ΣτΠ: «μπαράζ δόμησης σε εκτός σχεδίου γήπεδα, με παρανόμως διανοιχθείσα οδό»

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη διαπιστώνει δόμηση μονάδων τουρισμού και κατοικίας, χωρίς μελέτες φέρουσας ικανότητας, ιδίως στα νησιά. Παραβάσεις, που εμπίπτουν στον αρχαιολογικό και δασικό νόμο και στις πολεοδομικές διατάξεις. Ελλείμματα και καθυστερήσεις στον πολεοδομικό, χωροταξικό σχεδιασμό και στην περιβαλλοντική προστασία. Και μπαράζ δόμησης σε εκτός σχεδίου οικόπεδα με παρανόμως διανοιχθείσα οδό.

-«Εκτεταμένες παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον παρατηρούνται τόσο από Δήμους, όσο και από ιδιώτες, με την παράνομη διάνοιξη δρόμων», τονίζει η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη και υπογραμμίζει  ότι «είναι συχνό το φαινόμενο της δόμησης εντός γηπέδων, που απέκτησαν πρόσωπο σε παρανόμως διανοιχθείσα οδό».

Ετοιμάζεται μεταβατική νομοθετική ρύθμιση

Τα ευρήματα της ετήσιας έκθεσης 2022 του Συνηγόρου του Πολίτη αναφορικά με την παρόδια εκτός σχεδίου δόμηση είναι επίκαιρα. καθώς το υπουργείο Περιβάλλοντος, όπως ανακοίνωσε ο υφυπουργός ΠΕΝ Νίκος Ταγαράς ετοιμάζει να καταθέσει μέχρι το τέλος του έτους μεταβατική νομοθετική ρύθμιση. 

H νομοθετική ρύθμιση θα καλύψει το διάστημα έως το 2026, που αναμένεται να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός χωροταξικός σχεδιασμός και το πρόγραμμα αναγνώρισης οδών. Το υπουργείο επιβάλλοντας παράλληλα τέλος «περιβαλλοντικού ισοδύναμου» σκοπεύει να δώσει τη  δυνατότητα δόμησης των εκτός σχεδίου γηπέδων άνω των τεσσάρων στρεμμάτων με «πρόσωπο» σε δρόμους που δεν είναι πολεοδομικά αναγνωρισμένοι αλλά και να καλύψει ιδιοκτησίες με δουλείες διόδου για γήπεδα της περιόδου 1985-2023.

Μάλιστα στο ΥΠΕΝ ξαναγράφεται  η μεταβατική νομοθετική ρύθμιση για την εκτός σχεδίου δόμηση, για να καλυφθούν οι απαιτήσεις, που επιτάσσει η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, ιδίως σειρά ακυρωτικών αποφάσεων που εκδόθηκαν εντός του 2023. Δείτε εδώ στο ecopress

Διανοίξεις δρόμων στα «τυφλά» την τελευταία επταετία  

Η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη επισημαίνει ότι «το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει αποφανθεί ότι το οδικό δίκτυο πρέπει να υπόκειται σε συνολικό σχεδιασμό και διαχείριση» (ΣτΕ 665/2018, 2063/2018). Επίσης ότι «απαγορεύεται η δημιουργία ιδιωτικών οδών προς αποφυγή της ιδιωτικής πολεοδόμησης» (ΣτΕ 2521/2000, 302/2017) τονίζοντας ότι  «το πρόσωπο σε υφιστάμενη οδό αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την αδειοδότηση των έργων (κατοικίες – ξενοδοχεία)».

Από τη έκθεση της Αρχής αναδεικνύεται επίσης η διάταση  ότι τα τελευταία επτά χρόνια γίνεται ανεξέλεγκτα διάνοιξη οδών, που εξυπηρετούν την εκτός σχεδίου δόμηση. Δεν έχει εισακουστεί παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη από το 2015,  με την οποία ζητήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος να ασκήσει νομοθετική παρέμβαση.

