Σφοδρές αντιδράσεις στην Κρήτη για το νέο Π.Δ. για τους οικισμούς
ΑυτοδιοίκησηΚτηματαγοράΟικιστικάΟικονομίαΠεριβάλλονΠολεοδομίαΧωροταξία 13 Μαΐου 2025 Αργύρης
Σοβαρές αντιδράσεις και ανησυχία προκαλεί στην Κρήτη το νέο Προεδρικό Διάταγμα που ουσιαστικά καταργεί την οικοδομησιμότητα οικοπέδων σε οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων, επαναφέροντας τα πολεοδομικά τους όρια στη δεκαετία του 1980. Η εξέλιξη αυτή βρέθηκε στο επίκεντρο της έκτακτης ενημερωτικής εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στα γραφεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας – Τμήματος Δυτικής Κρήτης στα Χανιά.
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΔΚ, Βασίλης Κοντεζάκης, περιέγραψε με δραματικούς όρους τις επιπτώσεις που θα επιφέρει το Π.Δ., τονίζοντας ότι πρόκειται για μια απόφαση χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς και χωρίς γνώμη ειδικών.
Β. Κοντεζάκης: Αιχμές κατά του Υπουργείου Ενέργειας
«Το Προεδρικό Διάταγμα συντάχθηκε αποκλειστικά από το Υπουργείο Ενέργειας και προωθήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, χωρίς διαβούλευση με τους δήμους, τα ΤΕΕ ή άλλους φορείς. Πρόκειται για μια απόφαση με σοβαρές συνέπειες, που υπογράφηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, και η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά το αρμόδιο υπουργείο», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Κοντεζάκης.
Αναφέρθηκε επίσης στη στάση της κυβέρνησης, λέγοντας πως βρίσκεται σε «δύσκολη θέση», καθώς αν και γίνονται δηλώσεις περί “διορθώσεων”, η πραγματικότητα είναι πως πρόκειται για νομοθεσία που δεν μπορεί εύκολα να ανατραπεί, καθώς ενδέχεται να καταπέσει άμεσα στο ΣτΕ κάθε νέα οικοδομική άδεια που εκδίδεται βάσει τροποποιήσεων.
Οπισθοδρόμηση δεκαετιών και ζώνη «μακελειού» για τα χωριά
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΔΚ περιέγραψε τις αλλαγές ως επιστροφή στα όρια των οικισμών του 1983, πριν ακόμη από τη μεγάλη οικιστική ανάπτυξη της δεκαετίας του ’80. «Μιλάμε για όρια που αντανακλούν την εικόνα των χωριών μας πριν τη χούντα. Τα σπίτια που υπήρχαν τότε είναι τα μόνα που παραμένουν εντός ορίων. Όλα τα υπόλοιπα, ακόμη και νόμιμες κατοικίες, μένουν εκτός», υπογράμμισε.
Η τεχνική επεξεργασία του ΤΕΕ σε επιλεγμένους οικισμούς του Νομού Χανίων δείχνει πως περίπου το 60% των ιδιοκτησιών καθίστανται πλέον μη οικοδομήσιμες. «Οικόπεδα με νόμιμα κτίσματα, τα οποία δεν κατεδαφίζονται, ωστόσο δεν μπορούν να επεκταθούν ή να τροποποιηθούν. Και ακόμη χειρότερα, τίθενται υπό αμφισβήτηση, αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή να υπάρξει προσφυγή από τρίτους στο ΣτΕ», ανέφερε.
Κίνδυνος «τσιφλικοποίησης» της υπαίθρου
Ο κ. Κοντεζάκης δεν έκρυψε την αγανάκτησή του για τις πιθανές συνέπειες της εφαρμογής του Π.Δ., χρησιμοποιώντας τη λέξη «τσιφλικοποίηση» για να περιγράψει το αποτέλεσμα.
«Ακίνητα εκτός οικισμού θα αποκτήσουν μηδενική αξία. Κάποιοι θα τα συγκεντρώσουν και, με βάση τον νόμο Χατζηδάκη του 2020, θα μπορούν να δημιουργήσουν εκτός σχεδίου τουριστικές μονάδες και ιδιωτικές πολεοδομήσεις, εφόσον κατέχουν 50 στρέμματα. Ποιοι θα επωφεληθούν από αυτή την εξέλιξη; Αυτό ας το απαντήσει ο καθένας μόνος του», σημείωσε.
