Πως η Ε.Ε βάζει τέλος στα ψευδο-οικολογικά προϊόντα-ο ρόλος της κυκλικής οικονομίας

Της Ντίνας Καράτζιου/

Χωρίς κυκλική οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει πράσινη μετάβαση, η οποία δεν απαιτεί μόνο αλλαγή των γραμμών παραγωγής, αλλά και βιώσιμες καταναλωτικές επιλογές. Οι νέες τροποποιήσεις που προτείνει η Κομισιόν στις οδηγίες για τα δικαιώματα των καταναλωτών και  τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, αλλάζουν το μοντέλο της κατανάλωσης. Η λογική ότι χαλάει πετιέται, μπαίνει οριστικά στο περιθώριο,  με τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων να επιχειρούν τη διαμόρφωση μίας καταναλωτικής συνείδησης με κυρίαρχα ποιοτικά χαρακτηριστικά την κυκλικότητα και την ανθεκτικότητα.

Πράσινη μετάβαση χωρίς ριζικές αλλαγές στο καταναλωτικό μοντέλο δεν μπορεί να υπάρξει διαμηνύει η Κομισιόν, προωθώντας  κρίσιμες  τροποποιήσεις στις οδηγίες που ενισχύουν την πληροφόρηση αλλά και  δικαιώματα των καταναλωτών, έναντι των ψευδο-οικολογικών προϊόντων. Στο κάδρο μπαίνουν επίσης παραγωγοί και έμποροι, με την Κομισιόν να διευρύνει τη μαύρη λίστα των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών που αφορούν την κυκλοφορία προϊόντων ψευδή ή παραπλανητικά πράσινα χαρακτηριστικά.

Δισυπόστατη

Το πλαίσιο για τις αλλαγές βάζει η Κομισιόν με τις τροποποιήσεις των δύο οδηγιών . Οι τροποποιήσεις που αφορούν την οδηγία για τους καταναλωτές έχει δισυπόστατη χρησιμότητα: Αφενός δίνει στους πολίτες τα εργαλεία και την πληροφόρηση για να  κάνουν βιώσιμες καταναλωτικές επιλογές, βασισμένες στις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Και αφετέρου, παραγωγοί και έμποροι θα είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν στους καταναλωτές πληροφορίες σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων.  Οσον αφορά τις τροποποιήσεις της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, επιχειρείται να αποθαρρύνει την αγορά να προωθεί προϊόντα με ψευδο-οιλογικά χαρακτηριστικά και αφετέρου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της με παραγωγή προϊόντων που κατασκευάζονται με βάση τις αρχές της κυκλικής οικονομίας

Τα νέα δικαιώματα των καταναλωτών

Με τις νέες τροποποιήσεις, οι παραγωγοί και οι έμποροι θα πρέπει να ενημερώνουν με σαφή και κατανοητό τρόπο τους καταναλωτές, είτε μέσω των εμπορικών τους ιστοσελίδων, είτε με αναγραφή στη συσκευασία του προϊόντος για δύο βασικά ζητήματα:

Ανθεκτικότητα: Οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την εγγυημένη ανθεκτικότητα των προϊόντων. Εάν ο παραγωγός ενός καταναλωτικού αγαθού προσφέρει εμπορική εγγύηση διάρκειας άνω των δύο ετών, ο πωλητής πρέπει να παρέχει τις πληροφορίες αυτές στον καταναλωτή. Όσον αφορά τα αγαθά που καταναλώνουν ενέργεια, ο πωλητής πρέπει επίσης να ενημερώνει τους καταναλωτές όταν δεν παρέχεται από τον πωλητή καμία πληροφορία σχετικά με εμπορική εγγύηση ανθεκτικότητας.

Επισκευές και επικαιροποιήσεις: Ο πωλητής πρέπει επίσης να παρέχει σχετικές πληροφορίες για τις επισκευές, όπως η βαθμολογία της δυνατότητας επισκευής (κατά περίπτωση), ή άλλες σχετικές πληροφορίες επισκευής που διατίθενται από τον παραγωγό, όπως η διαθεσιμότητα ανταλλακτικών ή εγχειριδίου επισκευής. Για έξυπνες συσκευές και ψηφιακό περιεχόμενο και υπηρεσίες, ο καταναλωτής πρέπει επίσης να ενημερώνεται σχετικά με τις επικαιροποιήσεις λογισμικού που παρέχει ο παραγωγός.

