Τα δάση μας καίγονται και υποβαθμίζονται γιατί δεν διαχειρίζονται αειφορικά

Του Ιωάννη Κακαρά, Ομότιμος. Καθηγητής ΤΕΙ, Τεχνολόγος Ξύλου

Η ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ διαχείριση των Δασών είναι το αποτελεσματικότερο εργαλείο προληπτικής προστασίας των δασών μας. Αποτελεί τη σοβαρότερη επένδυση για την ανάπτυξη του τόπου μας, για να διασφαλίσουμε την αειφορία στις καρπώσεις και στις έμμεσες ωφέλειες του δάσους και να κληρονομήσουμε στις επόμενες γενιές ό,τι παραλάβαμε από τις προηγούμενες, δηλαδή τα πολυτιμότερα Δασικά Μεσογειακά Οικοσυστήματα στον πλανήτη μας.

Και όμως η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης που δεν εφαρμόζει και δεν πιστοποιεί την Αειφορική Διαχείριση των Δασών μας.

Τα δάση μας δεν διαχειρίζονται αειφορικά, ίσως γιατί η αειφορική διαχείριση κοστίζει, απαιτεί στελεχωμένη και χρηματοδοτούμενη Δασική Υπηρεσία.

Σε διυπουργικές συνδιασκέψεις του Ελσίνκι το 1993, της Λισαβώνας το 1998 και της Μαδρίτης το 2015 αποφασίσθηκε Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΕΙΦΟΡΙΚΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ  ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ Της ΕΥΡΩΠΗΣ. ΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΑΥΤΕΣ ΥΠΟΓΡΑΨΑΜΕ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΚΑΝΑΜΕ ΤΙΠΟΤΑ  ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΣ ΕΦΑΡΜΟΣΟΥΜΕ με την ίδρυση ανεξάρτητου φορέα Δασικής Πιστοποίησης PEFC ή FSC, όπως έχουν κάνει όλες οι χώρες της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένων των γειτόνων μας Τουρκίας, Βουλγαρίας, Β. Μακεδονίας, Αλβανίας. Μόνο στα παραγωγικά δάση μας γίνεται μια στοιχειώδης διαχείριση απόληψης του ετήσιου λήμματος κάθε χρόνο με παραμονή του 50% της βιομάζας μέσα στο δάσος. Δεν ενεργούνται αραιώσεις πυκνοφυτειών και απομάκρυνση γηραιών και προσβεβλημένων δένδρων, δεν παράγεται ξυλεία θρυμματισμού, δεν γίνονται αναδασώσεις… Ένας μεγάλος αριθμός δασών και δασικών εκτάσεων είναι εκτός οποιασδήποτε διαχείρισης.

Δεν πιστοποιούμε επίσης τα πολύτιμα δασικά μας προϊόντα (δομική ξυλεία, μανιτάρια, μέλι δασικών δένδρων, καρποί δασικών δένδρων, μαστίχα Χίου, αρωματικά φυτά κ.α.) ότι προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση. Ερευνητικό πρόγραμμα της Δασικής Υπηρεσίας της χώρας μας και του Ινστιτούτου Δασικών Μεσογειακών Οικοσυστημάτων χρηματοδοτήθηκε από το Πράσινο Ταμείο, ολοκλήρωσε τα παραδοτέα μετά από 3 χρόνια εντατικής δουλειάς ειδικών επιστημόνων, με στόχο την ίδρυση του ελληνικού φορέα δασικής πιστοποίησης. Τελικά το Υπουργείο Ενέργειας (με Υπουργό τον κ. Σκρέκα και  Υφυπουργό τον κ. Αμυρά) έβαλε το φάκελο στο συρτάρι.

Η διαχείριση των δασών μας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση του Κράτους και δεν αντιμετωπίζεται με αναθέσεις σε επιχειρηματίες, όπως σχεδιάζεται από κυβερνητικά στελέχη.

Επί  αρκετά χρόνια βιώνουμε τα αποτελέσματα μιας κακής δασικής πολιτικής, η οποία εφαρμόζεται από τις αρχές της 10ετίας του 1980. Επιπόλαιες και ολέθριες αποφάσεις αλλαγής της δασικής πολιτικής, η οποία ασκούταν με σωστό τρόπο από την 10ετία του 1950 μέχρι και τις αρχές της 10ετίας του 1980, οδήγησαν σταδιακά στη σημερινή κατάσταση.

