Σαντορίνη: το πρώτο ΕΠΣ αντιμέτωπο με τις συνέπειες του υπερτουρισμού

Αντιμέτωπο με τις συνέπειες του υπερτουρισμού έρχεται το πρώτο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΕΠΣ) που ξεκινά στη Σαντορίνη, καθώς έχει υπερκαλυφθεί η φέρουσα ικανότητα του νησιού από την έντονη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων 40 ετών, ενω λείπουν οι βασικές υποδομές και εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι.

Η Σαντορίνη ως πρώτος τουριστικός προορισμός παγκόσμιας εμβέλειας είναι και το πρώτο νησί της Ελλάδας που ξεκινάει το πρώτο ΕΠΣ, με βάση το πρόγραμμα με την ονομασία «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», που αποσκοπεί στην χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση της χώρας και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Ωστόσο το νέο ΕΠΣ έρχεται αντιμέτωπο με σημαντικά προβλήματα και προκλήσεις, όπως της έντονης τουριστικής ανάπτυξης των τελευταίων 40 ετών, της έλλειψης βασικών υποδομών ύδρευσης, αποχέτευσης, διαχείρισης απορριμμάτων, την σπατάλη των φυσικών πόρων αλλά και την έλλειψη κατοικίας για τους εργαζόμενους στον τουρισμό και τους δημοσίους υπαλλήλους (υγειονομικούς, εκπαιδευτικούς κ.α)

Εκδήλωση

Η παρουσίαση του πρώτου ΕΠΣ της Σαντορίνης έγινε σε ειδική εκδήλωση στο Μπελλώνειο Πολιτιστικό Ίδρυμα, στα Φηρά Σαντορίνης, από την ομάδα μελετητών του έργου, παρουσία εκπροσώπων της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ, της τοπικής αυτοδιοίκησης, βουλευτών εκπροσώπων φορέων και κατοίκων.

Οι προκλήσεις του νέου ΕΠΣ

Τα βασικά σημεία που επισημάνθηκαν από την πλευρά της ομάδας μελετητών του έργου είναι τα ακόλουθα:

– Η Σαντορίνη αναπτύχθηκε έντονα τουριστικά τα τελευταία 40 χρόνια, αλλά πλέον έφτασε στα όριά της, ίσως και να τα ξεπέρασε. Ισως να έχει ξεπεράσει αυτό που λέμε την φέρουσα ικανότητά της. Τί σημαίνει όμως αυτό; Ποια είναι τα όριά της; Πώς, και από τί, ορίζεται η φέρουσα ικανότητα του νησιού;

-Το ΕΠΣ, και οι λύσεις που θα δοθούν, μέσω αυτού, στα χωροταξικά και πολεοδομικά προβλήματα, δε γίνεται να κινούνται στη λογική, μιας απλής τακτοποίησης εκκρεμοτήτων. Αντιθέτως, θα πρέπει να υπακούν στη λογική, μιας συνολικής στρατηγικής για το μέλλον του νησιού.

– Ως προς τους άξονες, που θα πρέπει να διέπουν τη μελέτη του ΕΠΣ, διευκρινίστηκε  ότι θα πρέπει να υπηρετεί τις αρχές της βιωσιμότητας, προτάσσοντας τους 3 πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, που είναι, η οικονομία, η κοινωνία και το περιβάλλον, ενώ και για την φέρουσα ικανότητα του νησιού.

-Το ΕΠΣ μπορεί να καταλήγει σε χωροταξικά και πολεοδομικά μεγέθη, με κυρίαρχες ίσως τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και τους όρους δόμησης, που είναι η βάση για την οπουδήποτε οικονομική δραστηριότητα, αλλά για να καταλήξουμε σε αυτά τα μεγέθη θα πρέπει πρώτα να αναλυθούν όλα τα χαρακτηριστικά του νησιού, όπως, πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, θέματα υποδομών, θέματα περιβαλλοντικά, αλλά και αρκετά άλλα με πραγματικά και με μετρήσιμα μεγέθη. Με λίγα λόγια, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι η σωστή διάγνωση της κατάστασης του νησιού, και έχοντας τη σωστή διάγνωση τότε θα δώσουμε τις σωστές λύσεις.

-Η Σαντορίνη, ίσως, έχει ξεπεράσει σήμερα τα όριά της, ίσως να έχει ξεπεράσει αυτό που λέμε την φέρουσα ικανότητά της. Τί σημαίνει όμως αυτό; Ποια είναι τα όριά της; Πώς, και από τί, ορίζεται η φέρουσα ικανότητα του νησιού; Για τη Σαντορίνη έχει γίνει μια πολύ καλή μελέτη για τη φέρουσα ικανότητα για την οποία θα σας  μιλήσουν στη συνέχεια τόσο ο καθηγητής του ΕΜΠ κ. Σερράος όσο και ο πολεοδόμος κ. Βουλλέλης.