Ερωτήματα και νομικές γκρίζες ζώνες
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, τέθηκαν σοβαρά ερωτήματα για τη νομική ασφάλεια των ιδιοκτητών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις καταγγελιών για παλαιότερα οικοδομημένα ακίνητα. Ο κ. Κοντεζάκης έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου: «Τι γίνεται αν ένας γείτονας προσφύγει στο ΣτΕ και υποστηρίξει ότι η κατοικία χτίστηκε με παράνομο τρόπο; Ακόμη και τα νόμιμα κτίσματα βρίσκονται πλέον σε αμφισβήτηση».
Η ανάγκη για πολεοδομικό σχεδιασμό από τη βάση
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΕΕ/ΤΔΚ, η λύση δεν βρίσκεται σε τέτοιου είδους μονομερείς αποφάσεις, αλλά στη διαμόρφωση τοπικών πολεοδομικών σχεδίων με συμμετοχή της αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών. «Σε περιοχές με πυκνότητα και ενδιαφέρον, πρέπει να προβλεφθούν οργανωμένοι υποδοχείς δόμησης. Αν, για παράδειγμα, υπάρχει δημοτική έκταση σε ένα οροπέδιο όπως του Στύλου, μπορεί να αποτελέσει εστία πολεοδομικού σχεδιασμού για τον μελλοντικό πληθυσμό», υπογράμμισε.
Φ. Καζάσης: Καταγγελία για απαξίωση της περιουσίας – Χάνεται η προοπτική των χωριών
Ο Φώτης Καζάσης, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΔΚ, χαρακτήρισε την εξέλιξη «ιδιαίτερα ανησυχητική» και τόνισε πως το Προεδρικό Διάταγμα θίγει θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, καθώς αφορά άμεσα την αξιοποίηση της ιδιωτικής και πατρογονικής περιουσίας.
Όπως επεσήμανε ο κ. Καζάσης, η τοπική κοινωνία αντιμετωπίζει με σφοδρή ανησυχία τις συνέπειες του νέου θεσμικού πλαισίου, καθώς σε περιοχές όπως το Ακρωτήρι, όπου η γη διαθέτει υψηλή εμπορική αξία, δημιουργούνται συνθήκες πλήρους απαξίωσης των περιουσιών. «Μιλάμε για ακίνητα που από τη μία μέρα στην άλλη καθίστανται μη οικοδομήσιμα, χωρίς να έχει προηγηθεί καμία ουσιαστική διαβούλευση με τους πολίτες ή με τους αρμόδιους τεχνικούς φορείς», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο ίδιος σημείωσε ότι το Προεδρικό Διάταγμα δεν κάνει διάκριση μεταξύ αναπτυσσόμενων και μη οικισμών, εφαρμόζοντας ένα οριζόντιο μέτρο που «ισοπεδώνει τις δυνατότητες ανάπτυξης και στερεί από τα χωριά κάθε προοπτική εξέλιξης».
Καμία διαβούλευση – Ο ΤΕΕ ζητά ακύρωση ή ριζική αναμόρφωση
Ο Φώτης Καζάσης υπενθύμισε πως από την πρώτη στιγμή το ΤΕΕ/ΤΔΚ σύστησε ομάδα εργασίας για την τεκμηριωμένη ενημέρωση πολιτών και μηχανικών, επισημαίνοντας νομικά και τεχνικά ζητήματα που καθιστούν το Π.Δ. προβληματικό. «Η απουσία σοβαρής διαβούλευσης είναι διαχρονικός κακός δαίμονας της πολεοδομικής πολιτικής στη χώρα. Δεν ζητήθηκε η γνώμη των ειδικών, των μηχανικών που γνωρίζουν καλύτερα από όλους τα προβλήματα της κάθε περιοχής, ούτε καν των Δήμων», τόνισε.
Το ΤΕΕ προκρίνει ως βασική πολιτική κατεύθυνση την αναστολή ή την πλήρη κατάργηση του συγκεκριμένου Π.Δ., ζητώντας την άμεση έναρξη ουσιαστικού διαλόγου για την αναθεώρησή του.
Χρειάζονται νέα εργαλεία, όχι πισωγύρισμα δεκαετιών
«Η χώρα έχει ανάγκη από σύγχρονα χωροταξικά εργαλεία, όχι από μια επιστροφή στο 1983 που απλώς αποκλείει την ανάπτυξη της υπαίθρου», υπογράμμισε ο κ. Καζάσης, συμπληρώνοντας πως ο σημερινός σχεδιασμός δεν μπορεί να βασίζεται σε πρότυπα περασμένων δεκαετιών που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παρόντος.