Στη νέα έκθεση λοιπόν αναφέρεται ότι:«Ο ΣτΠ, ελέγχοντας τα ζητήματα νομιμότητας οικοδομικών αδειών που σχετίζονται με την έλλειψη δικτύου κοινοχρήστων χώρων εντός ορίων οικισμού χωρίς ρυμοτομικό σχέδιο, ζήτησε να εξεταστεί η δυνατότητα επεξεργασίας νομοθετικής ρύθμισης, που να ορίζει ως υποχρέωση των Δήμων να καθορίσουν άμεσα τα δίκτυα κοινοχρήστων χώρων τους», παραπέμποντας  στην από  13 Νοεμβρίου 2015 (Αριθμ.Πρ.: 149070/42780/2015) παρέμβαση της Αρχής προς το ΥΠΕΝ.

Σύμφωνα με το επίσημο έγγραφο του 2015 ο ΣτΠ έθεσε εδώ και επτά χρόνια  «τα ζητήματα νομιμότητας οικοδομικών αδειών που σχετίζονται με την έλλειψη δικτύου κοινοχρήστων χώρων εντός ορίων οικισμού χωρίς ρυμοτομικό σχέδιο». Τόνισε ότι «η κύρωση δικτύου κοινοχρήστων χώρων δεν έχει προχωρήσει ουσιαστικά κλονίζοντας την αρχή της ασφάλειας δικαίου». Και ζήτησε να καθοριστούν άμεσα τα δίκτυα κοινοχρήστων χώρων, σε πρώτη φάση στους ήδη οριοθετημένους οικισμούς, ώστε «να δοθεί ουσιαστική λύση στη νομοθετική αυτή δυσλειτουργία, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κακοδιοίκησης».

Παρεμβάσεις  της Αρχής σε Αμοργό, Ίο, Πάτμο

Ως χαρακτηριστικές πρόσφατες περιπτώσεις,  που αντιμετώπισε ο ΣτΠ στην ετήσια έκθεση σημειώνεται ότι:

«Σε διαμαρτυρία για τη διάνοιξη σημαντικού αριθμού δρόμων και τη διαπλάτυνση με πα­ράλληλη καταστροφή πολλών μονοπατιών στην Αμοργό, διαπιστώθηκε ότι ο Δήμος προχώρησε στις ως άνω ενέργειες, χωρίς να υφίσταται οιοσδήποτε σχεδιασμός, καθώς και οι απαιτούμενες μελέτες και άδειες.

Αντίστοιχα, στην Ίο καταγγέλθηκαν διανοίξεις και διαπλατύνσεις οδών από ξενοδοχειακή επιχείρηση, και πάλι άνευ σχετικού σχεδιασμού και αδειοδοτήσεων.

Επίσης, στην Πάτμο καταστράφηκε μέρος παραδοσιακού μο­νοπατιού από τη διάνοιξη δρόμου από το Δήμο. Κατόπιν διαμεσολάβησης της Αρχής, ανα­κλήθηκε η έγκριση της μελέτης τσιμεντόστρωσης του δρόμου και αποφασίστηκε η εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης και ανάδειξης του μονοπατιού».

Τα ευρήματα της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη

Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει ότι, η επιπλέον πίεση που ασκείται στο χώρο, εξαιτίας των τουριστικών δραστηριοτήτων, αναδεικνύει ως καίρια ζητήματα το ελλειμματικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, το ελλειμματικό πλαίσιο προστασίας των προστατευόμενων περιοχών και του τοπίου, την υπέρβαση των ορίων της φέρουσας ικανότητας και την παράβαση των όρων της αδειοδότησης των δραστηριοτήτων.