-Είναι βέβαιο ότι, ο πληθυσμός, οι υποδομές, το φυσικό περιβάλλον, οι πόροι γενικά, αλλά και πολλοί άλλοι παράμετροι, παίζουν κυρίαρχο ρόλο στον καθορισμό της φέρουσας ικανότητας μιας περιοχής, ενός οικοσυστήματος και πολύ περισσότερο ενός νησιού, όπως η Σαντορίνη. Βασικές υποδομές, όπως, η ύδρευση, η αποχέτευση, τα απορρίμματα, η ρύπανση γενικότερα, φυσικά το οδικό δίκτυο, ο κυκλοφοριακός φόρτος, οι μεταφορές, τα logistics, οι λιμενικές υποδομές, η ενέργεια, το περιβάλλον, η έλλειψη στέγης, δηλαδή η έλλειψη κατοικίας -για τους εργαζόμενους στον τομέα κυρίως του τουρισμού, αλλά και τους δημοσίους υπαλλήλους- όπως και άλλες υποδομές θα πρέπει όχι απλά να εξετασθούν στην κατεύθυνση της βιωσιμότητας, αλλά να μελετηθούν με τρόπο, που να είναι καινοτόμος και πρωτοποριακός, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού, ώστε τελικά να ενισχύσουμε αυτές τις υποδομές για να αυξήσουμε και τη φέρουσα ικανότητα του νησιού. Επίσης, είναι κρίσιμο να αναδείξουμε και να ενισχύσουμε την αξία της αγροτικής παραγωγής της Σαντορίνης έτσι ώστε τα παραγόμενα αγροτικά προϊόντα να συμβάλουν στην ενίσχυση του brandname του μοναδικού αυτού νησιού.

-Είναι καθοριστικής σημασίας να αποκτήσει η Σαντορίνη «πράσινα» και «έξυπνα» χαρακτηριστικά, που θα ενισχύσουν και θα διατηρήσουν στο χρόνο αυτή τη μοναδικότητά της: Θα πρέπει γρήγορα, να γίνει η Σαντορίνη ένα πράσινο νησί, με ενεργειακή αυτονομία, αλλά, θα πρέπει να πρωτοπορήσει στην κλιματική ουδετερότητα, να θωρακιστεί από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να γίνει πρότυπο στην ορθολογική χρήση όλων των φυσικών πόρων, ενώ θα πρέπει να πρωτοπορήσει στην κυκλική οικονομία, στην εφαρμογή νέων μοντέλων κινητικότητας και έξυπνων ψηφιακών λύσεων, μετατρέποντάς την και στο πιο έξυπνο νησί.

-Όλα τα παραπάνω βέβαια, θα πρέπει να γίνουν με σεβασμό στην ιστορία, στον πολιτισμό, στο περιβάλλον, αλλά και με το βλέμμα στο μέλλον με στόχο τη βιώσιμη τουριστική, αλλά και όχι μόνο την τουριστική της, ανάπτυξη που θα ισορροπεί, και θα λειτουργεί αρμονικά και σε συμφωνία μεταξύ της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος. Αυτή είναι η ευθύνη που έχουμε αναλάβει όλοι μας. Όχι μόνο εμείς οι μελετητές, αλλά και όλοι εσείς, οι φορείς της Σαντορίνης που είσαστε σήμερα εδώ, και που όλοι μαζί, με προτάσεις, με διάλογο, με διαβούλευση, θα πρέπει να βρούμε τις βέλτιστες λύσεις για τη Σαντορίνη των επόμενων γενεών.

-Είναι ευθύνη όλων μας μέσω του ΕΠΣ πρέπει να σκεφτούμε, να οραματιστούμε και να σχεδιάσουμε τη Σαντορίνη των επόμενων γενεών, προστατεύοντας τα μοναδικά της χαρακτηριστικά και αναδεικνύοντας και άλλα, που θα της προσδώσουν μεγαλύτερη αξία και θα τη διατηρήσουν στο χρόνο. Αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να είναι συλλογική, γιατί αφορά όλους μας, όχι μόνο εμάς τους μελετητές, αλλά και όλους εσάς, φορείς και κατοίκους του νησιού, αλλά και την ίδια την πολιτεία, όπου με τα ίδια τα υπουργεία, όπως τα ΥΠΕΝ, Τουρισμού, Πολιτισμού, Ναυτιλίας, Υποδομών και Ανάπτυξης θα πρέπει να συσκεφτούμε, να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε για τη συνολική στρατηγική που θα καθορίσει το μέλλον της Σαντορίνης. Μέσω υγιούς διαλόγου, αυτού που ξεκινάει σήμερα, αυτό που λέμε διαβούλευση, εδώ στη Σαντορίνη πρέπει να σκεφτούμε και να προτείνουμε λύσεις, για ένα βιώσιμο αύριο της Σαντορίνης.

-Ως προς το χρόνο υλοποίησης ο συνολικός προβλεπόμενος χρόνος είναι 14 μήνες, εκ των οποίων οι 6 μήνες αφορούν στην εκπόνηση όλων των μελετών -χρόνος στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και η διαβούλευση. Τους υπόλοιπους 8 μήνες θα πρέπει να γίνει η έγκριση των μελετών από τις αρμόδιες υπηρεσίες, η θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας και η έκδοση του ΠΔ.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με χαιρετισμούς του Δημάρχου Θήρας, κ. Αντώνιου Σιγάλα, του Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Νίκου Ταγαρά, του Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, κ. Ευθυμίου Μπακογιάννη, του Αντιπεριφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου, κ. Γεώργιου Λεονταρίτη και του πρώην υπουργού Γιάννη Βρούτση.

Η παρουσίαση του Προγράμματος Εκπόνησης Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου της Σαντορίνης από την Ανάδοχο, Μελετητική Εταιρεία «Σαμαράς & Συνεργάτες ΑΕ – Σύμβουλοι Μηχανικοί» έγινε από τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο, κ. Δημήτρη Ν. Σαμαρά και το Στέλεχος του Τομέα Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Βιώσιμης Ανάπτυξης, Πολεοδόμο Μηχανικό MSc, κ. Κώστα Κουρούνη.