Υπενθύμισε πως η επέκταση των ορίων οικισμών τη δεκαετία του ’80 βασίστηκε σε εισηγήσεις των τοπικών κοινωνιών, των Δήμων και των μηχανικών της εποχής και εξυπηρετούσε μια εθνική στρατηγική για την επιστροφή του πληθυσμού στην ύπαιθρο.
Διαφοροποίηση ανά περιοχή – Ο χωροταξικός σχεδιασμός δεν είναι «ένα μέγεθος για όλους»
«Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζονται όλοι οι οικισμοί με τον ίδιο τρόπο. Άλλος είναι ο αναπτυξιακός ρόλος του Ακρωτηρίου, άλλος μιας απομονωμένης κοινότητας. Ο χωροταξικός σχεδιασμός πρέπει να αναγνωρίζει τη δυναμική κάθε περιοχής, όχι να λειτουργεί ισοπεδωτικά», είπε, παρουσιάζοντας χάρτες με παραδείγματα περιοχών που πλήττονται δυσανάλογα από το νέο πλαίσιο.
Κάλεσε, τέλος, τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τους βουλευτές να συνδράμουν με πολιτική βούληση για την ανατροπή του Προεδρικού Διατάγματος, υπογραμμίζοντας ότι «οι τεχνικοί έχουν τα εργαλεία, η κοινωνία έχει τη βούληση, το μόνο που απομένει είναι η πολιτική απόφαση».
Ν. Χαζιράκης: Ομόφωνο ψήφισμα από τον Δήμο Χανίων
Στην τοποθέτησή του κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Αντιδήμαρχος Χανίων και νομικός, Νίκος Χαζιράκης, αναφέρθηκε στην ενιαία στάση του Δημοτικού Συμβουλίου απέναντι στο ζήτημα, επισημαίνοντας πως υπήρξε ομόφωνο ψήφισμα όλων των παρατάξεων με αίτημα την άμεση ανάκληση του Προεδρικού Διατάγματος.
«Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι υπήρξε ομοφωνία. Όλοι αναγνωρίζουμε το τεράστιο πρόβλημα που έχει προκύψει. Μετά την κατάργηση των παρεκκλίσεων το 2022, έρχεται τώρα μια ακόμα πιο ισχυρή ανατροπή: ούτε στους ίδιους τους οικισμούς δεν μπορεί πια να οικοδομήσει ο πολίτης», τόνισε ο κ. Χαζιράκης.
Νομική και κοινωνική αμφισβήτηση του Π.Δ.
Ο ίδιος, με την ιδιότητα του νομικού, αναγνώρισε ότι το Υπουργείο μπορεί να προβάλλει ορισμένα επιχειρήματα, ωστόσο υπογράμμισε ότι καμία νομική βάση δεν μπορεί να δικαιολογήσει μια τέτοια ανατροπή «μετά από 40 χρόνια». Όπως σημείωσε, οι πολίτες έχουν προγραμματίσει τη ζωή τους, επενδύσει χρήματα και πληρώσει φόρους, όπως ο ΕΝΦΙΑ, με βάση τις αξίες οικοδομήσιμων οικοπέδων, όχι αγροτεμαχίων.
«Αν δεν βρεθεί λύση εντός της χώρας, ενδεχομένως να αναγκαστούμε να προσφύγουμε ακόμη και στα ευρωπαϊκά δικαστήρια», προειδοποίησε χαρακτηριστικά.
Το παράδειγμα του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου
Ο Αντιδήμαρχος Χανίων ανέδειξε την παράλογη σύγκρουση του νέου Π.Δ. με τα υφιστάμενα πολεοδομικά σχέδια, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα το υπό εκπόνηση Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου, το οποίο προέβλεπε τουλάχιστον 40 επεκτάσεις εντός οικισμών.
«Αν είχε εγκριθεί πριν δύο χρόνια, οι προτεινόμενες επεκτάσεις θα πατούσαν πάνω σε οικισμούς που τώρα, σύμφωνα με το Π.Δ., θεωρούνται ανύπαρκτοι. Αυτό θα δημιουργούσε νομικό και πολεοδομικό κενό με σοβαρές συνέπειες», επισήμανε.