Τα ευρήματα της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη για την οικιστική πολιτική, τον τουρισμό και το περιβάλλον αναφέρουν ότι:

Αρρύθμιστο το χωροταξικό του τουρισμού

-«Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό ακυρώθηκε με την υπ’ αριθμ. 3632/2015 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), καθώς δεν είχε τηρηθεί η νόμιμη διαδικασία. Ως εκ τούτου, η οργάνωση του τουρισμού σε χωρικό επίπεδο ρυθμίζεται βάσει των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαι­σίων, τα οποία δεν έχουν όλα αναθεωρηθεί, όπως προβλέπεται, οπότε δεν περιλαμβάνουν διάφορα σύγχρονα πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης. Επιπλέον, στις περισσότερες περιπτώ­σεις δεν έχουν εγκριθεί τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια καθορισμού των χρήσεων γης και η χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων δεν τεκμηριώνεται από μελέτη φέρουσας ικανότητας. Συνεπώς, το ζήτημα παραμένει αρρύθμιστο».

Παραβιάση της φέρουσας ικανότητας 

-«Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει εκδώσει σημαντικές ακυρωτικές αποφά­σεις για την ανάπτυξη τουριστικών επενδύσεων, κυρίως σε νησιά, καθώς κρίθηκε ότι η έντο­νη οικιστική ανάπτυξη παραβιάζει τη φέρουσα ικανότητα αυτών.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση χωροθέτησης σύνθετου τουριστικού καταλύματος στη θέση «Κουμπάρα – Διακοφτό» της νήσου Ίου. Το Συμβούλιο της Επικρατείας (1037/2022) έκρινε ως μη νόμιμη την απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς δεν είχε προηγηθεί η έγκριση τοπικού χωρικού σχεδίου κατώτερου επιπέδου (ΓΠ.Σ., Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.), που να καθορίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης, ώστε να επιτυγχάνεται η συνεκτική και, σύμφωνη με την αρχή της αειφορίας, οργάνωση του χώρου, ούτε η διάγνωση της φέρουσας ικανότητας του νησιού, του κρίσιμου, δηλαδή, μεγέθους για την επίτευξη της, επιβαλλόμενης από το Σύνταγμα, βιώσιμης ανάπτυξης των νησιών.

Εντούτοις, αν και υφίσταται, ελλειμματικό χωροταξικό πλαίσιο, παρατηρεί­ται αποσπασματική νομοθέτηση για την ενίσχυση και ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων, που, αν και ορισμένες φορές αποβλέπει στον εξορθολογισμό της άναρχης τουριστικής συγκέ­ντρωσης, ωστόσο δημιουργεί παγιωμένες καταστάσεις, οι οποίες είναι δύσκολο να ανατρα­πούν μελλοντικά».

Γεωλογικές παράμετροι και αυθαίρετη δόμηση

«Η πίεση που ασκεί η δόμηση, ιδίως πλησίον της ακτογραμμής, αλλά και σε άλλες θέσεις ιδιαίτερου γεωλογικού ενδιαφέροντος, γίνεται όλο και πιο έντονη. Ωστόσο, οι γεωλογικές παράμετροι δεν λαμβάνονται υπόψη κατά την ανάπτυξη τουριστικών επενδύσεων/δραστηριοτήτων, τόσο λόγω έλλειψης κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των γεωτόπων, όσο και λόγω του ότι, μέχρι σή­μερα, δεν έχει δοθεί η δέουσα προσοχή στη μελέτη των γεωλογικών χαρακτηριστικών μιας θέσης πριν την κατασκευή έργων, ενώ, φυσικά, το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης επιδει­νώνει την κατάσταση. Το γεγονός αυτό, πέραν της αλλοίωσης του τοπίου και της καταστροφής μοναδικής αξίας γεωλογικών θέσεων, ενέχει παράλληλα κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια. Για παράδειγμα, πολλές τουριστικές περιοχές κινδυνεύουν από κατολισθήσεις, γεγονός που επι­βάλλει την άμεση λήψη των απαιτούμενων μέτρων».

