι της Ρόδου, τα πραγματικά ελάφια έδιναν μάχη για να σωθούν. Συνταρακτικές εικόνες καμένων ελαφιών πλημμύρησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ κάτοικοι έκαναν έκκληση για βοήθεια για να τα σώσουν. Η σκληρή αυτή πραγματικότητα ενισχύει τον αντίλογο για την αναγκαιότητα αειφόρου διαχείρισης της προστασίας του είδους.

Πηγή: Twitter

Καθώς η Ελλάδα προσπαθεί να ξαναφτιάξει το πολύτιμο για την τουριστική βιομηχανία νησί, οι άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες συνέπειες των πυρκαγιών στον πληθυσμό του ελαφιού δεν πρέπει να παραμεληθούν. Η απώλεια της βλάστησης θα επηρεάσει άμεσα την διαθεσιμότητα της τροφής τους, αναγκάζοντάς τους να αναζητήσουν τροφή από απανθρακωμένα υπολείμματα η να μετακινηθούν σε άγνωστες περιοχές αναζητώντας τροφή. Ακόμη χειρότερα, τα ελάφια, καθώς οι πηγές τροφής τους θα εξαφανίζονται, θα αντιμετωπίσουν υποσιτισμό και αυξημένη ευπάθεια στα αρπακτικά.

Επιπλέον, οι πυρκαγιές θα διαταράξουν τον αναπαραγωγικό τους κύκλο. Η καταστροφή των συνηθισμένων χώρων αναπαραγωγής και το άγχος που έχει προκληθεί στον πληθυσμό θα οδηγήσουν σε μείωση των ποσοστών γεννήσεων. Αυτή η μείωση θα έχει εκτεταμένες συνέπειες για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του είδους.

Επιπροσθέτως, τα εκτοπισμένα ελάφια διατρέχουν αυτή την στιγμή μεγαλύτερο κίνδυνο να έρθουν σε επαφή με δρόμους, οικισμούς και οχήματα, αυξάνοντας τον κίνδυνο να τραυματιστούν από ανθρώπινη παρουσία. Με το φυσικό περιβάλλον να έχει αλλάξει δραματικά, η ικανότητα των ελαφιών να προσαρμοστούν στις νέες προκλήσεις είναι αβέβαιη.

Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τη σύνδεση μεταξύ των πρόσφατων δασικών πυρκαγιών και της κλιματικής αλλαγής. Η αυξανόμενη συχνότητα και η ένταση των δασικών πυρκαγιών σε ολόκληρο τον κόσμο είναι άμεσο αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, κυρίως λόγω της μη βιώσιμης ανάπτυξης, της αποψίλωσης των δασών και της συνεχούς καύσης ορυκτών καυσίμων. Ενώ τα ελάφια της Ρόδου μπορεί να είναι τα άμεσα θύματα, είναι ολόκληρο το οικοσύστημα που υποφέρει, οδηγώντας σε ένα φαινόμενο ντόμινο που διαταράσσει την εύθραυστη ισορροπία της φύσης.

Πηγή: Twitter

Η τραγωδία των ελαφιών της Ρόδου επιδεινώνεται από την άτονη απάντηση της κυβέρνησης στην κλιμακούμενη κλιματική κρίση. Δεν αρκεί να εκφράζουμε απολογίες και να προσφέρουμε χειρονομίες στήριξης. Η αποτυχία εφαρμογής ολοκληρωμένων μέτρων πρόληψης και επένδυσης σε επαρκείς πόρους πυρόσβεσης και θέσπισης αποτελεσματικών πολιτικών διατήρησης της ξεχωριστής βιοποικιλότητας της Ρόδου αντικατοπτρίζει μια βαθιά περιφρόνηση για την ευημερία τόσο του περιβάλλοντος όσο και των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτό.

Είναι ευθύνη της κυβέρνησης να προστατεύσει τους φυσικούς της θησαυρούς και να διασφαλίσει την μελλοντική ύπαρξη των μοναδικών οικοσυστημάτων της. Ωστόσο, στη περίπτωση της Ρόδου, όλος ο πλανήτης έγινε μάρτυρας μιας αποκαρδιωτικής αμέλειας. Η απουσία μιας συνεκτικής στρατηγικής σε συνδυασμό με την ανεπαρκή κατανομή των πόρων ισοδυναμεί με προδοσία της εμπιστοσύνης των Ελλήνων. Αντί να δώσει προτεραιότητα στη διατήρηση της βιοποικιλότητας της, η αδράνεια της κυβέρνησης λέει πολλά για τις προτεραιότητες της.

Πηγή: Twitter

Η αποκατάσταση του πληθυσμού των ελαφιών της Ρόδου θα είναι μια πολύπλοκη και μακροχρόνια διαδικασία. Απαιτεί συλλογικές προσπάθειες, όχι μόνο από τοπικούς φορείς αλλά και από τη παγκόσμια κοινότητα. Η υποστήριξη πρωτοβουλιών διατήρησης και προστασίας αλλά και η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας του νησιού αποτελούν ουσιαστικά βήματα για την προστασία αυτού του ιδιαίτερου είδους και του ενδιαιτήματος τους. Μόνο μέσα της συλλογικής μας αφοσίωσης και αποφασιστικότητας μπορούμε να διασφαλίσουμε την επιβίωση αυτού του μαγευτικού είδους και να αναγεννηθεί ξανά η βιοποικιλότητα της Ρόδου.

Καθώς θρηνούμε την απώλεια των ελαφιών της Ρόδου και τον καταστροφικό αντίκτυπο των πυρκαγιών, μας μένει ένα οδυνηρό μάθημα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και της περιβαλλοντικής αμέλειας δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Τα ελάφια της Ρόδου αξίζουν περισσότερα από τη θλίψη μας. Αξίζουν την αλλαγή και την υπόσχεση της δημιουργίας ενός μέλλοντος που θα αποτρέπονται τέτοιες τραγωδίες.

*Ο Τζιοβάνι Πρέτε (Giovanni Prete) κατάγεται απο τη Κασσιόπη της Κέρκυρας. Εργάζεται στο τμήμα στρατηγικής επικοινωνίας και τύπου του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ στο Μόντρεαλ του Καναδά και είναι ο επικεφαλής της ομάδας της All For Blue στη Κέρκυρα.