Διοικητική επιβάρυνση και αποδιοργάνωση των υπηρεσιών
Ο κ. Χαζιράκης αναφέρθηκε και στις δυσκολίες που ήδη αντιμετωπίζουν οι πολεοδομικές υπηρεσίες, λόγω των ασαφών ορίων των οικισμών από τη δεκαετία του ’80. Όπως είπε, μόνο στην Πολεοδομία του Δήμου Χανίων απασχολούνται καθημερινά τρία άτομα αποκλειστικά για να διευκρινίζουν αν μια κατοικία εμπίπτει εντός ή εκτός οικισμού, αφού τα ιστορικά όρια βασίζονται σε περιγραφές τύπου «από το σπίτι του ενός στο σπίτι του άλλου», προερχόμενες από στρατιωτικά έγγραφα της εποχής.
«Και τώρα μας λένε ότι όλα αυτά τα όρια δεν έπρεπε καν να λαμβάνονται υπόψη. Αντί να λύσουμε το πρόβλημα, μπαίνουμε ακόμη πιο βαθιά στη σύγχυση», υπογράμμισε.
Το συνεκτικό τμήμα των οικισμών επίσης υπό απειλή
Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στο γεγονός ότι, σύμφωνα με την ερμηνεία του νέου Π.Δ., ενδέχεται να επηρεάζεται ακόμη και το συνεκτικό – δηλαδή το βασικό πυκνοδομημένο – τμήμα των οικισμών. «Μέχρι τώρα θεωρούσαμε ότι τουλάχιστον ο πυρήνας των χωριών ήταν ασφαλής. Σήμερα βλέπουμε ότι ακόμα και αυτό αμφισβητείται, με τεράστιες συνέπειες για την τοπική ανάπτυξη», τόνισε ο Αντιδήμαρχος.
Μαρινάκης για νέο Π.Δ.: «Η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της – Δεν έδρασαν παράνομα οι νομάρχες»
Ο κ. Μαρινάκης επισήμανε ότι το πρόβλημα που έχει προκύψει δεν είναι απλώς ζήτημα τοπικής αντίδρασης ή αυθόρμητης διαμαρτυρίας, αλλά σύνθετο θεσμικό και νομικό ζήτημα, που προϋποθέτει επεξεργασία σε τεχνικό, νομικό και πολιτικό επίπεδο.
«Το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε εκδώσει αποφάσεις ήδη από το 2005. Το θέμα δεν είναι καινούργιο. Η κατάσταση έχει πλέον φτάσει σε κρίσιμο σημείο και χρειάζεται πολιτική βούληση και θεσμική συνεννόηση με το Υπουργείο και το ΣτΕ», σημείωσε.
Κρίση εμπιστοσύνης και θεσμική ασυνέπεια
Ο Δήμαρχος Ρεθύμνου υπογράμμισε πως το αδιέξοδο που βιώνουν σήμερα οι ιδιοκτήτες οφείλεται σε θεσμική αντίφαση και αδράνεια της Πολιτείας. «Υπάρχει μια μεγάλη αδικία. Οι πολίτες πίστεψαν σε θεσμικές αποφάσεις, βασίστηκαν σε όργανα που η ίδια η Πολιτεία αναγνώρισε ως αρμόδια. Δεν μπορεί τώρα να τους λέει ότι έκαναν λάθος», ανέφερε, ασκώντας έμμεση κριτική στις επίσημες αιτιάσεις περί παράνομων ενεργειών των νομαρχιών.
«Οι νομάρχες δεν ενήργησαν παράνομα. Εφάρμοσαν το Προεδρικό Διάταγμα του 1985. Η Πολιτεία έχει την ευθύνη και οφείλει να την αναλάβει. Το έχει πράξει με νόμο από το 2014, ο οποίος όμως δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ», δήλωσε.
Ρέθυμνο: Πρωτοπόρο στη θεσμική θωράκιση των οικισμών
Αναφερόμενος στην περίπτωση του Ρεθύμνου, ο κ. Μαρινάκης τόνισε πως η πόλη του είναι η μοναδική στην Ελλάδα που προχώρησε σε κύρωση οικισμών με βάση τον νόμο του 2014. Όπως είπε, δύο μεγάλοι οικισμοί κυρώθηκαν με αποφάσεις του ΣτΕ ήδη από το 2017, ενώ υπήρξε προετοιμασία για άλλους πέντε.
Ωστόσο, όπως υπογράμμισε, η διαδικασία μπλοκαρίστηκε από έναν «σκληρό πυρήνα του Υπουργείου» που, όπως ανέφερε, «παραμένει ακόμη ενεργός και εμποδίζει κάθε σοβαρή μεταρρύθμιση». «Πρέπει κάποια στιγμή ο καθένας να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη και να αναρωτηθεί: Μέχρι πού θα το φτάσουμε;», κατέληξε με νόημα.
