ΣτΕ: με «βαριά» υπογραφή η έξωση καταπατητών από τα δάση

Το Συμβούλιο της Επικρατείας δημοσίευσε την περίληψη της απόφασης της Ολομέλειας του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, η οποία ακυρώνει την εξαγορά δασικών εκτάσεων από ιδιώτες.

Η απόφαση η οποία εκδόθηκε από την σημερινή Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, ως πρόεδρο του ΣτΕ, με εισηγήτρια την Β. Κίντζιου ακυρώνει τα νομοθετήματα που έδωσαν σε ιδιώτες τη δυνατότητα  εξαγοράς δασικών εκτάσεων σημειώνοντας ότι «αποσυνδέουν  το δικαίωμα εξαγοράς από αποκαταστατικούς σκοπούς και, με αυτόν τον τρόπο, γεννούν θέμα παραβίασης της αρχής της ισότητας των πολιτών και της αρχής του κράτους δικαίου, διότι επιβραβεύουν τους καταπατητές της δημόσιας περιουσίας παρέχοντάς τους το δικαίωμα να αποκτήσουν νόμιμο τίτλο κυριότητας».

Σημειώνεται ότι με δύο διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ τινάζονται στον αέρα οι νομοθετικές απόπειρες δύο διαδοχικών κυβερνήσεων της περιόδου 2012-2017 να τακτοποιήσουν χιλιάδες ιδιοκτησίες σε δάση, δασικές,  χορτολιβαδικές και αγροτικές εκτάσεις και φέρνουν τη σημερινή κυβέρνηση αντιμέτωπη με νέα δεδομένα αυστηρής και απαρέγκλιτης προστασίας της διεκδικούμενης από το δημόσιο και χαρακτηρισμένης ως δασικής περιουσίας. Δείτε εδώ το ρεπορτάζ του ecopress

Ειδικότερα η νέα απόφαση του ΣτΕ αντιμετωπίζει ως καταπατητές όσους κατέχουν δασικές,  χορτολιβαδικές και αγροτικές, διεκδικούμενες από το δημόσιο εκτάσεις,  και οδηγεί στην έξωση τους από αυτές και σε οριστική κατεδάφιση αυθαιρέτων κτισμάτων εντός αυτών, καθώς ακυρώνει τη δυνατότητα που τους έδωσε η νομοθεσία να  εξαγοράσουν τις εκτάσεις έναντι καταβολής τιμήματος.

Συγκεκριμένα η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έκρινε ότι είναι αντισυνταγματική η διάταξη εκείνη του νόμου 4061/2012  που παρέχει τη δυνατότητα στους αυθαιρέτως κατέχοντες δημόσια κτήματα, τουλάχιστον από την 5.6.1993 και μετά να τα εξαγοράσουν, με μηνιαίες μάλιστα δόσεις σε ύψος ίσο προς τις  αντικειμενικές ή  αγοραίες αξίες τους.

Υπενθυμίζεται ότι με το άρθρο 23 του νόμου 4061/2012, παρέχεται η δυνατότητα σε όποιον κατέχει ακίνητο-κτήμα, το οποίο διαχειρίζεται το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, να υποβάλλει αίτηση εξαγοράς του, εφόσον αποδεικνύει την κατοχή του πριν την 5.6.1993 και η επιφάνειά του δεν υπερβαίνει τα 10 στρέμματα.

Απόφαση ΣτΕ 709/2020

Η Περίληψη της απόφασης ΣτΕ 709/2020 της Ολομελείας για την εξαγορά δημοσίων κτημάτων από αυθαιρέτως κατέχοντες (άρθρο 23 Ν. 4061/2012), όπως δημοσιεύτηκε έχει ως εξής:

-«Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε, με την ΣτΕ 709/2020, ότι οι ρυθμίσεις του ά. 23 του ν. 4061/2012 «Διαχείριση και προστασία ακινήτων Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων – Ρύθμιση Εμπραγμάτων δικαιωμάτων και λοιπές διατάξεις» (Α’ 66) είναι αντισυνταγματικές. Η επίμαχη ρύθμιση έδινε το δικαίωμα στους αυθαιρέτως κατέχοντες δημόσια κτήματα, τουλάχιστον από την 5.6.1993, να τα εξαγοράσουν, αντί τιμήματος ίσου προς την αντικειμενική ή την αγοραία αξία τους.