Επαύξηση των τετραγωνικών δόμησης στα υπόσκαφα κτίρια

-«Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα υπόσκαφα κτίσματα σε περιοχές όπως η Σαντορίνη, η οποία αποτελεί παγκόσμιας αξίας γεωλογικό μνημείο. Εν προκειμένω, διαπιστώνεται ότι δεν εντοπίζε­ται ευχερώς η αυθαίρετη επέκταση των υπόσκαφων, καθώς είναι ασαφής ο προσδιορισμός του μεγέθους και της θέσης τους, ενώ ο τρόπος κτηματογράφησής τους δεν επαρκεί. Ως εκ τούτου, οι όροι δόμησης πρέπει να εξειδικεύονται βάσει των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, ενώ απαιτείται τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου, που επιτρέπει την επαύξηση των τετραγωνικών δόμησης στα υπόσκαφα κτίρια. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαία η λήψη μέτρων για την αποσόβηση των ενδεχόμενων κινδύνων κατάρρευσης των υφιστάμενων κτισμάτων».

Περιοχές Natura, νησιωτικοί και παρά­κτιοι υγρότοποι

-«Αποτέλεσμα της καθυστέρησης στις διαδικασίες προστασίας των περιοχών Natura, είναι η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων, οι οποίες δεν συνάδουν με την αυξημένη πε­ριβαλλοντική προστασία».

-«Ιδιαίτερη κατηγορία ευαίσθητων οικοσυστημάτων αποτελούν οι μικροί νησιωτικοί και παρά­κτιοι υγρότοποι, που, λόγω της γειτνίασης με παραλίες, δέχονται ισχυρές πιέσεις από τουρι­στικές εγκαταστάσεις και προσέλευση μεγάλου αριθμού επισκεπτών. Επισημαίνεται ότι, στους μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους απαγορεύονται οι επιχωματώσεις, οι εξορύξεις υλικών και γενικά οι παρεμβάσεις που αλλοιώνουν το τοπίο».

Υπέρβαση των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων

«Οι περιβαλλοντικοί όροι που τίθενται για τη λειτουργία τουριστικών υποδομών, στοχεύουν στη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος. Δεν είναι, εντούτοις, λίγες οι περιπτώσεις επιχειρήσεων, που λειτουργούν καθ’ υπέρβαση των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών τους όρων, και συχνά χωρίς να έχουν περιλάβει στις σχετικές μελέτες σημαντικά συνοδά έργα.

Επίσης, καταγράφονται παραβάσεις, που εμπίπτουν στον αρχαιολογικό και δασικό νόμο, αλλά και στις πολεοδομικές διατάξεις. Συχνά τίθενται ζητήματα ασφαλείας, αλλά και προστασίας του περιβάλλοντος, από αυθαίρετες κατασκευές, οι οποίες καταλαμβάνουν παρανόμως κοί­τες ρεμάτων, αλλά και τμήματα του αιγιαλού και παραλίας. Οι παρεμβάσεις προέρχονταν από ξενοδοχειακές μονάδες, τουριστικές κατοικίες, αλλά και από καταστήματα υγειονομικού εν­διαφέροντος (Κ.Υ.Ε.)».

Διαρκής παράταση της αναστολής κατεδάφισης αυθαιρέτων

-«Επισημαίνεται ότι, η διαρκής παράταση της αναστολής κατεδάφισης αυθαιρέτων, που βρίσκονται εντός αιγιαλού, παραλίας, σε δάση και δασικές εκτάσεις, συ­ντελεί στη διαρκή υποβάθμιση του χώρου, με παράλληλη απαξίωση του ίδιου του νομοθετι­κού πλαισίου. Κατά τη διερεύνηση αναφοράς σχετικά με την περιβαλλοντική υποβάθμιση της νήσου Ίου, που έχει χαρακτηριστεί τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, από την κατασκευή τουριστικών εγκαταστάσεων και συνοδών έργων, διαπιστώθηκε υπέρβαση των οικοδομικών αδειών, κα­θώς και δόμηση άνευ αδείας, παράβαση περιβαλλοντικών όρων, καταπάτηση και αυθαίρετες επεμβάσεις εντός ζώνης αιγιαλού και παραλίας, και καταστροφή κοίτης ρέματος.