Αρνητικές καταστροφικές ενέργειες που επιβλήθηκαν τις τελευταίες 10ετίες ήταν διαχρονικά οι ακόλουθες:

Η κατάργηση της Κρατικής Εκμετάλλευσης δασών  στις  10ετίες  1980 και 90 με ταυτόχρονη υποβάθμιση των Δασικών Συνεταιρισμών, οι οποίοι επί 10ετίες εκτελούσαν εργασίες αειφορικής διαχείρισης και τεχνικών δασοτεχνικών έργων σε όλη την Ημιορεινή και Ορεινή Ελλάδα. Οι Δασεργάτες μετατράπηκαν σε «εμπόρους» δασικών προϊόντων που προέρχονταν από τη συγκομιδή των δασών του Δημοσίου, μετά από σύμβαση που υπέγραφε ο κάθε δασικός συνεταιρισμός ή ομάδα δασεργατών με το Δασαρχείο. Ήταν η αρχή του κακού. Οι δασεργάτες σιγά – σιγά εγκατέλειψαν τα χωριά τους πήγαν στις πόλεις. Παράλληλα, σταδιακά συρρικνώθηκε  επικίνδυνα η Δασική Υπηρεσία και η χρηματοδότηση της.

Δεν έφθαναν τα παραπάνω το 1998 αποφασίσθηκε σε μια νύκτα να μεταφερθεί η δασοπυρόσβεση από τη Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Οι καταστροφές των δασών μας στις πυρκαγιές που ακολούθησαν είναι γνωστές. Επισημαίνεται ένα κατά την άποψή μου αρνητικό δεδομένο: Οι τωρινές πυρκαγιές σβήνονται την ημέρα με την αεροπυρόσβεση, αλλά με το φώς της επόμενης μέρας έχουμε καταστροφικές αναζωπυρώσεις από τις μικροεστίες που σιγοκαίνε κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Στο παρελθόν δεν ελάμβαναν χώρα τέτοιας έντασης αναζωπυρώσεις γιατί τις νύχτες που έπεφτε ο αέρας, όλη η δύναμη της τοπικής Δασικής Υπηρεσίας και των άλλων φορέων, σκόρπιζε σε όλη την καμένη έκταση και με τα πενιχρά μέσα της εποχής εκείνης  γινόταν σωτήρια καταστολή όλων των μικροεστιών. Οι Δασικοί γνωρίζουν το δάσος στο οποίο εργάζονται, γνωρίζουν το τοποκλίμα, τη δασική βλάστηση, την τοπογραφία της περιοχής τους, τη σπουδαιότητα των δασικών οικοσυστημάτων των οποίων είναι υπεύθυνοι. Πέραν αυτών οι Δασολόγοι και Τεχνολόγοι Δασοπονίας έχουν τελειώσει σπουδές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επί 4 και 5 χρόνια στο αντικείμενο της επιστήμης της Δασολογίας και αρκετοί από αυτούς συνεχίζουν μεταπτυχιακά στις δασικές πυρκαγιές. Αυτά είναι σοβαρά δεδομένα που συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι ήταν τραγικό λάθος η μεταφορά της δασοπυρόσβεσης, πρόληψης και καταστολής στην Πυροσβεστική Υπηρεσία.

Η υπέρκομματική επιτροπή που συστήθηκε για το θέμα οργάνωσης της δασοπυρόσβεσης το 2018, με συντονιστή τον Γερμανό Καθηγητή  Goldamer  και με τους πλέον ειδικούς και έμπειρους Έλληνες επιστήμονες στη δασοπυρόσβεση και διαχείριση των δασών μας, κατέληξε σε πόρισμα το οποίο προβλέπει μεταξύ άλλων τον πλήρη έλεγχο πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών από τη Δασική Υπηρεσία μετά από κατάλληλη οργάνωση, βοηθούμενη από την Πυροσβεστική Υπηρεσία και άλλους φορείς. Το πόρισμα αυτό μπήκε στο συρτάρι. Γιατί άραγε; Ένα άλλο πόρισμα του 1993 το οποίο ψηφίστηκε ομόφωνα στη Βουλή προέβλεπε την κάθετη οργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας για την προστασία και διαχείριση των δασών μας. Και το πόρισμα αυτό σχεδόν αγνοήθηκε με λήψη ελάχιστων μέτρων. Τα δεδομένα μαρτυρούν την έλλειψη βούλησης για αλλαγή δασικής πολιτικής.

Δάση που δεν διαχειρίζονται αειφορικά είναι μια διαρκής πυριτιδαποθήκη. 

Όσο εφαρμόζεται στην Ελλάδα η αρνητική δασική πολιτική που αναλύθηκε παραπάνω, όσο δεν γίνονται Νόμος του Κράτους, οι δασικοί χάρτες, το δασικό και εθνικό κτηματολόγιο, τα δάση μας θα καίγονται και θα γεμίζουν από ανεμογεννήτριες, θα καταπατούνται, θα πολεοδομούνται, θα ρυμοτομούνται και  οικοπεδοποιούνται από τους καταπατητές.