Του Ζήση Παπασταμάτη

Πολιτικού Μηχανικού, MSc “Υπόγεια Έργα»

Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης

Συγγραφέα του βιβλίου: “Εκτέλεση – Επίβλεψη Δημοσίων Έργων- Πρότυπος Οδηγός με τον Ν. 4412/2016” (Εκδόσεις Ζήτη)

Τα Έργα Συντήρησης του οδικού δικτύου ως αντικείμενο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης του αρχικού Έργου.

Γενικά

Τα Έργα του οδικού δικτύου απαιτούν εξαιτίας της χρήσης τους, του κυκλοφοριακού φόρτου ή/και κάποιες φορές λόγω εμφάνισης έντονων καιρικών φαινομενων απαιτούν διαρκή και επαναλαμβανόμενη – κατά τακτά χρονικά διαστήματα – συντήρηση. Η συντήρηση των οδικών αξόνων – αναλόγως της κατηγοριοποίησης του οδικού δικτύου – αποτελούν αντικείμενο, αρμοδιότητας των Τμημάτων συντήρησης των Τεχνικών Υπηρεσιών των Δήμων, Περιφερειών καθώς και του Υπουργείου Υποδομών, οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την συντήρηση αυτών από τις ανακύπτουσες βλάβες, σκοπός δε των παρεμβάσεων είναι το δίκτυο να καθίσταται αδιαλείπτως ασφαλές και λειτουργικό. Χαρακτηριστικές Υπηρεσίες με αρμοδιότητα συντήρησης είναι σε επίπεδο Περιφερειών τα Τμήματα Συντήρησης Συγκοινωνιακών Έργων (ΤΣΣΕ) των Δ/νσεων Τεχνικών Έργων των Περ/κών Ενοτήτων καθώς και των Περιφερειών της χώρας και οι Υπηρεσίες της ΓΓΔΕ του Υπ. Υποδομών όπως η Διεύθυνση Κατασκευής Έργων Συντήρησης Οδοποιϊας (ΔΚΕΣΟ) και η Ειδική Υπηρεσία  Δημοσίων Έργων  (ΕΥΔΕ) Κατασκευής & Συντήρησης  Συγκοινωνιακών Υποδομών.

Οι παρεμβάσεις των αρμοδίων Υπηρεσιών συνίστανται σε κατά τόπους εργασίες συστηματικής συντήρησης και βελτίωσης του οδικού δικτύου και αποκατάστασης βλαβών, είτε περιορισμένων, είτε εκτεταμένων, οι επεμβάσεις δε στους οδικούς άξονες εκτελούνται ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες φθορές, βλάβες και ανάγκες, ανεξάρτητα από την αιτία στην οποία οφείλονται (έντονα καιρικά φαινόμενα ή απλή φθορά), ανεξάρτητα και από την εκάστοτε ανάπτυξή τους σε μικρότερη ή ευρύτερη τοπική κλίμακα. Οι εν λόγω εργασίες συνήθως συνίστανται σε:

• κατασκευή ή/και ανακατασκευή ασφαλτικών στρώσεων (κυκλοφορίας, αντιολισθηρής κλπ)
• απομάκρυνση φερτών υλικών από το οδόστρωμα, ανάσχεση καταπτώσεων με πλέγματα και φράκτες
• καθαρισμό και διάνοιξη τάφρων,
• πλήρωση λακκουβών, καθαρισμό οχετών, κοπή κλάδων δέντρων κλπ

Τα Έργα συντήρησης περιλαμβάνουν επίσης την αποκατάσταση σήμανσης ή/και Ασφάλισης του οδικού δικτύου. Οι εν λόγω εργασίες συνήθως είναι τοποθέτηση Στηθαίων ορισμένου επιπέδου ασφαλείας ικανότητας συγκράτησης οχημάτων (για συγκεκριμένες κατηγορίες σφοδρότητας πρόσκρουσης), μονόπλευρων στηθαίων ασφαλείας ερείσματος, αμφίπλευρων στηθαίων ασφαλείας κεντρικής νησίδας, Συστημάτων απορρόφησης ενέργειας πρόσκρουσης , Πληροφοριακών πινακίδων  σήμανσης, ανακλαστήρων οδοστρώματος, διαγράμμισης οδοστρώματος κλπ.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο με πρόσφατες Αποφάσεις του έκρινε την συνδρομή ή μη των όρων σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης (ΣΣ) για τα Έργα Συντήρησης του οδικού δικτύου σε σχέση με το αρχικό έργο.

Πρόσφατη Νομολογία για τα Έργα Συντήρησης

Με την 379/2019 Πράξη του Ε’ Κλιμακίου του το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι  οι περιλαμβανόμενες, στην σύμβαση εκτέλεσης του έργου «Συντήρηση οδικού δικτύου Περιφερειακής Ενότητας»  εργασίες, ανεξάρτητα από τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης στο αρχικό έργο.

Τούτο διότι το ανατεθέν με την αρχική σύμβαση έργο, συνιστάμενο σε κατά τόπους εργασίες συστηματικής συντήρησης και βελτίωσης του οδικού δικτύου και αποκατάστασης βλαβών, είτε περιορισμένων, είτε εκτεταμένων, αντιστοιχεί σε μεμονωμένες επεμβάσεις στους προκαθορισμένους, ακόμα και ανεξάρτητους μεταξύ τους, οδικούς άξονες στη γεωγραφική περιοχή Περιφερειακής Ενότητας, ήτοι σε πλήθος μικρότερων έργων στερούμενων ενιαίας οικονομικής και τεχνικής λειτουργίας, εκτελούμενων ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες φθορές, βλάβες και ανάγκες, ανεξάρτητα από την αιτία στην οποία οφείλονται (έντονα καιρικά φαινόμενα ή απλή φθορά), ανεξάρτητα και από την εκάστοτε ανάπτυξή τους σε μικρότερη ή ευρύτερη τοπική κλίμακα στους προκαθορισμένους οδικούς άξονες.