Η κριθείσα ως αντισυνταγματική ρύθμιση του ά. 23  ν. 4061/2012 είναι η τελευταία σε μακρά σειρά διατάξεων, η πρώτη από τις οποίες εντοπίζεται στο ά. 12 του α.ν. 1832/1951. Το ά. 12 του ν. 1832/1951, όπως και η μεταγενέστερη διάταξη του ά. 3 ν. 666/1977, που αντικατέστησε το ά. 12 και το κατήργησε, είχαν ως σκοπό την αποκατάσταση των ακτημόνων, και ως εκ τούτου δεν γεννούσαν ζητήματα συνταγματικότητας. Τόσο το ά. 12 του α.ν. 1832/1951 όσο και το ά. 3 του ν. 666/1977 έθεταν προϋποθέσεις ως προς το είδος της κατοχής του ακινήτου του δημοσίου (εάν επρόκειτο για γεωργική έκταση απαιτείτο συστηματική καλλιέργεια αυτής), όσο και ως προς το πρόσωπο του δικαιούμενου αποκατάστασης (το ά. 3 παρείχε το δικαίωμα εξαγοράς σε κατά κύριο επάγγελμα γεωργούς ή προς αυτοστέγαση εντός ρυμοτομικού σχεδίου). Τόσο το ά. 12 του α.ν. 1832/1951 όσο και το ά. 3 του ν. 666/1977 έτασσαν ανατρεπτική προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων εξαγοράς. Με νεότερες διατάξεις ο νομοθέτης αφενός έδωσε παράταση στην προθεσμία υποβολής αιτήσεων εξαγοράς, αφετέρου μετέθεσε τον απαιτούμενο χρόνο κατοχής, δημιουργώντας, με τον τρόπο αυτόν νέες κατηγορίες δικαιούχων. Ο χρόνος κατοχής ορίσθηκε αρχικά στο 1947 ή 1950 (με τον α.ν. 1832/1951), για να μετατεθεί στο 1964 ή 1968 (με τον α.ν. 431/1968), αργότερα στο έτος 1967 ή 1969 και 1972 (σύμφωνα με τις διακρίσεις του ά. 3 του ν. 666/1977) και τέλος στην 5.6.1993 (με τους ν. 3147/2003 και 4061/2012).

Τα δύο τελευταία νομοθετήματα, δηλαδή η κριθείσα με την απόφαση 709/2020 ως αντισυνταγματική ρύθμιση του ά. 23 ν. 4061/2012 και η ρύθμιση του ά. 5 ν. 3147/2003, που είχε κριθεί ως αντισυνταγματική με την απόφαση ΣτΕ Ολ 521/2014, αποσυνδέουν  το δικαίωμα εξαγοράς από αποκαταστατικούς σκοπούς και, με αυτόν τον τρόπο, γεννούν θέμα παραβίασης της αρχής της ισότητας των πολιτών και της αρχής του κράτους δικαίου, διότι επιβραβεύουν τους καταπατητές της δημόσιας περιουσίας παρέχοντάς τους το δικαίωμα να αποκτήσουν νόμιμο τίτλο κυριότητας.

Ειδικότερα, όπως κρίθηκε με την απόφαση 709/2020, η επίμαχη ρύθμιση του ά. 23 ν. 4061/2012 αποσυνδέει το δικαίωμα εξαγοράς του δημοσίου κτήματος από κάθε προϋπόθεση άλλη πέραν της κατοχής του τουλάχιστον από την 5.6.1993, και της καταβολής του τιμήματος. Το εν λόγω άρθρο δεν κάνει καμία διάκριση μεταξύ αστικών και αγροτικών ακινήτων, δεν διακρίνει μεταξύ των δικαιούμενων εξαγοράς που τυχόν κατέλαβαν τα κτήματα υπό το κράτος ισχύος παλαιότερων νομοθετημάτων (του ά. 12 α.ν. 1832/1951 και του ν. 666/1977) που είχαν γνήσιο αποκαταστατικό σκοπό και αυτών που τα κατέλαβαν σε συνθήκες που δεν είναι ανεκτές υπό το Σύνταγμα, εξομοιώνοντας κατά τον τρόπο αυτόν ανόμοιες μεταξύ τους καταστάσεις, που δικαιούνται διαφορετικής μεταχείρισης από το νομοθέτη.

ΣτΕ Ολ 709/2020

Πρόεδρος: Αικ. Σακελλαροπούλου

Εισηγήτρια: Β. Κίντζιου»