Τέλος στην ψευδο-οικολογική ταυτότητα

Η Επιτροπή προτείνει επίσης αρκετές τροποποιήσεις στην οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (ΟΑΕΠ), διευρύνοντας την επονομαζόμενη ως μαύρη λίστα.  Προστίθενται επίσης νέες πρακτικές που θεωρούνται παραπλανητικές μετά από κατά περίπτωση αξιολόγηση, όπως η διατύπωση περιβαλλοντικού ισχυρισμού που σχετίζεται με μελλοντικές περιβαλλοντικές επιδόσεις χωρίς σαφείς, αντικειμενικές και επαληθεύσιμες δεσμεύσεις και στόχους.  Ειδικότερα στις τροποποιήσεις για να μπει οριστικό τέλος στο green washing συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

*Τη μη ενημέρωση σχετικά με χαρακτηριστικά που εισάγονται για τον περιορισμό της ανθεκτικότητας. Για παράδειγμα, λογισμικό που διακόπτει ή υποβαθμίζει τη λειτουργικότητα του αγαθού μετά από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα·

*Τη διατύπωση γενικών και ασαφών περιβαλλοντικών ισχυρισμών όταν δεν μπορούν να αποδειχθούν οι εξαιρετικές περιβαλλοντικές επιδόσεις του προϊόντος ή του εμπόρου. Παραδείγματα τέτοιων γενικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών είναι «φιλικό προς το περιβάλλον», «οικολογικό» ή «πράσινο», οι οποίοι εσφαλμένα υποδηλώνουν ή δημιουργούν την εντύπωση εξαιρετικών περιβαλλοντικών επιδόσεων·

*Τη διατύπωση περιβαλλοντικού ισχυρισμού για ολόκληρο το προϊόν, όταν στην πραγματικότητα αυτό αφορά μόνο μια συγκεκριμένη πτυχή του προϊόντος·

*Την επίδειξη εθελοντικού σήματος βιωσιμότητας το οποίο δεν βασίζεται σε σύστημα επαλήθευσης από τρίτους ούτε έχει θεσπιστεί από δημόσιες αρχές·

*Τη μη ενημέρωση ότι ένα αγαθό έχει περιορισμένη λειτουργικότητα όταν χρησιμοποιεί αναλώσιμα, ανταλλακτικά ή εξαρτήματα που δεν παρέχονται από τον αρχικό παραγωγό.

Ασφάλεια δικαίου

Οι τροποποιήσεις αυτές σύμφωνα με την Κομισιόν, αποσκοπούν στη διασφάλιση της ασφάλειας δικαίου για τους εμπόρους, αλλά και στη διευκόλυνση της επιβολής της νομοθεσίας σε υποθέσεις που σχετίζονται με την προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και την πρόωρη απαρχαίωση προϊόντων. Επιπλέον, διασφαλίζοντας ότι οι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί είναι θεμιτοί, οι καταναλωτές θα είναι σε θέση να επιλέγουν προϊόντα που είναι πραγματικά καλύτερα για το περιβάλλον από ό,τι τα ανταγωνιστικά τους. Αυτό θα ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό προς πιο περιβαλλοντικώς βιώσιμα προϊόντα, μειώνοντας έτσι τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Η έρευνα

Σύμφωνα με την Κομισιόν,  οι αναθεωρήσεις αποσκοπούν στη στήριξη των αλλαγών που απαιτούνται στη συμπεριφορά των καταναλωτών για την επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας,  μέσω της διασφάλισης της καλύτερης πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων, καθώς και μέσω της προστασίας των καταναλωτών από εμπορικές πρακτικές που τους εμποδίζουν να πραγματοποιούν πιο βιώσιμες αγορές.

12 χιλιάδες καταναλωτές

Κατά τη σύνταξη της πρότασης, η Επιτροπή ζήτησε τη γνώμη περισσότερων από 12 000 καταναλωτών, καθώς και εταιρειών, εμπειρογνωμόνων σε ζητήματα καταναλωτών, και εθνικών αρχών. Η επαλήθευση της αξιοπιστίας των περιβαλλοντικών ισχυρισμών για τα προϊόντα θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους καταναλωτές όσον αφορά τη συμμετοχή τους στην πράσινη μετάβαση. Περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον ποσό για προϊόν που θα διαρκέσει περισσότερο χωρίς να χρειάζεται επισκευές.

Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, οι οποίες τους εμποδίζουν ενεργά να κάνουν βιώσιμες επιλογές. Η πρόωρη απαρχαίωση των αγαθών, οι παραπλανητικοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί («προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας»), τα αδιαφανή και μη αξιόπιστα σήματα ή εργαλεία πληροφόρησης βιωσιμότητας αποτελούν κοινές πρακτικές.