Το ανωτέρω συμπέρασμα προκύπτει κυρίως εκ της φύσεως των εκτελεσθεισών εργασιών , καθόσον οι εργασίες της αρχικής και της συμπληρωματικής σύμβασης,  συνήθως ταυτίζονται πλήρως και αφορούν στο ίδιο τμήμα του οδικού δικτύου.

Επομένως (σκ.4), ο σκοπός της αρχικής σύμβασης εκ της φύσεώς της είναι διαρκής, καθόσον οι εργασίες που περιλαμβάνει αποσκοπούν στην πάγια και διαρκή ανάγκη να συντηρείται σταθερά το ανωτέρω οδικό δίκτυο και να αίρονται οι ανακύπτουσες βλάβες, ώστε να είναι αδιαλείπτως λειτουργικό και ασφαλές, και, συνεπώς, οι εργασίες αυτές, λόγω της επαναληπτικότητάς τους και της ανάγκης να εκτελούνται σε σταθερή βάση, προκειμένου να υφίσταται ασφαλές οδικό δίκτυο, είναι ασύμβατες με την έννοια της συμπληρωματικής σύμβασης, διότι ήδη αποτελούν το αρχικό φυσικό συμβατικό αντικείμενο, δεν συμπληρώνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορούν στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων – εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου. Ως εκ τούτου, από τη φύση του αρχικού έργου δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανάγκη που ανέκυψε κατά την τεχνική εκτέλεσή του και για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητάς του με την ανάθεση των κρίσιμων εν προκειμένω συμπληρωματικών εργασιών, (κατά την έννοια των αναφερόμενων στο σκ. 2). διατάξεων, αφού ο σκοπός της κύριας σύμβασης είναι διαρκής και, ως εκ τούτου, δε νοείται η ολοκλήρωσή του (βλ. Ε.Σ. VI Τμ. 445, 458, 527, 1011/2018, 6064/2015, 285/2012, Ε΄ Κλ. 30, 64, 185, 518/2018, 191, 198, 530, 545/2017), ούτε, εξάλλου, ο διαχωρισμός των εν λόγω εργασιών από την κύρια σύμβαση θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή.

Επιπρόσθετα με την ανωτέρω Πράξη κρίθηκε ότι και το επείγον της εκτέλεσης των εν λόγω εργασιών δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και δεν δύναται να δικαιολογήσει την ανάθεση των εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων.

Για όλους τους προαναφερόμενους λόγους, το Τμήμα έκρινε ότι οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης στο αρχικό έργο, ανεξαρτήτως της συνδρομής απρόβλεπτων περιστάσεων,.

Περιπτωσιολογία συνδρομής όρων σύναψης Σ.Σ. Έργων σήμανσης του δικτύου

Το Τμήμα VI απασχόλησε και η περίπτωση συνδρομής των όρων σύναψης  Συμπληρωματικής Σύμβασης Έργων με αντικείμενο την αποκατάσταση βλαβών σήμανσης και ασφάλισης τμήματος του οδικού δικτύου στις περιπτώσεις Έργων των τμημάτων συντήρησης των Περιφερειών αλλά και της ΔΚΕΣΟ του Υπ.Υποδομών. Συγκεκριμένα στις περιπτώσεις που αφορούν :

• στο Πρωτεύον Αστικό Οδικό Δίκτυο (Π.Α.Ο.Δ.) της Περιφέρειας με την Απόφαση 445/2018, (έργο: «Βελτίωση και αποκατάσταση βλαβών οδοστρωμάτων, οριζόντιας και κατακόρυφης σήμανσης, μεταλλικών στηθαίων ασφαλείας και τροποποίηση στάθμης στομίων φρεατίων στο Πρωτεύον Αστικό Οδικό Δίκτυο (Π.Α.Ο.Δ.) της Περιφέρειας») και 527/2018 Τμήμα VI σε σχέση με το έργο «Βελτίωση και αποκατάσταση οδοστρωμάτων, οριζόντιας και κατακόρυφης σήμανσης στο οδικό δίκτυο αρμοδιότητας Περιφέρειας XXX» και
• για το έργο «Συντήρηση στηθαίων ασφαλείας σε περιοχές αρμοδιότητας Δ.Κ.Ε.Σ.Ο» με αντικείμενο την τοποθέτηση Συστημάτων Αναχαίτισης Οχημάτων (Σ.Α.Ο.) σε θέσεις, όπου δεν υπάρχουν καθόλου μεταλλικά στηθαία ασφαλείας κλπ (Αποφάσεις 458/2018 και 1011/2018 Τμήμα VI).

Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή της Σ.Σ. των εν προκειμένων έργων και αυτό διότι, ομοίως με την προαναφερθείσα περίπτωση, οι εργασίες που αυτές περιλαμβάνουν αποσκοπούν στην πάγια και διαρκή ανάγκη να συντηρείται σταθερά το ανωτέρω οδικό δίκτυο και να αίρονται οι ανακύπτουσες βλάβες, ώστε να καθίσταται αδιαλείπτως λειτουργικό και ασφαλές και συνεπώς ο σκοπός της αρχικής σύμβασης είναι διαρκής, συνεπώς οι εργασίες της επίμαχης ΣΣ είναι αυτοτελείς και, ως εκ τούτου, το Τμήμα έκρινε ότι οι εν προκειμένω ελεγχόμενες ΣΣ δεν συμπληρώνουν το αντικείμενο των αρχικών συμβάσεων, αλλά αντιθέτως αφορούν στην εκτέλεση – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων – εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού του αντικειμένου.