Σε άλλη περίπτωση, κατόπιν της διαμεσολάβησης του ΣτΠ, καταγράφηκαν πολεοδομικές πα­ραβάσεις που αφορούσαν την καθ’ ύψος υπέρβαση της οικοδομικής άδειας σε κτίριο εντός παραδοσιακού οικισμού έμπροσθεν διατηρητέων κτιρίων στην ακτή Κουμουνδούρου, υπο­βαθμίζοντας το πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής».

Μη ορθή λειτουργία Καταστημάτων Υγειονομικού Ενδιαφέροντος

-«Σημαντικός είναι ο αριθμός των καταγγελιών σχετικά με την επιβάρυνση της ποιότητας ζωής, εξαιτίας της μη ορθής λειτουργίας Καταστημάτων Υγειονομικού Ενδιαφέροντος (Κ.Υ.Ε.)» αναφέρονται ως χαρακτηριστικές περιπτώσεις καταστημάτων σε Εξάρχεια, Κολωνάκι και Ψυρρή κ.α.

Ανεξέλεγκτη διάθεσης αποβλήτων

-«Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα μείζονος σημασίας ζήτημα, που απασχο­λεί συστηματικά το Συνήγορο. Στην Ειδική Έκθεση για τη «Διαχείριση των Αποβλήτων», αναδείχτηκαν τα σοβαρά ζητήματα της διαχείρισης των αποβλήτων, ειδικότερα σε τουρι­στικές περιοχές, που εντείνονται κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η πολυετής λειτουργία χώρου ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (Χ.Α.Δ.Α.) στην Καλντέρα της Σαντορίνης, τα προβλήματα υπερκορεσμού του Χ.Υ.Τ.Α. Τεμπλονίου και η ανεπιτυχής χωροθέτηση του Χ.Υ.Τ.Υ. Λευκίμμης στην Κέρκυρα, η λειτουργία και καύση αποβλήτων στο Χ.Α.Δ.Α. Καλύμνου, η επαναλειτουργία Χ.Α.Δ.Α. με παράλληλη καύση απορ­ριμμάτων στην Ικαρία, λόγω έλλειψης κατάλληλων έργων διαχείρισης, η παράλειψη αποκα­τάστασης Χ.Α.Δ.Α. στην Κεφαλονιά, κ.λπ».

Προβλήματα στη διαχείριση των λυμάτων

«Σοβαρά προβλήματα διαπιστώνονται κατά τη διαχείριση των λυμάτων, όπως η έλλειψη αποχετευτικών δικτύων και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων (Ε.Ε.Λ.) και η μη ορθή λειτουργία Ε.Ε.Λ. δήμων, αλλά και τουριστικών εγκαταστάσεων. Κατά τη διερεύνηση αναφοράς, σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία από λειτουρ­γία Ε.Ε.Λ. στον οικισμό Λιναριά Σκύρου διαπιστώθηκε ότι η εν λόγω Ε.Ε.Λ. λειτουργούσε άνευ περιβαλλοντικών μελετών και αδειοδοτήσεων επί 23 έτη».

Σοβαρή έλλειψη υδα­τικών πόρων

-«Κρίσιμο είναι το ζήτημα της κάλυψης των αναγκών τουριστικών περιοχών σε πόσιμο νερό. Επισημαίνεται ότι, τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα, ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές, όπου σύμφωνα με τα οικεία Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων προκύπτει σοβαρή έλλειψη υδα­τικών πόρων, οφείλουν να εξασφαλίζουν με τα κατάλληλα έργα τη διαθεσιμότητα πόσιμου ύδατος, προκειμένου να αποφεύγεται η επιβάρυνση του δημοτικού δικτύου. Από τη διερεύνηση υποθέσεων, διαπιστώθηκαν προβλήματα, τόσο ως προς την επάρκεια (με συνέπεια τις πολύωρες διακοπές νερού), όσο και ως προς την ποιότητα πόσιμου ύδατος στα Κύθηρα, τα Σφακιά, την Ανατολική Μάνη και τη Σίφνο».